Over minder dan een week verkiest het machtigste land ter wereld haar nieuwe leider. NPO3 blikt deze week terug op de campagne.

Vroege vogels kunnen nu hun stem al uitbrengen en over een week is duidelijk wie er de nieuwe president van de Verenigde Staten van Amerika wordt. De Yanks kunnen kiezen tussen Democraat Hillary Clinton en Republikein Donald Trump. Zo'n simpele multiple choice-vraag is het alleen niet. NPO3 stoomt je klaar voor de verkiezingsdag en buigt zich vandaag over het kiesstelsel. 

Deel 2: Hoe kiest Amerika een president?

Vaste stemdag boordevol keuze
Sinds 1845 vinden de Amerikaanse verkiezingen altijd plaats op de eerste dinsdag na een maandag in november (geen grap, lees het nog maar een keer). Dit was zodat boeren in afgelegen gebieden de tijd hadden naar het stemlokaal te reizen, zonder de zondagsrust te hoeven breken en op tijd thuis te zijn voor woensdag-marktdag. Naast de presidentsverkiezingen krijgen kiezers nog een hele rits andere keuzes voorgeschoteld. Verschillend per district zijn dit onder andere het congres, senaat, staatscongres en -senaat, gemeenteraad, rechters, de sheriff en de brandweercommandant. In sommige gevallen moeten mensen over liefst twintig zaken een stem uitbrengen. 

Zorg eerst maar dat je kunt stemmen
Bij ons krijgt iedere stemgerechtigde burger een stempas opgestuurd. In de VS moet men zich voor een per staat verschillende datum registreren om te mogen stemmen en moet men een rijbewijs meenemen ter identificatie. Deze zogeheten voting restrictions komen doorgaans uit de Republikeinse koker om stemfraude tegen te gaan. Volgens Democraten doen ze dit echter om het minderbedeelden en minderheden moeilijker te maken om te stemmen. Minderheden en armen hebben vaak geen rijbewijs of tijd om zich tijdens kantooruren te registeren, maar vooral belangrijk: ze stemmen overwegend Democratisch.

Kiesmannen? 
Amerika kent indirecte presidentiële verkiezingen, wat betekent dat men via een zogeheten 'kiesman' stemt. Kiesmannen zijn mensen die een kandidaat in een staat vertegenwoordigen. Op basis van het inwoneraantal zijn er 538 kiesmannen over de staten verdeeld. Het aantal kiesmannen van de staat wordt toegewezen aan de kandidaat die de meeste stemmen haalt. Dit is het zogeheten winner takes all-systeem. Deze kiesmannen komen later samen in het electoral college en verkiezen hier de president. Het aantal kiesmannen per staat verschilt sterk en de grootte van de winst of het verlies per staat maakt niet uit voor het aantal kiesmannen. Zo kan het dus dat Democraat Al Gore in 2000 landelijk meer stemmen haalde dan de Republikein George W. Bush, maar omdat deze meer kiesmannen had won hij het presidentschap. 

Wil je het kiessysteem nogmaals duidelijk uitgelegd krijgen met de zoete Limburgse tongval van Twan Huys? Check het onderstaande fragment:

En dan?
Als het electoral college een president heeft gekozen gaat deze persoon door het leven als president elect. Op 20 januari worden de president en vice-president traditioneel om 12:00 's middags ingezworen. Hierna vinden enkele feesten en feestelijke bijeenkomsten plaats ter ere van de nieuwbakken Leider van het Vrije Westen. 

Morgen: Deel 3: hoe werken de voorverkiezingen? 
Teruglezen: Deel 1: Kiezen tussen twee kwaden