Dit is hoe je met je partner over seks praat: 'Je kan niet vroeg genoeg beginnen'

Seks is meestal erg leuk om te doen, maar erover praten kan ontzettend ongemakkelijk zijn. Twee seksuologen geven advies. “Mensen hebben in hun hoofd dat seks 'vanzelf moet gaan', maar dat is niet zo."

Onderzoek laat keer op keer zien: wie een gezond en prettig seksleven wil, doet er goed aan om met sekspartners over seks te praten. Op die manier leer je van elkaar wat wel en niet werkt en wordt het makkelijker om nieuwe dingen uit te proberen. Maar: veel mensen vinden het voeren van zo’n open gesprek te voeren over hun seksuele verlangens en behoeften erg moeilijk, juist ook als dat met hun eigen partner is. 

Radiotherapeut-oncoloog en seksuoloog NVVS Ylanga van der Geld herkent dat beeld uit de praktijk. “Als je er geen gesprekken over voert, is het makkelijk om ervan uit te gaan dat je goed op de hoogte bent van de wensen of verlangens van je partner, maar die aanname is lang niet altijd terecht.” Als je het gesprek wél op de goede manier voert, valt er voor iedereen iets te winnen, benadrukt seksuoloog Leila Lambrechts: “Je doet het niet alleen voor je eigen plezier, je vind het toch ook belangrijk dat je partner geniet?” Maar hoe vlieg je zo’n gesprek het beste aan? En waarom is het soms zo lastig om goed over seks te communiceren?

Seks gaat niet altijd vanzelf

“Mensen hebben in hun hoofd dat seks altijd ‘vanzelf moet gaan’. Of ze denken dat goede seks er voor iedereen hetzelfde uitziet – maar dat is niet zo”, zegt Van der Geld. “Het kan daardoor verleidelijk zijn om een standaard seksueel script te volgen, zonder dat je überhaupt weet of je partner dat ook fijn en prettig vindt.” 

Ook Lambrechts ziet dat het idee van seks als iets wat automatisch leuk en lekker is er bij veel mensen stevig ingebakken zit, ook al klopt dat in de praktijk niet:  “Verwachtingen van wat ‘goede seks’ is, kunnen sterk uiteen lopen. Daarnaast is ieder lichaam anders en heeft het een andere handleiding om genot te ervaren.” Daardoor zitten we bijvoorbeeld opgescheept met een orgasmekloof: bij heterokoppels krijgen mannen vaker een orgasme dan vrouwen. 

Wacht niet te lang

Een deel van het ongemak of de sociale schaamte die mensen ervaren tijdens gesprekken over seks is er met de paplepel ingegoten. Lambrechts: “Als je van huis uit leert dat het normaal is om over seksualiteit en seksuele ervaringen te praten, zal het later in je leven waarschijnlijk minder beladen zijn.” Op scholen is seksuele voorlichting vaak een eenmalige, heel beladen gebeurtenis. “Seksuele voorlichting komt vaak maar in één biologieles naar voren, waardoor het veel lading krijgt. Het kan beter in meerdere lessen terugkomen, net als de stelling van Pythagoras, bijvoorbeeld. Dan voelt het veel minder monumentaal.”

Ook in relaties geldt: het is goed om al vroeg over seks te beginnen. Hoe sneller je over seksuele behoeften en ervaringen begint, des te minder beladen het wordt. Als je steeds meegaat in de seksuele handelingen van de ander terwijl je daar eigenlijk weinig plezier aan beleeft, wordt het steeds moeilijker om daar nog over te beginnen, legt Van der Geld uit. Je partner kan zich dan afvragen waarom je dat al die tijd verzwegen hebt. Daarbij is het makkelijker om over seks te praten als je in de relatiefase zit waarin alles nog nieuw, leuk en spannend is. 

Kies het juiste moment

Maar als je toch al een tijdje tegen een broodnodig seksgesprek zit aan te hikken, dan is het van belang dat je daarvoor het goede moment kiest. Beide seksuologen zijn heel duidelijk over wanneer je dat vooral niet moet doen: vlak voor, vlak na of tijdens de seks zelf. “Tijdens seks ben je kwetsbaar en vaak letterlijk naakt. Als je zo’n moment kiest om aan te kaarten waar je tegenaan loopt, is de kans groot dat je de ander onnodig onzeker maakt. Als iemand zich op het matje geroepen voelt, neemt diegene waarschijnlijk ook niet zoveel meer aan. Je loopt de kans dat je partner zich niet meer openstelt voor zo’n gesprek”, legt Van der Geld uit.  Als  geheugensteuntje noemt ze ‘de drie B’s: “Is je partner bereid, beschikbaar en bereikbaar?” 

Volgens Lambrechts kan je een gesprek over seks ook goed op een (misschien niet al te vol) terras voeren. Of als je gezellig samen aan tafel zit, onder het genot van een drankje. “Het is soms zelfs beter als het een beetje op neutraal terrein is, zodat je partner ook niet het idee heeft dat er daarna meteen gepresteerd moet worden. Zo kan je het gesprek en wat eruit komt allebei een beetje op je in laten werken.”

Praten over je eigen verlangens kan superspannend en kwetsbaar zijn

Het is soms moeilijk om een gesprek over seks niet als persoonlijke kritiek te ervaren. Daarom kan het helpen om een externe aanleiding aan te halen. Dat maakt dat het wat neutraler overkomt, zegt Lambrechts. “Je kan het over een artikel hebben of een serie die je hebt gezien, bijvoorbeeld. Soms is het makkelijker om iets te vertellen of aan te horen zonder dat je het meteen op je eigen seksleven betrekt.” Op die manier wordt er al wel een zaadje geplant, waar je later eventueel op verder kan borduren. “Het bekende ‘asking for a friend’-excuus”, aldus Lambrechts. “Praten over je eigen verlangens kan superspannend of kwetsbaar zijn, dus dan helpt het om je achter iets te kunnen verschuilen.”

En als het gesprek later toch over jullie eigen seksleven gaat, blijf dan in de ik-vorm praten en focussen op je eigen ervaringen. Van der Geld: “Het laatste wat je wil is dat zo’n gesprek voelt als kritiek of een aanval. Je bereikt veel meer als je vanuit je eigen behoefte spreekt, dan als je jouw partner de indruk geeft dat hij, zij of hen iets verkeerd doet.” Een andere tip is om de ander vanuit nieuwsgierigheid te benaderen in plaats van vanuit kritiek, voegt Van der Geld daaraan toe. Vraag je partner hoe die ergens tegenaan kijkt, en probeer goed naar het antwoord te luisteren. 

Complimenten zijn key

Praten over wat je minder fijn vindt, gaat hand in hand met praten over wat je wél lekker vindt. “Soms sturen wij mensen naar huis met de opdracht om ‘sensate focus-oefeningen’ te doen. Dan raak je elkaar aan zonder in de buurt te komen van geslachtsdelen of borsten. Op die manier kan je, zonder de druk van een vrijpartij, herontdekken waar je het lekker vindt om aangeraakt te worden en kan je op een redelijk neutrale manier bespreken wat de aanraking van de ander met je doet”, zegt Lambrechts. “Positieve feedback kan een enorme aanmoediging zijn, zeker als er ook dingen zijn die je minder prettig vindt.” Als je bijvoorbeeld onzeker bent over je buik en je partner is gewend om je juist daar te strelen tijdens seks, kan dat voor een soort blokkade zorgen tijdens de vrijpartij – zeker wanneer je daar je mond over houdt. “Maar zodra je je partner vertelt dat je het zo fijn vindt als hij of zij je in je nek zoent, is dat een positieve stimulans en meteen reden om die nek wat meer aandacht te geven, in plaats van je buik." Positieve feedback werkt 't beste als die gemeend is, voeg Lambrechts toe. "Een keer een orgasme faken is heus niet zo erg, maar als je dat vaker doet, geef je je partner clues waar die niets mee kan.”

Afscheid van aannames

Er wordt weleens gezegd dat aannames de oorzaak zijn van alle fouten – en ook voor een langdurig gelukkig seksleven doen ze weinig goed. “Een veelgemaakte denkfout is dat fijne seks iets statisch is”, zegt Van der Geld. “Dat alles wat jullie in het begin deden en  plezierig vonden altijd hetzelfde blijft. Mensen veranderen, en wat je lekker of opwindend vindt, verandert ook. Dat kan met leeftijd te maken hebben en hormoonhuishouding, maar ook met ziekte of medicijngebruik."

En daarbij: seksuele handelingen die in het begin heel opwindend zijn, kunnen naar verloop van tijd gaan aanvoelen als routine.  “Je creëert als het ware je eigen seksuele draaiboek, maar het kan heel goed dat die handelingen op een gegeven moment niet meer hetzelfde effect hebben op je partner”, aldus Van der Geld. Het kan dus lonen om af en toe bij je partner te checken of jullie seksuele draaiboek nog steeds evenveel plezier oplevert. En als je zelf merkt dat je behoeften veranderen, ga er dan niet vanuit dat die ander dat automatisch aanvoelt. “Routine en gewoonte kunnen heel veilig en vertrouwd voelen, en daar is zeker iets voor te zeggen. Maar veiligheid niet altijd het meest opwindende of prikkelende.” 

• Deel