Hoe hou je als piloot het hoofd koel als je vliegtuig rondjes draait en je ogen je hoofd uit lijken te knallen?

Rondjes draaien in een vliegtuig

De opleiding van verkeersvliegers stopt niet bij het behalen van hun brevet. Luchtvaartmaatschappijen blijven hun piloten hun hele loopbaan checken. De kennis van het vliegtuig, instrumenten en computers moet áltijd up-to-date zijn.

Er zijn natuurlijk flight simulators, waar allerlei vliegsituaties en -procedures worden nagebootst, zoals noodprocedures. Dit zijn procedures die zelden of nooit voorkomen, maar wel perfect moeten worden uitgevoerd àls ze zich voordoen. De Upset Prevention & Recovery Training (UPRT) is zo’n training. Hierin leert de piloot gevaarlijke situaties tijdens de vlucht te herkennen om zo Loss of Control In-flight (LOC-I) te voorkomen. Deze LOC-I situaties, zijn de belangrijkste oorzaak van dodelijke ongevallen op alle niveaus van de luchtvaart.

Een upset duidt op (onverwachte) afwijkingen van het normale vliegpad, zoals een extreme neus- of vleugelstand (unusual attitude) of een te lage vliegsnelheid met het risico van een overtreksituatie (stall) waarbij de lift wegvalt.

Tijdens de pilotenopleiding hebben de vliegers al steile bochten met een 45 tot 60 graden gemaakt. Ook is op diverse manieren een overtrek (stall) benaderd, wanneer de vleugels de liftkracht verliezen door onvoldoende luchtstroom.

Unusual Attitudes

Maar, wat als het vliegtuig vanuit die positie ook nog eens té ver doorrolt? En wat als je een stall niet op tijd weet te voorkomen? Het (her)kennen en beheersen van dergelijke ongewone situaties en vliegstanden, de unusual attitudes, is het doel van de UPRT. 

Wanneer een stall op grote hoogte voorkomt, kan het toestel in een duikvlucht of spiraalduik terecht komen. Het toestel kantelt na een overtreksituatie naar achteren en kan ongecontroleerd vallen. Wanneer de horizon dan voor de piloten niet meer helder in beeld is, heeft dit een desoriënterende werking. Tel daar de G-krachten bij op en je hebt een levensgevaarlijke situatie.

De huidige generatie vluchtsimulatoren kan een normaal vliegend vliegtuig steeds beter nabootsen, maar nog niet zo goed een toestel dat zich in een upset-situatie bevindt. Alle technische stappen kunnen worden doorlopen en getraind, maar het is toch echt een ander verhaal wanneer je die stappen moet uitvoeren terwijl je wordt blootgesteld aan G-krachten tijdens een desoriënterende val. De huidige generatie simulatoren hebben wat de UPRT betreft dus wat beperkingen.

Desdemona

De Desdemona-simulator in Soesterberg heeft die beperkingen niet. Hij kan namelijk verschillende richtingen opdraaien én G-krachten nabootsen. Desdemona is eigenlijk een G-krachtsimulator, desoriëntatietrainer en geavanceerd onderzoekslab in één. Er is er maar één van op hele wereld.

Iwan Tol legt uit:

Desdemona (wat trouwens staat voor DESoriëntatie DEMONstrator Amst – waarin Amst de naam van de fabrikant is) is het resultaat van een samenwerking tussen TNO en het Oostenrijkse AMST Systemtechnik. De cabine van Desdemona is zo gemonteerd dat deze om iedere willekeurige as kan draaien. Het gehele systeem kan 2 meter verticaal en 8 meter horizontaal bewegen op een slede, die ook kan ronddraaien. Door te centrifugeren biedt Desdemona tevens de mogelijkheid om aanhoudende G-krachten te genereren tot maximaal 3G.

Voor veel militaire vliegers en civiele piloten is een training in de Desdemona een echte eyeopener. Ze kunnen hier iets trainen en ervaren wat nergens anders kan. De grootste verrassing voor veel piloten is dat sommige handelingen tegen-intuïtief moeten worden uitgevoerd. Zo blijken helikopter piloten die in de bergen moeten landen waar ze geen zicht hebben op de horizon vaak zo ver  compenseren dat de heli veel te schuin lijkt te landen wat ze vervolgens snel corrigeren. Bij die correctie kan de heli gemakkelijk crashen. In deze simulator ervaar je dat zoals je dat nergens anders kunt ervaren. Maar dan zonder dood te gaan...

Check hier het hele item nog een keer: