Kim (25) werd online opgelicht: ‘De politie had geen tijd om me te helpen'

Tekst: Anouk Wiltink

‘Hoi mam, mijn telefoon is gevallen, wil je me appen op dit nieuwe nummer?’ Grote kans dat jij bij het zien van zo’n bericht denkt: ‘Alleen domme of oude mensen geloven dit’. Toch zijn ouderen niet de enigen die worden opgelicht: ook veel jongeren zijn de dupe van online fraude. Sterker nog: de leeftijdsgroep tussen1 5 en 25 jaar is volgens het CBS anderhalf keer zo vaak slachtoffer van online criminaliteit in vergelijking met de groep van 65+.

‘Het zag er zo echt uit’

Kim Dekker (25) weet als geen ander hoe slim oplichters kunnen zijn. Ze kocht afgelopen maand vier tickets voor het festival Zwarte Cross, maar die heeft ze nooit gekregen. “Vorig jaar kocht ik een kaartje via Facebook. En ook dit jaar was de normale verkoop heel snel uitverkocht. Dus toen ik opnieuw zo’n aanbod zag, twijfelde ik geen seconde.” ‘Vier campingtickets te koop’, luidde het bericht in de facebookgroep ‘Je bent een Zwarte Crosser als...’. “De verkoopster wilde 180 euro per kaartje, dat is de originele prijs, dus het was een hele goede deal. Ik was aan het werk en besloot het snel tussendoor te regelen.”

Dat haar gehaaste beslissing haar duur zal komen te staan, heeft Kim op dat moment nog niet door. “In een privéberichtje vroeg de verkoopster naar mijn mailadres, zodat ze me de Ticketswap-link kon sturen. Die mail zag er heel realistisch uit. Dat het nep zou zijn, kwam niet in me op.” Via iDeal maakt Kim het benodigde bedrag over. Hierna zouden de kaarten op haar naam komen te staan. “Na de betaling kwam ik op een pagina met de boodschap ‘je geld is opgewaardeerd op je PayPal-account’. Dit vond ik wel vreemd, maar ik dacht er verder niet over na.” Kort hierna komt Kim erachter dat het mis is. “Ik stuurde het meisje dat de overschrijving gelukt was. Direct blokkeerde ze me. Toen wist ik meteen hoe laat het was: ik was in één klap 720 euro kwijt.”

Van kamerfraude tot beleggingscams

Aan- en verkoopfraude is de nummer één oplichting bij jongeren tussen de 16 en 25 jaar, ziet Tanya Wijngaarde, persvoorlichter bij Fraudehelpdesk. Ook het reviewen van producten – waarbij jongeren geld kunnen verdienen met het schrijven van recensies – is een bekende scam. “Om beter verdienende opdrachten te doen,moeten slachtoffers eerst betalen. Uiteindelijk ontvangen ze niets, maar zijn ze wel heel veel geld kwijt, vaak duizenden euro’s. Ze worden continu overtuigd om extra geld in te leggen, met de belofte meer salaris te krijgen.” Verder komt in deze doelgroep veel beleggingsfraude en fraude rond kamerhuur voorbij, ziet Tanya. “En natuurlijk krijgen we ook regelmatig de melding over hulpvraagfraude via WhatsApp, maar daar trappen jongeren eigenlijk nooit in.”

Innovatieve criminelen 

“Aan de ene kant is de hoeveelheid slachtoffers logisch: jongeren zijn meer online en dus automatisch vaker slachtoffer,” stelt Marianne Junger, hoogleraar cybercrime aan de Universiteit Twente. “Maar het heeft ook te maken met impulsiviteit: je ziet op TikTok een leuk paar schoenen voor weinig en koopt ze meteen. Dat is typerend voor die leeftijd. Alles gaat razendsnel online, ook de aankopen. En van die ondoordachtheid maken criminelen dankbaar gebruik. Ze geven je de indruk dat een bepaalde deal ‘nu of nooit’ is, waardoor jij snel overtuigd wordt.”

Ook de leeftijd van daders is in veel gevallen laag. De helft van de cybercriminelen is jonger dan 25 jaar, blijkt uit een rapport van het OM. En deze oplichters blijven zich ontwikkelen. Zo wordt er steeds vaker persoonlijke informatie uit dataleks gebruikt voor phising. “Criminelen zijn ook op de hoogte van het laatste nieuws,” waarschuwt Marianne. “Als er massaal tips rondgaan over hoe je phishing kunt voorkomen, verzinnen zij weer iets nieuws. Zo wordt datingfraude nu ook populairder. Hierbij wordt er op datingsites als Tinder echt een band opgebouwd met het slachtoffer, die uiteindelijk wordt overtuigd om veel geld over te maken.”

Criminelen zijn ook op de hoogte van het laatste nieuws

Ondanks de sluwheid van daders, kan het naïef voelen als je in zo’n actie trapt, bevestigt ook Kim. “Ik had mezelf nooit zo ingeschat, ik voelde me echt heel dom. Als ik iets langer had nagedacht, had ik het kunnen weten. De prijs was veel te mooi om waar te zijn, zoiets verkopen de meeste mensen met winst. Bovendien werd er een mailadres van Gmail gebruikt, dat heeft TicketSwap natuurlijk helemaal niet. Ik ben te goed van vertrouwen geweest. De kaarten waren bedoeld voor een paar vriendinnen van me, maar ik schaamde me zo erg dat ik het ze nooit heb verteld.”

Let op red flags

Volgens Erik (19) – die om veiligheidsredenen niet met zijn echte naam in het artikel wil – zijn er verschillende manieren om te ontdekken of je met een oplichter te maken hebt. Hij werkt onder meer bij Scamadviser, een site die opgelichte mensen helpt en websites en linkjes van tevoren controleert. “Bij dropshipping is het moeilijk te controleren of je met een oplichter te maken hebt. Er zijn op dit moment veel mensen die op die manier producten verkopen. Hierbij worden producten online verkocht die niet door de verkoper zelf worden opgestuurd. Veel webshops veranderen hun naam zodra ze te veel negatieve recensies hebben. Als een website of een domeinnaam nog maar een maand bestaat, is dat echt een red flag. En omdat oplichters hun website regelmatig opnieuw opbouwen, maken ze foutjes. Ze kopiëren alle gegevens, maar vergeten de naam overal te veranderen. Als je een website afspeurt, kom je dat soort foutjes snel tegen.”

Toch is je geld vaak voorgoed verdwenen als je wordt opgelicht. Die teleurstellende boodschap heeft Erik regelmatig aan klanten moeten vertellen. “Mensen komen ook naar ons in de hoop hun geld terug te krijgen, maar dat lukt eigenlijk nooit. Ook de politie kan daar helaas weinig in betekenen. Dat bedrag staat allang op een bank aan de andere kant van de wereld.”

Ook Kim ziet haar geld na de oplichting nooit meer terug. “We hebben aangifte gedaan, maar ik kreeg een mail dat de politie geen tijd heeft om me te helpen. Op het moment zelf hebben we een melding gedaan van het facebookaccount en iedereen in die groep gewaarschuwd. Helaas had de oplichter al heel veel mensen in die groep te pakken gekregen; die persoon heeft echt veel geld verdiend.”

Je bent niet de enige 

“Er zijn veel websites waar je links kunt controleren, zoals Check je linkje of Scamadviser. Het kost wat extra tijd, maar het kan je heel veel geld schelen,” tipt Erik. “En onthoud: als het te mooi lijkt om waar te zijn, dan is dat ook bijna altijd zo.”

Voor Kim was de oplichting een dure, maar wijze les. “Het is goed dat mensen weten dat dit bij veel jongeren gebeurt. Je bent niet de enige. Ik weet inmiddels dat ik me niet hoef te schamen, het kan de beste overkomen. Maar verkijk je niet op hoe goed deze scams in elkaar zitten. En als je twijfelt, doe dit soort aankopen niet alleen, zoals ik. Betrek er een vriend of ouder bij, samen zie je meer.” Gelukkig voor Kim kan haar Zwarte Cross-avontuur wel doorgaan. “Ik heb via Marktplaats alsnog kaarten kunnen vinden. Dit keer heb ik de mensen in het echt ontmoet en we hebben samen de gegevens overgezet. Natuurlijk was de oplichting zuur, het gaat om veel geld. Maar ik laat mijn feestje er niet door bederven.”

Beeld header met dank aan de geïnterviewde.