In Ajouad en de Top 600 duikt presentator Ajouad El Miloudi opnieuw in de harde wereld van jonge criminelen die scherp op de radar staan bij politie en justitie. Wat drijft hen en hoe pak je ze het best aan? In het vorige seizoen bezocht hij een aantal zorginstellingen voor zulke jongeren. Het viel op hoeveel vrijheid ze vaak kregen: “We mogen om twaalf uur beginnen, negen uur kan echt niet. Veel te vroeg.” Dit seizoen bezoekt Ajouad een traject met een striktere aanpak en daar ontmoeten we Ayoub Jebari (23) die met zijn deelname zijn leven weer op de rit hoopt te krijgen.

Ayoub en zijn mededeelnemers worden gedisciplineerd door oud-mariniers. Dit re-integratietraject van Stichting Herstelling richt zich op overlast veroorzakende en criminele jongeren, waaronder de jongens van de Top 600. Ze worden aan het werk gezet, krijgen een dagritme en leren er basisvaardigheden die later van pas zullen komen bij een echte baan. Te laat komen of ander slecht gedrag betekent korting op je uitkering.

Ayoub is een vrolijke jongen met gezichtstattoos en een vriendelijke lach. Met een groot stuk gereedschap werkt hij fanatiek de kantjes van een voetbalveld bij. De jongeren moeten hard werken van de mariniers. Soms betekent dat zwerfvuil vissen uit de havens en soms, zoals in Ayoubs geval, het onderhouden van een sportclub. “Het is fijn om mijn ding te kunnen doen, om afleiding te hebben.” Ayoub heeft als jonge twintiger al een turbulent leven achter de rug. Dertien jaar lang werd hij mishandeld. Vervolgens belandde hij in de criminaliteit, kwam hij in aanraking met justitie en werd hij uit huis geplaatst. Nu probeert hij met begeleid wonen en het mariniers-traject zijn leven weer op de rit te krijgen.

Ajouad bezoekt hem in zijn bescheiden woning in Den Helder. Het gaat redelijk, vertelt hij. Zijn weg naar een normaal bestaan blijkt allesbehalve eenvoudig. Een paar jaar geleden verloor hij drie vrienden bij een auto-ongeluk. Dat bracht hem op een dieptepunt, het werd allemaal te veel. Daarna leek het tij te keren, hij had het naar zijn zin bij het mariniers-traject, kreeg zijn eigen woning en op een gegeven moment had hij zelfs werk gevonden. Maar toen raakte hij zijn baan kwijt door de coronacrisis en overleed zijn zeventienjarige zusje onverwachts aan een hartstilstand.

Op zulke momenten gaat er iets mis bij Ayoub. “Een soort kortsluiting. Dan gaat er van alles tegelijk door mij heen. Wat er in het verleden is gebeurd, ik herhaal dat in mijn hoofd.” Hij neemt Ajouad mee naar de keuken om te laten zien hoe hij dat uit. Zowel het keukenraam als zijn slaapkamerraam zitten vol lelijk gelijmde barsten. “Ik ben altijd zo geweest, als ik boos ben maak ik dingen kapot.”  

Waar dat gedrag vandaan komt weet hij niet precies. “Ik zit dan in mijn agressie. Ik voel het aankomen en probeer mezelf te weerhouden, maar dat lukt dan niet meer. Ik word zo boos dat ik iets of iemand pijn moet doen of kapot maken.” Het keukenraam sneuvelde toen zijn moeder hem aan de telefoon vertelde dat ze zijn zusje aan het reanimeren waren. Later vloog er een stoel door het slaapkamerraam. Ajouad wijst hem op een gat in de muur. “Ja daar heb ik het ook op geuit. Met mijn hoofd.”

Veel van Ayoubs criminele activiteiten uit het verleden hebben ook met geweld te maken. Zo wordt hij verdacht van vechtpartijen met de politie, fraude, wapenbedreigingen en het slaan van een agent.

Top 600 en psychische problemen

Sinds 2012 hanteert Amsterdam een speciale aanpak van jonge criminelen: de Top 600. Dit is een lijst van veelplegers van jonger dan dertig jaar. Ze hebben misdaden met ‘een hoge impact’ begaan. De politie houdt hen nauw in de gaten en pakt hen waar nodig stevig aan.  De Amsterdamse GGD heeft onderzoek gedaan naar het sociale profiel van deze groep jonge criminelen. Bij bijna iedereen die werd onderzocht vonden ze aanwijzingen voor psychiatrische problemen. De meeste jongeren kampen in elk geval met één (maar vaak met twee of meer) van deze problemen: middelengebruik, ADHD, psychotische stoornissen, persoonlijkheidsproblematiek, angst- en stemmingsstoornissen of verstandelijke beperkingen.

De psychische stoornissen gaan vaak samen met ernstige problemen op andere gebieden. Bijvoorbeeld met inkomen, huisvesting en dagbesteding. Dit gebrek aan stabiliteit maakt het volgens de GGD extra lastig om de psychische problemen en verslavingen aan te pakken.  Vaak hebben de jongeren ook een flink tekort aan ‘positieve sociale contacten’, zoals de GGD het noemt. Bijvoorbeeld vrienden van school of de sportvereniging. In plaats daarvan zoeken veel van hen steeds intensiever contact met criminele vrienden. Ook worstelen veel van de Top 600-jongens met problematisch blowen.

Gedisciplineerd door mariniers

Bij het marinierstraject worden onder andere de Top 600-jongens stevig aangepakt. Stichting Herstelling geeft hen een strak dagprogramma van acht tot vier uur. Niet komen opdagen betekent gekort worden op je uitkering. De criminele jongeren blijven er van een paar maanden tot een aantal jaar. De mentoren zijn overwegend veteranen van het Korps Mariniers. Ze staan stevig in hun schoenen en door training en ervaring weten ze beheerst om te gaan met ‘explosieve situaties’. De oud-mariniers hameren vooral op werknemersvaardigheden, zoals op tijd komen, gezag aanvaarden en samenwerken. Ze hopen dat de jongens na het traject een normale baan vinden.   

Ayoub heeft het naar zijn zin bij de mariniers, maar thuis worstelt hij met zijn gevoelens. “Als ik thuiskom en ik zie de kapotte ruiten, daar word ik niet blij van. Ik wil ze graag vervangen. Zolang ik het blijf zien, blijft het stressvol.” Hij is vastberaden er dit keer echt wat van te maken. Over tien jaar hoopt hij getrouwd te zijn en een vaste baan te hebben. Het liefst wordt hij kynologisch gedragstherapeut. “Dan werk je met honden met een trauma. Je moet ervoor zorgen dat de hond weer binnen het gezin gaat passen. Ik ben een dierenvriend.”

Om zijn doelen te kunnen bereiken is het volgens Ayoub belangrijk om alle hulp serieus te nemen. “Ik heb zes jaar therapie gehad, maar pas de laatste twee jaar ben ik er serieus mee bezig. Ik heb toen de knop omgezet. Waarom? Anders zou mijn leven voorbij zijn. Dit is mijn laatste kans, als ik dit verknal gaat niemand mij meer helpen.”

In het tweede seizoen van Ajouad en de Top 600 duikt Ajouad El Miloudi opnieuw in de harde wereld van deze jonge veelplegers. Hij kijkt hoe het oude bekenden nu vergaat, maar ontmoet ook nieuwe jongens. In deze tweede aflevering loopt Ajouad mee met het strenge maar succesvolle marinierstraject voor probleemjongeren en leert hij Ayoub beter kennen. In hoeverre is Ayoub slachtoffer en in hoeverre dader?