Terug naar BOOS
JOURNALISTIEKE VERANTWOORDING BIJ PUBLICATIE BOOS / VRIJ NEDERLAND ‘WERKEN BIJ DEFENSIE: ORANJES HOEVEN HET NIET TE KUNNEN’
- Artikel
- 02 jun 2022
- 6 minuten leestijd
Deze uitzending, een journalistieke samenwerking tussen BOOS en Vrij Nederland, is tot stand gekomen na een onderzoek dat enkele maanden in beslag heeft genomen. Voor dit onderzoek hebben wij gesproken met verschillende bronnen. Een deel van deze bronnen heeft zich bij ons gemeld, bij een ander deel hebben wij navraag gedaan. Middels dit document bieden wij inzicht in onze werkwijze en de journalistieke keuzes die door BOOS en Vrij Nederland zijn gemaakt.
Deze productie van BOOS en Vrij Nederland is gemaakt om onderzoek te doen naar zorgelijke meldingen vanuit de krijgsmacht omtrent de (voorkeurs)behandeling van leden van de Koninklijke familie, die meer grond zou hebben in afkomst dan prestatie. Nader onderzoek doen naar deze geluiden en vermoedens is van maatschappelijke waarde. Juist binnen Defensie is het handhaven van hiërarchie en het bijbehorende vertrouwen in deze machtsstructuur van groot belang. Deze principes vormen de basis van de organisatie. Dat er - binnen een organisatie met een geweldsmonopolie - mogelijk gerommeld wordt met bepaalde regels en kernwaarden om aan individuele wensen van leden van de Koninklijke familie te voldoen, is uiterst zorgelijk. Zeker als de grondslag hier enkel ligt in het ‘warmhouden’ van de historische banden tussen de Koninklijke familie en de krijgsmacht.
Tijdlijn
In het najaar van 2021 neemt BOOS kennis van een zorgelijke situatie binnen de Alfa-compagnie van het 11e Infanteriebataljon van de Landmacht. Deze Alfa-compagnie draagt de officieuze naam Koningscompagnie.
Binnen de Koningscompagnie is dan enkele maanden iemand actief die onderdeel is van de Koninklijke familie, maar verder geen publiek persoon is: Lucas van Lippe-Biesterfeld van Vollenhoven. Hij is de zoon van Prins Maurits van Oranje-Nassau en de kleinzoon van Pieter van Vollenhoven. Lucas is op het moment van de melding 19 jaar oud en officier in de rang van tweede luitenant, zo horen wij. De melder laat weten dat, met het oog op de jonge leeftijd van Lucas, dit carrièrepad voor andere militairen niet is weggelegd.
Wij doen navraag bij Dieuwertje Kuijpers van Vrij Nederland, en komen een verhaal op het spoor waarin Prins Pieter-Christiaan van Oranje-Nassau een centrale rol speelt. Dit verhaal heeft betrekking op zijn tijd bij de Koninklijke Marechaussee tussen 2004 en 2009. In navolging hiervan wordt besloten de krachten van BOOS en Vrij Nederland te bundelen.
Het werken met bronnen
- Voor ons onderzoek hebben we met 13 bronnen gesproken.
- Daarnaast hebben we gebruik gemaakt van een veelvoud aan bronnen in andere vorm, denk aan open source, openbare archieven, en (geschreven) publicaties uitgegeven door het ministerie van Defensie.
- De persoonlijke gegevens van onze (anonieme) gesproken bronnen zijn bekend bij onze redactie.
- Voor ons onderzoek hebben we veelvuldig gebruik gemaakt van open source bronnen om chronologie te kunnen reconstrueren. Denk aan het tijdspad van een carrière of het controleren van de wederhoor van het ministerie van Defensie.
- Diverse onderdelen en personeelsleden van de krijgsmacht hebben openbare kanalen op sociale media waardoor foto- en videomateriaal ten behoeve van verificatie makkelijk vindbaar is. Uit privacyoverwegingen hebben wij deze beelden geanonimiseerd.
- Waar nodig en mogelijk hebben wij verhalen van bronnen geverifieerd door bijvoorbeeld te spreken met getuigen, en jaar- of plaatsaanduidingen te onderzoeken.
Hoor en wederhoor
Op maandag 25 april 2022 hebben wij enkele vragenlijsten ten behoeve van wederhoor verstuurd aan de volgende personen en instanties:
- Ministerie van Defensie (op meerdere vlakken betrokken);
- Rijksvoorlichtingsdienst (woordvoering Koninklijke familie);
- Ministerie van Algemene Zaken (verantwoordelijk voor Koninklijk Huis);
- Lucas van Lippe-Biesterfeld (in verband met aantijgingen);
- Pieter-Christiaan van Oranje-Nassau (in verband met aantijgingen).
Wij hebben de betrokken partijen in eerste instantie vier werkdagen de tijd gegeven om onze vragen te beantwoorden. Kort hierna kregen wij van een woordvoerder te horen dat het ministerie van Defensie vanaf dat moment verantwoordelijk was voor de woordvoering voor alle betrokken partijen. Ook kregen wij het verzoek van het ministerie om het departement drie werkdagen extra de tijd te geven voor de beantwoordingen van de vragen. Vanwege de hoeveelheid aan vragen werd afgesproken dat wij uiterlijk op woensdag 4 mei 2022 om 12:00 uur antwoord zouden krijgen op onze vragen. De antwoorden kregen wij drie uur na de deadline per e-mail toegestuurd.
De volledige beantwoording van onze vragen door het ministerie van Defensie is hier te vinden.
In aanloop naar de uitzending kregen wij op 17 mei 2022 van het ministerie van Defensie het bericht dat Prins Pieter-Christiaan open zou staan voor het geven van een reactie op camera. Voorwaarde voor een interview was dat Pieter-Christiaan wilde weten met welke informatie hij geconfronteerd zou worden, omdat de zaken zich lang geleden zouden hebben afgespeeld. Deze informatie was reeds ingevoegd in onze wederhoorvragen van 25 april en dus vindbaar voor het ministerie van Defensie. Wij zijn daarom akkoord gegaan met deze afspraak. Het telefoongesprek waarin dit werd besproken is opgenomen en is onderdeel van onze uitzending.
In de uren die volgen wordt tussen woordvoerder Klaas Meijer en een redacteur van ons programma per WhatsApp een datum voor het interview besproken. Er worden vanuit het ministerie van Defensie enkele voorstellen gedaan voor een draaidag. In dit gesprek wordt door Klaas als voorwaarde aangehaald dat ‘‘[Pieter-Christiaan] de informatie waar jullie je op baseren met de kritiek van te voren mag zien.’’. Er wordt niet gesproken over de inzage van specifieke stukken en hier worden tevens vanuit ons geen beloftes over gedaan. Er wordt, in navolging van de eerste verstuurde lijst met vragen, nogmaals een lijst met vragen gedeeld voor Pieter-Christiaan. Na herhaaldelijk vragen om bevestiging krijgen wij, een dag later, op 18 mei 2022 te horen dat Pieter-Christiaan afziet van het interview, omdat de vragen ‘meer van hetzelfde’ zouden zijn. Dit gesprek is onderdeel van onze publicatie.