Racisme kent in de Verenigde Staten een lange geschiedenis, maar recentelijk lijkt het toe te nemen. Wit-nationalisme spreidt zich uit, met verschillende terroristische aanslagen als gevolg. Waarom is deze beweging nu weer zo groot in de VS?

Een witte nationalist of white surpremacist is een aanhanger van de white power-ideologie. Aanhangers van deze stroming geloven dat witte mensen superieur zijn aan mensen met een andere huidskleur. Ze zien demografische veranderingen zoals immigratie als een bedreiging voor het voortbestaan van ‘het witte ras’ en vinden dat witte mensen de macht zouden moeten hebben in een samenleving. Er bestaan verschillende gradaties binnen de wit-nationalistische en white surpremacy-bewegingen. Bij sommige aanhangers gaat het slechts om het gevoel van superioriteit, terwijl anderen het liefst een aparte, witte staat zouden creëren. Desondanks geloven witte nationalisten en white surpremacists allemaal dat raciale discriminatie ingebouwd moet worden in wetten en beleid, en plaatsen ze de belangen van witte mensen over die van alle andere raciale groepen. 

HOE GROOT IS HET PROBLEEM? 

Arthur Linsen is socioloog en vertelt in Trippers dat wit-nationalisme sinds de jaren zeventig misschien wel drie à vier keer groter is geworden dan voorheen. Witte nationalisten hebben meer lef gekregen; ze zijn dramatischer en actiever. Volgens Linsen komt dit door politieke omstandigheden, economische omstandigheden en factoren die zij ervaren als een aanval op ‘de witte cultuur’, zoals immigratie en gemengde huwelijken tussen witte mensen en mensen met een andere huidskleur. 

En dat er mensen zijn die het niet alleen bij dit extreme denkbeeld laten, is het zorgwekkendst. Sinds 2011 zijn wereldwijd meer dan 175 mensen vermoord in 16 terroristische aanslagen die gelinkt waren aan wit-nationalisme. Witte nationalisten waren verantwoordelijk voor 78% van alle moorden in 2018 met een extremistisch motief, zo valt hier te lezen in Trouw. Ter vergelijking: moslimfundamentalistisch geweld was in datzelfde jaar verantwoordelijk voor 2% van de doden. 

De drie dodelijkste aanslagen die door witte nationalisten werden gepleegd staan waarschijnlijk in ons collectieve geheugen gegrift: de aanslagen in Oslo en Utøya in Noorwegen, waarbij 77 mensen, voornamelijk in politiek geïnteresseerde tieners, omkwamen. Het bloedbad in Christchurch in Nieuw-Zeeland waarbij de schutter in een livestream op social media deelde hoe hij 51 mensen doodde en 49 mensen verwondde in een moskee. En de meest recente aanslag in El Paso in Texas, waarbij de schutter het had gemunt op Hispanics in een drukke Walmart, en waarbij 21 slachtoffers vielen. 

Deze trend van wit-nationalistisch geweld is met name in de Verenigde Staten te zien. Sinds 9/11 waren witte nationalisten en andere extreem-rechtse personen verantwoordelijk voor bijna drie keer zoveel aanslagen in de Verenigde Staten dan islamitische terroristen, volgens een artikel in Time. Op dit moment vormt binnenlands wit-nationalisme een grotere bedreiging dan internationaal terrorisme,” vertelt David Hickton, onderzoeker aan de University of Pittsburgh, in datzelfde artikel.

Overzicht van aanslagen met een extreem-rechts motief sinds 2011. 

Volgens historica Kathleen Belew zien veel mensen deze aanslagen ten onrechte als losstaande gebeurtenissen, zo vertelt ze aan The Guardian. “We zijn te veel bezig met aanslagen classificeren als anti-immigrant, of racistisch, of anti-moslim of antisemitisch. Natuurlijk zijn ze dat ook, maar ze zijn ook met elkaar verbonden door een bredere white power-ideologie.”

Darryl Johnson, voormalig analist bij de Amerikaanse binnenlandse veiligheidsdienst, beaamt de ernst en omvang van het probleem van wit-nationalisme in Time. Hij zegt zelfs bang te zijn dat het probleem al niet meer te beheersen is en in de toekomst verwacht hij nog meer geweld te zien. 

Dat witte nationalisten niet terugdeinzen voor geweld, zag je ook in de aflevering van Trippers. Voormalige white surpremacist Michael Kent vertelt Tim dat hij meerdere moorden met een racistisch motief op zijn geweten heeft. 

HOE KOMT HET?

Hoe zijn wit-nationalisme en racisme weer zo gegroeid? Wetenschappers zijn het erover eens dat sociale media een grote rol spelen. Zo schrijft The Guardian dat de racistische activisten van vandaag bedreven zijn in het gebruik van sociale netwerken om hun ideologie te verspreiden en een nieuwe generatie jonge witte mannen en vrouwen te radicaliseren. Daarnaast spelen sociale media ook een rol ten aanzien van de schaamte omtrent racisme die wordt weggenomen. Wanneer mensen op sociale media lezen hoe er openlijk gepredikt wordt over racisme, durven ze zelf ook makkelijker uit te komen voor hun racistische gedachten. 

De Amerikaanse politie en justitie zien wit nationalisme als een kanker die uitzaait via sociale media en het darkweb, waardoor een soort copycat-effect optreedt waarbij aanslagplegers zich door elkaar laten inspireren en elkaar willen overtreffen. Dit is ook gebleken bij enkele terroristische aanslagen die door witte nationalisten werden gepleegd. Zo was de verdachte van de schietpartij in El Paso de derde dit jaar die een manifest op het forum 8chan plaatste voordat hij de massamoord pleegde. Daarnaast heeft hij aangegeven dat hij de aanslag in Christchurch bewonderde en hier inspiratie uithaalde. 

In het artikel van The Guardian wordt ook stilgestaan bij de politieke omstandigheden die invloed hebben op het verspreiden van wit-nationalisme. Donald Trump heeft gedurende zijn campagne, en ook daarna, wit-nationalistische retoriek gebruikt. Hij voerde campagne tegen moslimimmigratie, suggereerde dat Mexicaanse immigranten verkrachters zijn, en gebruikt regelmatig termen als ‘invasie’ als het gaat over immigratie. En na de uit de hand gelopen rellen in Charlottesville tussen witte nationalisten en protesteerders, waarbij één van de protesteerders werd doodgereden, wekte hij controverse door te spreken over ‘schuld door beide partijen’. 

Volgens Cynthia Miller, onderzoeker naar extremistische jongerenculturen, versterkt dit soort retoriek extremistische ideeën, omdat ze hierdoor een bepaalde legitimiteit krijgen. Witte nationalisten zouden de taal van Trump kunnen zien als een bevestiging van hun extreme ideeën, waardoor ze die ideeën ook makkelijker zullen uitdragen in het dagelijks leven.

Waarom juist in de VS?

Racisme kent een lange geschiedenis in de Verenigde Staten, maar het zorgwekkendst zijn de cijfers van het geweld als gevolg van racisme en wit-nationalisme. De VS hebben het hoogste aantal vuurwapens per inwoner ter wereld. Daarnaast heerst er een cultuur waar vrijheid van meningsuiting hoog in het vaandel staat, waardoor haatdragende ideologieën zich snel kunnen verspreiden. Verder zijn er in de VS privacywetten die het moeilijk maken om op te treden tegen extreme ideeën die worden verspreid via internet. David Hickton bevestigt dit in de Time. Volgens hem is het heel moeilijk om binnenlandse extremisten te vervolgen, zolang er geen banden zijn met terroristische organisaties zoals Al-Qaida.

Verandering in retoriek

Socioloog Linsen vertelt in Trippers dat hij vanaf de jaren tachtig een verschuiving ziet in de VS. Witte nationalisten maakten een verandering door in retoriek. In plaats van “ik haat iemand” te zeggen, zeggen ze nu “ik houd van mijn eigen soort.” “Ik haat niemand, maar mijn soort moet blijven voortbestaan. Ik wil een toekomst voor mijn witte kinderen.” Het woord ‘haat’ is nergens meer te horen, maar als je écht luistert naar wat ze zeggen, dan kun je daar allerlei aannames aan verbinden. Witte nationalisten praten over het voortbestaan van hun soort, een toekomst voor witte kinderen. Dus geen toekomst voor zwarte kinderen, Aziatische kinderen, Hispanics enzovoorts. Mensen zijn afgestapt van de retoriek en het uitspreken van het woord ‘haat’, ook al haten ze nog steeds. Dit is een gevaarlijke verandering, omdat het racisme minder aan de oppervlakte is, en deze denkbeelden dus steeds normaler lijken, terwijl ze eigenlijk nog steeds dezelfde racistische boodschap verkondigen. 

Meer kanten zien van discriminatie en wit-nationalisme in de Verenigde Staten? Bekijk de aflevering van Trippers hier.