Hoe jij jouw baas juridisch de baas bent

Dennis Poland, sterspeler uit de aflevering van deze week, maakt het met zijn 76 duizend euro openstaande rekeningen bij werknemers, schimmige belastingpraktijken, bedreigingen en vluchtgedrag wel erg bont, maar hij is helaas lang niet de enige werkgever die losjes omspringt met de arbeidswetgeving. 

We vroegen jullie in een vraagsticker op Instagram waar jullie zoal tegenaan lopen in jullie werkende leven. Onze dm stroomde vol met herkenbare én saillante situaties. Zo moeten velen van jullie een kwartier vóór werktijd onbetaald aanwezig zijn, wordt het mannen - in tegenstelling tot vrouwelijke collega’s - nog weleens verboden om oorbellen te dragen en bespiedt een enkele werkgever zijn personeel op de werkvloer via een camera. Mag dat wel? En wat kun je doen als blijkt dat het niét mag? Wij zochten het voor jullie uit, samen met het Juridisch Loket en Young & United, de jongerenbeweging binnen vakbond FNV. 

Voordat we je meenemen in de specifieke situaties - eerst wat algemene tips. Bij elk geschil met je werkgever geldt: lees goed je arbeidsovereenkomst en cao door, zodat je weet wat jouw rechten zijn. Als er iets niet in de haak is, kun je om te beginnen het gesprek aangaan met je werkgever. ‘Misschien is er wel sprake van een misverstand of een administratieve fout,’ zegt Frank van Bennekom, bestuurder van Young & United. Leg in het gesprek rustig uit dat wat er aan de hand is, waarom dat voor jou een probleem vormt, en of er een oplossing mogelijk is.’ 

Als een gesprek niet helpt, is het verstandig om de zaak te documenteren. Noteer data en tijdstippen en bewaar eventuele correspondentie. Mocht het probleem aanhouden, dan kun je met jouw pakket aan bewijs aankloppen bij een organisatie zoals het Juridisch Loket of de vakbond. Het Juridisch Loket voorziet mensen met een laag inkomen gratis van informatie en advies en verwijst je waar nodig door naar een advocaat of mediator. Als je lid bent van een vakbond kun je via de bond gratis een jurist in de arm nemen, die het contact met je werkgever van je overneemt. 

Blijft je werkgever je onrechtvaardig behandelen? Weet dan onze mailbox te vinden: boos@bnnvara.nl. 

Situatie 1: Een werknemer krijgt geen loonstroken verstrekt, ook na hier meermaals om gevraagd te hebben. Mogelijk werkt deze werknemer zwart zonder dat zij hiervan op de hoogte zijn.

Een werkgever is wettelijk verplicht om een (digitale) loonstrook te geven aan zijn werknemers bij de eerste loonbetaling en bij iedere loonbetaling die anders is dan de vorige (bijvoorbeeld na een loonsverhoging). Op een loonstrook kun je bijvoorbeeld aflezen wat je brutoloon bedraagt, hoeveel uren je werkt, de naam van je werkgever, en hoeveel geld er op je loon wordt ingehouden, bijvoorbeeld voor pensioenpremie en belasting. 

Als je vermoedt dat je zwartwerkt, dan kun je bij de Belastingdienst navragen of er premies worden afgedragen. Is dat niet zo? Dan werk je naar alle waarschijnlijkheid zwart en kan het bijvoorbeeld zo zijn dat je niet verzekerd bent als je ziek of werkloos wordt. In dat geval luidt wederom het advies: neem contact op met een organisatie die je kan adviseren op basis van jouw persoonlijke situatie. 

Situatie 2: Een werknemer moet altijd 15 minuten van tevoren op werk aanwezig zijn, maar krijgt hiervoor niet betaald. 

Er zijn in het verleden meerdere werknemers naar de rechter gestapt om zogenoemde ‘inlogtijd’ door hun werkgever betaald te krijgen. In de ene zaak gaf de rechter de werknemer gelijk, en in de andere de werkgever. Het verschil zit ‘m, afgaande op die uitspraken, in de hoeveelheid vrijheid die je hebt voordat je dienst begint. Als jouw werkgever je verplicht om 15 minuten voor je dienst aanwezig te zijn, moet je die extra kwartiertjes uitbetaald krijgen, in de vorm van salaris of compensatie. Als de werknemer je slechts adviseert om eerder op de werkvloer te verschijnen, ben je in principe vrij om zelf te beslissen wat je doet, en wordt de inlogtijd niet als arbeidstijd gerekend. 

Situatie 3: Een werknemer moet vaak overwerken, bijvoorbeeld voor schoonmaakwerkzaamheden, maar krijgt hier niet voor betaald.

Overwerk in opdracht van de werkgever moet gewoon betaald worden, of gecompenseerd worden in de vorm van verlofuren. Als je vaak overwerkt zonder vergoeding, is het belangrijk om eerst te checken of er afspraken over overuren in je arbeidscontract of de cao staan. In sommige gevallen is je baas contractueel verplicht om een speciaal, hoger uurloon te betalen voor de overgewerkte uren. 

Als je werkgever na vriendelijk vragen nog steeds niet bereid is om overwerk eerlijk te vergoeden, kun je overgaan tot loonvordering, waarbij je jouw manager schriftelijk eist om te betalen. Op de website van het Juridisch Loket vind je een voorbeeldbrief die je kunt aanpassen aan jouw situatie. Let op, in deze voorbeeldbrief wordt niet beschreven dat het om overwerkuren gaat, dat moet je zelf doen. Belangrijk detail: vermeld een deadline! 

(tekst gaat verder onder de afbeelding)

Situatie 4: Een werknemer heeft ruim van tevoren vakantie opgevraagd/doorgegeven wanneer zij niet beschikbaar zijn. De werkgever weigert hier rekening mee te houden.

Een werkgever heeft twee weken om je vakantieaanvragen af te keuren. Gebeurt dat niet, dan is je aanvraag goedgekeurd. Als je werkgever toch binnen twee weken je vakantie afkeurt, dan moet daar een goede reden voor zijn, bijvoorbeeld dat je niet genoeg vakantiedagen meer hebt. Een andere goede reden die een werkgever mag aandragen om je verzoek af te wijzen, is dat jouw afwezigheid de bedrijfsvoering ernstig verstoort, bijvoorbeeld omdat veel andere collega’s al vakantiedagen hebben opgenomen in die periode. In sommige bedrijven geldt dat werknemers in een bepaalde periode geen vakantiedagen mogen opnemen. Ook dat is een goede reden, mits het in de cao, het bedrijfsreglement of jouw arbeidsovereenkomst beschreven staat. ‘Anders moet ik iemand anders inhuren’, is in ieder geval géén goede reden om je vakantieaanvraag af te keuren. 

In Nederland is het overigens niet wettelijk vastgelegd dat je tijdens je vakantie recht hebt op onbereikbaarheid. Als je werkgever je stoort terwijl jij lekker op het strand ligt, dan kun je hij/zij/hen daar niet voor aanklagen.

Situatie 5: Een werknemer krijgt geen pauze en/of moet tijdens de onbetaalde pauze gewoon doorwerken.

Werknemers hebben bij een shift langer dan 5,5 uur recht op minimaal 30 minuten pauze. Bij een shift langer dan 10 uur is dit in totaal 45 minuten. Hoe deze tijd verdeeld wordt over je shift kan verschillen, maar werknemers mogen niet langer dan 5,5 uur onafgebroken werken en de pauzes moeten plaatsvinden tussen de werkzaamheden door. Het is dus niet de bedoeling dat je geen pauze neemt en wat eerder naar huis gaat. Pauzes zijn er tenslotte om het welzijn van werknemers te waarborgen.

Werknemers hoeven niet doorbetaald te krijgen in deze pauzes, maar het is belangrijk dat zij deze dan wel nemen. Moet jij doorwerken in je pauze? Dan ben je niet alleen onbetaald werk aan het verrichten, maar je loopt ook rust mis waar je wettelijk recht op hebt.

Situatie 6: Een werkgever houdt bij afwezigheid de werknemers in de gaten via camera’s.

Camerabeelden mogen niet worden ingezet om jou in de gaten te houden of aan te spreken op je functioneren. Dat is op grond van de privacywetgeving verboden (AVG). De camera’s mogen er wel hangen om diefstal te voorkomen of veiligheid te waarborgen, maar ook hier zijn regels aan verbonden, bijvoorbeeld dat de werkgever de beelden in principe maar vier weken mag bewaren.

Heb je toch het vermoeden dat je werkgever jou tijdens het werk onrechtmatig in de gaten houdt via camera’s? Dan kun je een klacht indienen bij de Autoriteit Persoonsgegevens.

Situatie 7: Een werknemer dient zich aan andere kledingvoorschriften te houden dan collega’s van het andere geslacht. (Vrouwen mogen geen broeken dragen, mannen geen oorbellen)

In principe mag een werkgever geen onderscheid maken op basis van gender. Dat is in strijd met de Wet Gelijke Behandeling. Uitzonderingen zijn functies waarbij een dergelijk onderscheid in uiterlijk als functioneel of noodzakelijk wordt geacht, bijvoorbeeld in een representatieve functie, zoals stewardess. Maar ook dat houdt niet altijd stand. In 2022 kwam er uitgebreid een zaak in het nieuws over Rituals, omdat de winkel haar vrouwelijke werknemers verplichtte om make-up te dragen, maar de mannen niet. Het College voor de Rechten van de Mens oordeelde dat Rituals haar vrouwelijke medewerkers discrimineerde. Het College vond de make-upvoorschriften niet functioneel. 

Situatie 8: Een werkgever belt een uur van tevoren dat er niet genoeg werk is en dat de werknemer daarom niet hoeft te komen. De werknemer krijgt de ingeroosterde uren niet betaald.

Op basis van de Wet Arbeidsmarkt in Balans (WAB) moet je rooster in beginsel 4 dagen van tevoren bekend zijn. Als de werkgever je dienst in deze 4 dagen verandert of wijzigt, moet je werkgever deze dienst gewoon doorbetalen. 

In sommige cao’s kan deze periode van 4 dagen worden ingekort naar 24 uur. Dan mag je werkgever geen roosterwijzigingen doorvoeren 24 uur voorafgaand aan de dag dat de dienst begint. Gebeurt dit toch? Dan moet de werkgever toch je ingeroosterde dienst doorbetalen. 

Situatie 9: Een werkgever weigert een kolfruimte beschikbaar te stellen.

De werkgever is wettelijk verplicht een kolfruimte beschikbaar te stellen. Als deze er niet is, moet de mogelijkheid er zijn voor de werknemer om thuis te kolven. Een toilet of een auto is in ieder geval geen geschikte kolfruimte. Een kolfruimte moet namelijk aan een aantal criteria voldoen. De ruimte moet afsluitbaar en hygiënisch zijn, beschikken over een comfortabele stoel of bank, een prettig klimaat hebben en er moet een koelkast aanwezig zijn om de afgekolfde melk in te zetten. 

---

• Deel