Kijkersvraag: Twee derde van de wereldbevolking drinkt geen verse melk. Waarom doen wij dat wel?

‘Melk is goed voor elk’ zeiden wij in Nederland. Maar dat is lang niet overal zo. In de meeste landen is de bevolking lactose intolerant, terwijl Nederland een land van melk en honing is. Hoe komt dat?

500 jaar geleden

Volgens onderzoek van het University College London (UCL)is de mens zo’n 7500 jaar geleden voor het eerst begonnen met het consumeren van koeienmelk. Het bewijs daarvoor is gevonden in restanten van melkvetten in potten uit die tijd. De potten zijn gevonden in gebieden in Roemenië en Hongarije.

Boter en Kaas

Wetenschappers gaan er vanuit dat de melk van koeien nog niet direct werd gedronken. Waarschijnlijk maakten ze er eerst yoghurt, boter en kaas van. Waar en wanneer mensen de melk vers uit de koe zijn gaan drinken daar is men nog niet achter.

Gen

Het is wel een waarheid als een koe dat de mensen die hier mee begonnen een gen ontwikkelden waardoor ze lactose konden verteren: het zogenaamde lactase-gen. Dit gen zorgt voor de aanmaak van het enzym dat melksuiker (lactose) omzet in melkzuur. De mens stopt van nature kort nadat de borstvoeding gestopt is met het verdragen van melk. Het is dus eigenlijk normaal om lactose intolerant te zijn. Maar door langdurige blootstelling aan lactose is het lactase-gen ontwikkeld.

Verspreiding

De ontwikkeling van veeteelt ging hand in hand met de verspreiding van het gen. Volgens de Britse onderzoekers kon het gen zich alleen verspreiden onder mensen die permanent over melk beschikten. En dat waren de veehouders. Zij zouden een voordeel moeten hebben gehad van melk, waardoor hun genetische opmaak een grotere stempel heeft gedrukt op de genetische diversiteit van Europa dan mensen die niet beschikten over melk. Wat dat voordeel kon zijn is echter nog niet duidelijk.

Vitamine D

Tegenwoordig komt het lactosetolerantie-gen het meest voor in Scandinavië en Groot-Brittannië. De aanname was dat de mensen in die gebieden weinig vitamine D aanmaakten doordat de zon er weinig schijnt. Ze kregen dankzij het drinken van koeienmelk wel genoeg vitamine D binnen. Lang werd daarom gedacht dat mensen daar als eerst melk leerden verdragen, maar dat blijkt dus niet zo te zijn.

Andere landen

Ongeveer een derde van de wereldpopulatie heeft het gen om melk goed te verteren. Naast Europa komt het gen ook in het Midden-Oosten, delen van Afrika en in Zuid-Azië voor. Opvallend is dat mensen in al deze gebieden onafhankelijk van elkaar melk zijn gaan drinken en gebruiken voor andere producten. 

Geschreven door: Maic Oudejans

• Deel