Je wel of niet ergens thuis voelen, je wel of niet ‘genoeg’ [insert culturele achtergrond] voelen: voor biculturele mensen is ‘cultural imposter syndrome’ real. Zo ook voor Aimée Kromoprajitno (24) die haar Javaans-Surinaamse afkomst onderzoekt.

In Nederland werd Aimée Kromoprajitno vaak ‘Chinees’ genoemd en werd benadrukt dat ze anders was. Terwijl ze in Suriname ‘Nederlander’ werd genoemd en het verwijt kreeg een ‘neppe’ Javaan te zijn. Dat creëerde verwarring en onzekerheid. Ze vroeg zich continu af: waar hoor ik nou bij? Voor haar studie Culturele Antropologie onderzoekt ze daarom haar Javaans-Surinaamse afkomst en de beleving hiervan binnen deze culturele groep. Want wat betekent het om een Javaanse Surinamer te zijn?

Het concept van het imposter syndrome wordt ook gebruikt voor het beschrijven van de angst om geen authentiek lid te zijn van een gemeenschap of identiteitsgroep. Dit fenomeen, ook wel cultural imposter syndrome genoemd komt veel voor bij biculturele personen die het gevoel hebben dat ze niet de juiste ervaringen of gevoelens hebben om tot een culturele groep te behoren. 

Hi Aimée, waT is jouw beleving van jouw culturele achtergrond? 

“Mijn vader zei altijd: je bent een trotse Javaans-Surinaamse moslim, die drie noemde hij altijd. Hij had zelfs een T-shirt waarop stond dat hij Javaans-Surinaams is. Het werd bij ons thuis benadrukt. Qua eten bijvoorbeeld, want we aten vaak bami, nasi of saoto soep. Familie kwam ook vaak over de vloer en de Javaanse radio stond vaak aan. 

Buitenshuis werd het ook bevestigd, maar dan op een negatieve manier. Ik ben tot mijn veertiende opgegroeid in Delft. In die tijd waren wij ook een van de weinige kinderen met een niet-Nederlandse achtergrond. Er werd altijd gevraagd waar ik vandaan kwam. Ze waren in de war: je lijkt Indonesisch, maar je komt uit Suriname? Ik werd zelfs een keer ‘een neppe Javaan’ genoemd door iemand uit de Javaanse community. Cultural imposter syndrome bezorgt een interne twijfel: waar hoor ik bij? Ik heb het gevoel dat ik de extra mile moet gaan om te bewijzen aan de community dat ik Javaans ‘genoeg’ ben. Dat gevoel werd versterkt toen we met ons gezin naar Suriname emigreerden.” 

Hoe was het voor jou om naar Suriname te verhuizen? Voelde je je daar meer verbonden met je Javaans-Surinaamse roots?

“Ik was heel erg excited om terug naar mijn roots te gaan, omdat ik in Nederland telkens zo werd geconfronteerd met het feit dat ik ‘anders’ was. Het gekke is dat Nederlandse Surinamers mij ook niet als 'echte' Surinamer zagen. Sommigen hadden zelfs geen idee dat er überhaupt een Javaanse bevolkingsgroep in Suriname bestaat. 

Jammer genoeg was mijn ervaring met het land anders toen ik er eenmaal was. Ik had het er best moeilijk mee. Er waren zoveel prikkels waar ik aan moest wennen, zoals een ander schoolsysteem en het tropische klimaat. Veel dingen waar ik eerder nog nooit mee te maken had gehad. We verhuisden naar het Javaanse dorp Koewarasan, wat natuurlijk anders is dan een Nederlandse stad als Delft. Er was meer sociale controle in het Javaanse dorp en dat was ik niet gewend. Ik moest bijvoorbeeld voorzichtiger zijn met hoe ik me kleedde. Dat zorgde voor een culture shock. Ik voelde me meer thuis in de hoofdstad Paramaribo, waar ik vaak kwam, dan in het dorp. Iedereen accepteerde me daar zoals ik was en heel welcoming. Daardoor voelde ik me op een gegeven moment écht een Surinamer. Ik heb me in die vier jaar daar veel meer thuis gevoeld dan de veertien jaar die ik daarvoor in Nederland woonde.” 

“Ik kreeg een omgekeerde culture shock”

Hoe heeft jouw eigen identiteit zich gevormd in beide culturen?

“Ik kwam op mijn achttiende weer naar Nederland. Dit keer in m'n eentje om te studeren. Ik kreeg een omgekeerde culture shock. Het was alsof ik weer moest re-integreren. Ik wist toen hoe het was om in Suriname en in Nederland te wonen, waardoor ik het met elkaar ging vergelijken. Ik kan me herinneren dat ik vaak bij de bushalte stond en dat ik spontaan wilde praten met mensen. Ik miste heel erg de gastvrijheid toen ik weer terugkwam. In Suriname spreekt iedereen elkaar aan, toen ik hier kwam was dat er niet meer. 

Ik ben hard op zoek gegaan naar community plekken waar ik die warmte weer kon voelen. Zo voelde ik me bij ontmoetingsplek De Voorkamer in Utrecht erg thuis. Allerlei culturen komen bij elkaar en ieders culturele achtergrond wordt gevierd. Ik kwam steeds meer biculturele mensen tegen die soortgelijke ervaringen met mij deelden. Daardoor voelde ik me minder alleen. Ik realiseerde me dat mijn ervaringen in Nederland en Suriname me hebben gemaakt tot wie ik ben. Identiteit zie ik als een kleurenpalet: je hebt niet enkel zwart of wit, maar juist multiple colours. Net zoals de primaire kleuren die meerdere tinten kunnen creëren, kan ik als persoon connecten met meerdere identities.” 

“Identiteit zie ik als een kleurenpalet”

Last but not least: wat hoop je mee te geven aan andere vrouwen die diezelfde struggle ervaren? 

“Het is oké om confused te zijn over waar je bij hoort. Je bent niet alleen en het is juist belangrijk om alle gevoelens te voelen die op je afkomen. Je hebt het recht om je op meerdere manieren te verbinden met je culturele achtergrond of bepaalde onderdelen ervan. It made you who you are today. We zijn allemaal gelaagd als mensen en dat is zoiets moois.

Daarnaast vind ik het ook belangrijk dat er meer educatie komt over de geschiedenis van Suriname. Zonder Nederlandse inmenging waren er geen Javaanse personen, zoals mijn betovergrootmoeder, verscheept van Indonesië naar Suriname. De geschiedenis van de Javaans-Surinaamse bevolking is ook een onderdeel van het Nederlandse koloniaal verleden. Ik wil daar meer aandacht voor creëren, zodat ook ons verhaal niet verloren gaat.”

Fotograaf: Rui Jun Luong