Hoe kon de mensonterende situatie van arbeidsmigranten in Italië ontstaan?

Wij hebben een aantal keren aandacht geschonken aan de mensonterende situatie van tomatenplukkers in Italië. Mede dankzij deze uitzendingen is er nu vanuit vakbond FNV in samenwerking met het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel een onderzoek gestart. Maar hoe kunnen deze mensonterende omstandigheden in de eerste plaats überhaupt ontstaan?

Half miljoen
In 2019 werkten er tussen de 405.000 en 500.000 migranten in de Italiaanse landbouw. Dat komt neer op ongeveer 50% van het totaalaantal arbeiders in de agrarische sector. Dit betekent dat deze gastarbeiders onmisbaar zijn voor de oogst van onder andere tomaten en sinaasappels. Van deze arbeiders hebben er een hoop geen papieren. The Guardian schreef vorig jaar dat 80% van de mensen zonder contract migrant was en dat sommige Italiaanse boeren al vanaf de jaren ’70 migranten uitbuitten.

Minimumloon
Het gevolg is dat de meeste migranten werken voor 2 of 3 euro per uur en per dag zo’n 25 tot 30 euro bij elkaar schrapen met het plukken van sinaasappels, olijven of tomaten. Hoewel Italië op dit moment nog geen landelijk minimumloon heeft, zijn er in afzonderlijke sectoren zoals de landbouw wel afspraken gemaakt. De landbouwsector heeft een minimumloon van € 7,13 vastgesteld. Toch wordt deze afspraak op grote schaal geschonden. Hoe kan dat?

Verschillende oorzaken
Illegale arbeid is het resultaat van twee oorzaken volgens een rapport van Intereconomics uit 2004. De eerste is de wetgeving die het legaal over laten komen van gastarbeiders voor tijdelijk werk beperkt. De tweede reden is het gebrek aan binnenlandse werknemers die laagbetaald en laaggeschoold seizoensarbeid willen doen. Daardoor zijn werkgevers geneigd om (illegale) immigranten aan te nemen. En dit soort werk vind je veel in de landbouwsector die in Italië een grote rol speelt.

Wetgeving
Als je kijkt naar Italië dan is de wetgeving inderdaad een probleem, zegt Amnesty International in een rapport uit 2012. In Italië is het zo dat er quota worden toegekend aan verschillende soorten werknemers en dat verblijfsvergunningen worden verleend op basis van schriftelijke arbeidsovereenkomsten. Deze quota zijn echter veel lager dan het daadwerkelijk aantal arbeiders dat nodig is. Daarnaast geven de werkgevers de voorkeur aan werknemers die al in het land zijn, ongeacht de inreisquota van de overheid. De oplossing is voor werkgevers dus om immigranten aan te nemen die al in tentenkampen en sloppenwijken wonen en elke euro die ze kunnen verdienen nodig hebben. De positie voor migranten is er in recente jaren niet beter op geworden. Matteo Salvini, leider van de Lega Nord, voerde als minister van Binnenlandse Zaken wetten door om de havens te sluiten voor reddingsschepen die migranten van zee hadden gered. Ook liet hij veel tentenkampen van migratiearbeiders afbreken. Inmiddels zit er in de nieuwe regering een migratiespecialist op zijn oude plek, maar de wetten zijn nog niet vervangen.

Geen geldige papieren
Een aantal arbeiders heeft de juiste papieren, maar een hele grote groet ook juist niet. Sommige seizoenarbeiders hebben mogelijk hun papieren laten verlopen, nadat hun contract uitgediend was, terwijl anderen misschien wel een inreisvisum hebben gekregen, maar geen verblijfsvergunning door een gebrek aan arbeidscontracten. En dan zijn er natuurlijk ook nog immigranten die gewoon illegaal het land binnen zijn gekomen. Hierdoor zitten een hoop immigranten zonder geldige papieren in Italië die wanhopig op zoek zijn naar werk. Dat betekent dat ze bijzonder kwetsbaar zijn voor uitbuiting. Bovendien kunnen ze als ze gepakt worden het land uitgezet worden.

Geen gerechtigheid
In Italië is illegale binnenkomst en verblijf strafbaar. Gerechtigheid halen is daardoor nagenoeg onmogelijk voor de zogenaamde irreguliere migrerende werknemers, want als zij klagen over de werkomstandigheden is de kans groot dat ze meteen gearresteerd, vastgezet en uitgezet worden.

Caporalato
Wat in Italië nog extra meespeelt is de zogenaamde caporalato, het illegaal rekruteren van landbouwarbeiders voor extreem lage lonen. Vaak zijn deze ronselaars gelinkt aan de maffia die in met name Zuid-Italië nog nadrukkelijk aanwezig is. Inmiddels is er wetgeving die zowel de werkevers als de tussenpersoon strafbaar stelt, maar deze lijkt nog weinig effect te hebben.

Kijk de aflevering hier terug. 

Geschreven door: Maic Oudejans

Bronnen: The Guardian, The Guardian, Amnesty, AD, Al Jazeera, The Guardian

• Deel