Journalistieke verantwoording bij Joseph Klibansky: De gezondheidsklachten en angst achter zijn wereldberoemde kunst

Tijdlijn

Ons onderzoek naar de arbeidsomstandigheden in de studio van Joseph Klibansky begint in september 2022. De redactie krijgt een mail waarin zorgen worden geuit over de veiligheid van werknemers, arbeidsomstandigheden in de studio en de omgang met werknemers door de leidinggevenden. Enkele dagen na het ontvangen van deze mail vindt een eerste telefoongesprek plaats tussen deze persoon en een redacteur. In dit gesprek worden de zorgen, zoals omschreven in de mail, nogmaals gedeeld. In de weken die volgen, vinden er gesprekken plaats met meer personen die aangeven dezelfde (en meer) slechte ervaringen te hebben in de studio van en werken met de familie Klibansky.

Het contact met een deel van de bronnen is in eerste aanleg beperkt. Bronnen geven aan angstig te zijn. Ze zijn bijvoorbeeld bang voor de financiële positie van de familie Klibansky en mogelijke juridische gevolgen als voor de familie duidelijk zou worden dat zij contact hebben gehad met de redactie. Een aantal bronnen die door de redactie worden benaderd, geven direct aan bang te zijn en contact niet op prijs te stellen. Dat contact wordt dan ook niet voortgezet.

De zaak komt voor BOOS in februari 2023 in een stroomversnelling terecht. Meerdere bronnen, waar eerder nog geen contact mee was, blijken bereid om hun verhaal te doen. Er volgen enkele gesprekken waarin deze nieuwe bronnen indringende getuigenissen afleggen over hun ervaringen met de veiligheid en werkcultuur in de studio. Eind februari 2023 hebben 8 bronnen uitgebreide verklaringen afgelegd, die ondersteund worden met appjes, beeldmateriaal en overige documentatie.

Aantijgingen

De aantijgingen die naar voren komen in de verklaringen van de bronnen zijn ernstig. De redactie hoort en ziet dat er door medewerkers lange tijd bij de leiding, met name bij Leon Klibansky, wordt aangedrongen op het nemen van maatregelen om de arbeidsomstandigheden in de studio te verbeteren. Meerdere bronnen geven aan dat zij na verloop van tijd gezondheidsklachten krijgen door de werkomstandigheden. Een veel gehoorde aantijging is de ondermaatse ventilatie van de studio. Bewijsmateriaal dat deze verklaringen ondersteund is door de redactie geverifieerd, maar niet getoond in de uitzending vanwege herleidbaarheid van de bronnen.

Naast de verhalen die de redactie hoort over gezondheidsklachten, horen wij ook veel verhalen over de werkcultuur in de studio waar de beelden gemaakt worden. Werknemers in de studio zouden zijn uitgescholden en onder druk gezet, en gaan gebukt onder de hiërarchische verhoudingen op de werkvloer. Het zijn patronen en details die de redactie vaak hoort terugkomen.

Brongebruik

De afgelegde verklaringen zijn meerdere malen geverifieerd bij de bronnen en waar nodig voorgelegd aan andere bronnen ter verificatie, zonder de beloofde anonimiteit in het geding te brengen. De in de uitzending gebruikte quotes zijn tot slot nogmaals ter verificatie voorgelegd aan bronnen. 

De keuze om anoniem in beeld te worden gebracht ligt bij de bronnen, die hiervoor gekozen hebben om uiteenlopende redenen, zoals de eerder genoemde angst voor represailles. De persoonlijke gegevens van de bronnen zijn bekend bij de redactie.

Wederhoor

Na het verzamelen en verifiëren van de verklaringen van de bronnen volgde het proces van wederhoor bij de familie. De keuze om onaangekondigd een bezoek aan de studio te brengen was mede ingegeven door de verklaringen van bronnen. Er zou weinig tot geen kennis zijn over arbeidsveiligheid bij de familie Klibansky. Een onaangekondigd bezoek bood de mogelijkheid om dit gegeven uit de verklaringen te checken, omdat voorbereidingstijd voor de Klibansky’s ontbrak. Verder bestond de kans dat Joseph Klibansky onbereikbaar zou zijn. Getuigen verklaarden dat hij weinig in de studio te vinden is en eventueel naar het buitenland zou kunnen uitwijken, terwijl wij hem, als gezicht van het bedrijf, de vragen graag in persoon wilden stellen.

Op 7 maart 2023 troffen wij zowel Joseph Klibansky als zijn broer Louis Klibansky bij de studio. Zij hebben beiden een uitgebreide verklaring afgelegd op camera. 

Na ons bezoek aan de studio op 7 maart 2023 is er door de redactie ook een uitgebreide vragenlijst gestuurd aan de familie. In deze vragenlijst worden verschillende elementen uit de gesprekken van 7 maart nogmaals aangehaald. Ook wordt er gevraagd naar de bevindingen van de Arbeidsinspectie die de redactie na het bezoek op 7 maart ter ore zijn gekomen. Deze vragenlijst is op 14 maart 2023 naar de familie per e-mail verstuurd.

Het antwoord dat de redactie op 20 maart 2023 van de advocaat van de familie ontving, is meegenomen in de uitzending. Een brief van de advocaat van de familie die op 29 maart 2023 rond 21:00 uur werd verstuurd, ruim drie weken na ons bezoek aan de studio, is op de dag van uitzending nog in de montage verwerkt. In die brief staan een aantal citaten uit een volgens de advocaat ‘omvangrijk wetenschappelijk rapport’ dat die avond bekend zou zijn geworden. De citaten uit het rapport zouden bewijzen dat alles op orde is in de studio, omdat resultaten van metingen laten zien dat grenswaarden niet worden overschreden. Het is voor de redactie op dat moment niet mogelijk om de bevindingen en oorsprong van dit rapport te verifiëren. Wel heeft de redactie de bevestiging gekregen dat na ons bezoek aan de studio op 7 maart 2023 diverse aanpassingen in het pand, ten behoeve van het verbeteren van de werkomstandigheden, zijn doorgevoerd. 

---

• Deel