Dit is waarom vrouwenmoord zo’n groot probleem is in Nederland: “Femicide is geen crime passionel”

Gemiddeld wordt er elke acht dagen in Nederland een vrouw vermoord vanwege het feit dat ze vrouw is. Als het gaat om femicide, scoort Nederland slechter dan Spanje en Italië, landen met een zogenoemde machocultuur. Hoe kan het dat het zo vaak voorkomt in ons land? We vragen het Britt Myren, senior onderzoeker bij Atria, kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis.

Hoe plotseling femicide kan gebeuren, vertelt Laura in de Spot On-aflevering van deze week. Haar stiefvader vermoordde haar moeder Gea op 47-jarige leeftijd. Hij kleineerde en bedreigde haar, een keer was het zo erg dat haar moeder zich in de badkamer opsloot om zichzelf te beschermen. Laura had nooit gedacht dat het zo ver zou komen, maar nadat haar moeder haar twijfels uitsprak over de relatie vermoordde hij Gea. En daarna zichzelf.

Gea is niet de enige. Uit cijfers van het CBS (2022) blijkt dat bij zo’n zes op de tien vrouwen die tussen 2017 en 2021 in Nederland vermoord werden de vermoedelijke dader hun partner of ex-partner was. Bij mannelijke slachtoffers van moord was 4,6 procent van de gevallen de (ex)partner de dader. Daarnaast vindt moord op vrouwen in tachtig procent van de gevallen plaats in de relationele sfeer.

Moord door een bekende

Het risico op moord in de relationele sfeer is voor vrouwen dus veel groter. Daarom vraagt het voorkomen van moord op vrouwen een gendersensitieve aanpak, vindt Atria-onderzoeker Britt Myren. Zij werkt onder andere aan de preventie van gendergerelateerd geweld, waarvan femicide de extreemste vorm is. Maar zo’n gendersensitieve aanpak hebben we in Nederland niet op dit moment.

We doen in Nederland alsof elk geval uniek is

Myren: “Het gevaar dreigt dat er een soort blinde vlek ontstaat voor gendergerelateerd geweld. In landen als Italië en Spanje gaan vrouwen de straat op als er een vrouw vermoord is. De overheid houdt daar in het beleid wel meer rekening met femicide en de genderpatronen die daaraan voorafgaan. In Nederland doen we vaak alsof de moord op een vrouw door haar partner of ex-partner iedere keer weer een soort uniek geval is.’’ Ze noemt als voorbeeld hoe femicide wordt omschreven in de media. “In krantenberichten zie je vaak termen als ‘moord in de relationele sfeer’, ‘crime passionel’ of ‘familiedrama’.’’

Durven praten

Dat praten over partnergeweld in Nederland een taboe is, werkt volgens Myren ook niet mee om dit probleem op te lossen. “Mensen durven zich niet altijd uit te spreken, terwijl dit een belangrijke stap is als het aankomt op preventie. We denken dat het te maken heeft met eerwraak of alleen in landen als Latijns-Amerika voorkomt. Terwijl femicide niks te maken heeft met achtergrond, inkomen op opleidingsniveau. Het kan iedereen overkomen.’’

We moeten kijken naar wat het beleid voor vrouwen betekent

Er zijn wel bepaalde kenmerken, die kunnen leiden tot femicide. Myren: “Uit buitenlands onderzoek blijkt dat stalking, huiselijk geweld en gedwongen controle kenmerken zijn die leiden tot femicide. Daar kunnen we meer op anticiperen.’’

Wat er moet veranderen

De oplossing begint volgens Myren bij meer onderzoek. “Op basis daarvan kunnen we een gendersensitief beleid ontwikkelen. Dat betekent dat je erkent dat het beleid dat je voert een ander effect kan hebben op mannen of vrouwen omdat zij een andere rol hebben in de maatschappij.”

“Een voorbeeld is het Zweedse beleid rondom het zout strooien als het gesneeuwd heeft. Eerst werd er daar alleen gestrooid op de wegen. Na onderzoek bleek dat vrouwen daar minder profijt van hebben dan mannen, omdat vrouwen vaker lopend op pad gaan. Op basis van deze constatering heeft de overheid het strooibeleid aangepast, zodat vrouwen ook veilig de straat op kunnen.’’ Deze sensitieve vorm van beleid zouden we volgens Myren ook kunnen toepassen op femicide. 

Myren ziet gelukkig wel vooruitgang: de aandacht voor femicide neemt toe in de media. Dat helpt. Volgens haar is soms verandering van onderaf nodig om uiteindelijk het beleid van bovenaf te realiseren. “Hoe meer mensen zich uitspreken over femicide, door de straat op te gaan of online via sociale media, hoe sneller we kunnen werken aan een passendere preventie van geweld tegen vrouwen.'' 

Bekijk hier het Spot On-interview waarin Laura vertelt over de moord op haar moeder. 

• Deel