Verantwoord walvissen spotten: “Bedrijven hebben jarenlang maximaal van ze geprofiteerd”

Zwemmen met dolfijnen en orkashows: de weerstand tegen dolfinaria groeit. Niet zo gek ook, aangezien de leefomstandigheden in deze parken in niets te vergelijken zijn met een leven in het wild. Maar welke vorm van walvistoerisme is nog wél verantwoord? En waar moet je op letten?

23 juni 2010. De Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij (KNRM) wordt gealarmeerd door mensen op een boot in de Waddenzee die een verzwakte dolfijn in het water zien. Tenminste, dat denken ze. Want wanneer medewerkers poolshoogte nemen blijkt er geen dolfijn, maar een jonge, verzwakte orka in het water te liggen. Ze is alleen, haar kudde is nergens te bekennen en ze is ernstig ondervoed. Het KNRM besluit haar te redden en schakelt het Dolfinarium in Harderwijk in. Nederland maakt kennis met orka Morgan. 

Het Dolfinarium zegt in eerste instantie dat Morgan zal worden verzorgd om later weer los te laten in het wild. Maar een discussie groeit: kan de jonge orka nog wel uitgezet worden? Uiteindelijk bepaalt de overheid van niet. Tot groot ongenoegen van verschillende biologen en organisaties zoals de Free Morgan Foundation. Zij stellen dat dit wel degelijk het proberen waard is en hebben zelfs al een re-integratieplan opgesteld. Het mag niet baten. Morgan wordt verplaatst naar Loro Parque in Tenerife en bij een groep andere orka’s gevoegd onder enkele voorwaarden: ze zal niet meedoen aan shows en niet gebruikt worden voor voortplanting.

Vijftien jaar later is van die voorwaarden niets terechtgekomen. Morgan treedt dagelijks op en kreeg al twee kalfjes, waarvan de eerste in 2021 overleed en de tweede in maart 2025 geboren werd. Er is veel kritiek op haar toestand. Zo laat ze regelmatig stressgerelateerd gedrag zien, zoals zelfbeschadiging en doelloos drijven en heeft ze sociale conflicten met de andere orka’s. Ook wordt ze hoogzwanger ingezet voor shows en zelfs haar kalf Teno moet al optreden. 

Leven in gevangenschap

Morgan is slechts één van de vele walvisachtigen die haar leven doorbrengt in een betonnen of glazen bak, waar kunstjes en training afgewisseld worden met eindeloos dobberen of rondjes zwemmen. Volgens onder andere World Animal Protection en Whale and Dolphin Conservation (WDC) worden er wereldwijd minstens 3600 walvisachtigen in tanks vastgehouden, waaronder zo’n drieduizend dolfijnen, ruim tweehonderd beluga’s en ruim vijftig orka’s. China heeft de meeste walvissen in gevangenschap, maar ook Japan, de VS, Mexico, Rusland en Europa zijn hotspots. 

Het leven in een tank is in niets te vergelijken met dat van deze dieren in het wild. Een orka in het wild legt dagelijks zo’n honderdvijftig kilometer af, een dolfijn tussen de zestig en honderd kilometer. Dat zijn heel wat rondjes in een ondiep zwembad. Daarnaast biedt een bad, waarin ze buiten hun showoptredens verblijven, weinig stimulans voor walvisachtigen die juist bekend staan om hun nieuwsgierigheid en intelligentie. 

"Ze hebben behoeftes die je totaal niet kan vervullen in gevangenschap"

En ook het sociale aspect in dolfinaria is zorgwekkend. Neem een orka. Zij leven in gesloten families die qua dieet, gedrag en zelfs ‘taal’ verschillen van andere families. Families blijven generaties bij elkaar en kalven blijven in sommige gevallen hun hele leven bij hun moeder. Zomaar een orka bij een andere groep zetten levert dan ook grote sociale problemen op, zoals agressie en zelfbeschadiging. En in dolfinaria worden moeders en kalven al vroeg gescheiden, bijvoorbeeld als de moeder moet optreden. Dit zijn slechts enkele van de vele voorbeelden die laten zien hoe moeilijk het is om walvisachtigen een volwaardig leven te bieden in een dolfinarium. 

Een campagne voor walvissen en dolfijnen

Genoeg reden voor World Animal Protection om in augustus 2025 een campagne te starten tegen TUI Group die, in tegenstelling tot veel andere reisorganisaties, nog altijd honderden reiservaringen aanbiedt waarbij gevangen orka’s en dolfijnen worden ingezet. In een uitgebreid rapport gaat de ngo in op de vaak erbarmelijke omstandigheden bij deze dierenparken. De campagne krijgt steun van andere ngo’s, wetenschappers en BN’ers zoals Floortje Dessing en Jennifer Hoffman. 

Kan je simpelweg concluderen dat geen enkel dolfinarium nog verantwoord is? Volgens Sanne Kuijpers, programma manager Wilde dieren bij World Animal Protection Nederland, is het antwoord simpel: “Ja. Ons standpunt is dat dolfijnen en walvissen niet in gevangenschap horen voor ons vermaak. Ze hebben behoeftes die je totaal niet kan vervullen in gevangenschap.” World Animal Protection zet zich dan ook in tegen het fokken met walvissen en tegen alle shows en directe interactie met bezoekers in dolfinaria. 

Alleen in het wild

Volgens World Animal Protection is spotten van de dieren in het wild de enige verantwoordelijke manier van walvistoerisme. Maar ook dan is het oppassen geblazen: niet elke tour heeft het beste met de dieren voor. “Zelfs als je vragen stelt is het helaas niet zo dat je altijd eerlijk antwoord krijgt. En ook op reviews kan je niet blindvaren, sommige dolfinaria scoren bijvoorbeeld ook hoog op Tripadvisor”, aldus Sanne. Toch kan je volgens haar wel meer doen dan simpelweg hopen op een ethische gids: “Een aantal jaar geleden hebben we samen met de World Cetacean Alliance verschillende whale heritage areas opgezet, welke inmiddels zijn uitgegroeid tot wildlife heritage areas. Dit zijn gebieden op land en zee waar je op een verantwoorde manier dieren kan spotten. In Europa vind je deze bijvoorbeeld bij Tenerife en de Azoren.” 

Belangrijk is volgens Sanne dat gemeenschappen betrokken worden bij zulke projecten. Het mes snijdt aan twee kanten: “Als dieren worden weggejaagd profiteren inwoners ook niet van een gezonde instandhouding.” Verder is het goed om kritisch te kijken naar het handelen van een touroperator. Werkt een operator met lokmiddelen als voedsel, zie je geadverteerd worden met meerdere boten rondom een groep walvissen of dolfijnen en garanderen ze dat je die dag walvissen gaat zien? Dan is het vaak foute boel. Kijk ook op de website of een touroperator lid is van een erkende organisatie zoals World Cetacean Alliance of Responsible Whale Watching en of er gewerkt wordt met gecertificeerde gidsen of biologen. Tot slot is het belangrijk dat het bij kijken blijft: elke vorm van interactie of zelfs dichtbij komen is onverantwoord. Zolang de walvissen of dolfijnen niet zelf uit nieuwsgierigheid naar de boot komen, tenminste. 

"In Griekenland hebben onze partners echt een fantastische locatie voor een seaside sanctuary"

Hoe verder met de gevangen dieren?

In het wild en op een gepaste afstand dus. Maar hoe moet het verder met dolfinaria? De populariteit van deze parken neemt in veel landen af en onder andere België, Frankrijk, Canada en Mexico implementeerden de afgelopen jaren wetgeving die het houden van walvisachtigen op termijn deels of zelfs volledig zal verbieden. Volgens Sanne is het vooral belangrijk dat er direct gestopt wordt met het fokken van de dieren, zodat de huidige generatie het tijdperk van zeezoogdiervermaak afsluit. “Bedrijven hebben jarenlang maximaal geprofiteerd van deze dieren. In de transitie van uitfasering tot sluiting kunnen ze zich richten op opvang in plaats van entertainment. Dat zou betekenen: stoppen met fokken, geen shows en geen interactie met bezoekers.” 

Maar wat doe je met de dieren in parken die moeten sluiten en niet meer uitgezet kunnen worden in het wild? Volgens World Animal Protection kan die oplossing deels in seaside sanctuaries gevonden worden. Daarom ondersteunen ze twee mogelijk toekomstige zee-opvangplekken in Griekenland en Canada. “In Griekenland, op het eiland Lipsi, hebben onze partners echt een fantastische locatie bij een inham die al grotendeels klaar is om dolfijnen te ontvangen. Maar ze worden erg tegengewerkt. Vanuit de industrie wordt er met argusogen naar gekeken. Want als dit slaagt, wat is dan nog het businessmodel van dolfinaria?” aldus Sanne. Volgens haar zijn deze plekken geen permanente, maar tijdelijke oplossingen: “Een plek waar de laatste generatie opgesloten dolfijnen en walvissen hun tijd kunnen doorbrengen. Een soort pensioenoord eigenlijk.” 

Meer over verantwoord wildlife-toerisme? Deze red flags wil je vermijden.  

• Deel