Dit bedrijf betaalt beginnende schulden van jongeren af. ‘We belonen liever dan dat we straffen’

Tekst door Amarens Eggeraat 

Veel schulden beginnen klein: een paar vergeten verkeersboetes, een verstreken betaaltermijn, een ongevaarlijk ogende “minilening” om de laatste dagen van de maand door te komen. Maar ook een relatief kleine schuld kan behoorlijk aan je gemoedsrust knagen – zeker als het om wat voor reden al niet zo goed met je gaat. En dat vergroot dan weer de kans dat een kleine schuld uitgroeit tot een schuld van onoverkomelijke proporties.

Dit merkte ook Jamal Oulel (34) toen hij als twintiger door een moeilijke periode ging en met een schuld van een paar duizend euro kwam te zitten. “Ik maakte zelf mee hoe raar het schuldensysteem in Nederland is opgebouwd”, zegt Oulel. “Als je een bepaald bedrag, laten we zeggen 100 euro, niet kan betalen, dan wordt er vervolgens van je verwacht dat je een hoger bedrag betaalt. Want schulden nemen toe, door wetten en juridische kaders als de WIK (wet incassokosten, red.) en de BTAG (bijzondere tarieven voor ambtshandelingen, red.).”

Hij zocht steun bij de gemeente, maar kreeg daar te horen dat zijn problemen nog niet groot genoeg waren om hulp te kunnen krijgen. “Er wordt van je verwacht dat je het zelf oplost, maar niet iedereen kan dat. Soms heb je het wat moeilijker, heb je mentale uitdagingen, of lukt het gewoon even niet om werk te vinden.”



Socialdebt
Om iets te doen voor jongeren met beginnende schulden begon Oulel bijna vier jaar geleden de sociale onderneming Socialdebt. Door beginnende schulden aan te pakken, blijft de persoonlijke en maatschappelijke schade veel kleiner. Hij wordt daarbij geholpen door bestuurder Patricio de Boom, die “als één van de eersten in het concept geloofde”.

De Boom: “Jamal vertelde me dat de incassobranche jaarlijks 1 miljard verdient aan schulden. Dat was voor mij een belangrijke trigger om aan te haken en te kijken of we dat systeem niet kunnen veranderen. We hebben veel onderzoek gedaan om te doorgronden hoe dit precies in elkaar zit in Nederland, en het klopt gewoon niet. Bovendien zagen we dat er vooral onder jongeren een explosieve groei is aan schulden.”

Jamal Oulel. Foto door Benning & Gladkova

Vertrouwen als uitgangspunt
Socialdebt richt zich op jonge mensen tussen de 18 en 27 die met een schuld zitten tot ongeveer 2500 euro. De methode werkt als volgt: Socialdebt neemt de schulden over, betaalt die binnen vijf dagen af bij de schuldeisers en spreekt vervolgens met de jongere een op maat gemaakte betalingsregeling af, zonder dat er rente of boetes worden berekend.

Wie op tijd een deel van de schuld aflost, kan een beloning krijgen in de vorm van een tegoedbon, boodschappen of korting op de schuld. Die beloningen worden gefinancierd van de mindering in schuld die door Socialdebt, als snelle en betrouwbare betaler, in veel gevallen kan worden losgepeuterd bij de schuldeiser. Voor het afbetalen van de schulden van jongeren wordt gebruik gemaakt van een schuldenfonds, dat door vier organisaties wordt bijgevuld. 

Het bedrijf werkt als een soort goedaardig spiegelbeeld van een incassobureau. “Zij richten hun hele aanpak in op het kleine deel dat misschien misbruik wil maken van de situatie. Wij richten ons op de grote meerderheid die de schulden gewoon wil afbetalen, met vertrouwen als uitgangspunt,”  zegt Oulel. Daarbij werkt Socialdebt snel, wat voor jongeren heel belangrijk is. “Toen ik zelf financiële problemen had en daarmee naar de gemeente ging, duurde het drie maanden voordat ik überhaupt antwoord kreeg. Dat werkt niet, het gewone leven gaat door, de huur moet worden betaald. Als je wekenlang moet wachten op reactie, dan zijn jongeren weg.” 

'Kleine' schulden
Niet iedereen kan bij Socialdebt terecht. Het bedrijf richt zich expliciet op kleine schulden, tot 2500 euro. “We verwijzen ook heel veel door”, zegt Oulel. Ervaring heeft uitgewezen dat hun aanpak bij jongeren met problematische schulden niet goed werkt. “Ze verdwijnen op een gegeven moment. Dat komt doordat de berg aan problemen die overblijft nadat wij hun schuld overnemen nog steeds heel groot is. Bij problematische schulden speelt er vaak nog meer mee – gokken, drinken, zware psychische problemen. Dat is echt een ander vak. Wij bieden wel coaching, maar we zijn geen psychologen.”

Oulel benadrukt daarbij dat zo’n situatie niet per definitie uitzichtloos is: “Problematische schulden kunnen ook opgelost worden. Maar daar komt meestal meer bij kijken dan wij kunnen bieden”.

Ongelijkheid
Oulel ziet dat schuldenproblematiek in de eerste plaats ontstaat door ongelijkheid. “Stel: je hebt twee twintigjarigen die op zichzelf willen wonen. De één krijgt een inboedel van z’n ouders, maar de ander moet gaan lenen bij Wehkamp. Want ja, je moet toch een bed en een bank hebben.” De mate waarin jongeren financieel kunnen terugvallen op hun familie heeft grote invloed op het ontwikkelen van schulden. “We zien dat schulden erfelijk zijn”, zegt Oulel. “Als jouw moeder schulden heeft, is de kans dat jij die voor je 35ste ook ontwikkelt 40 procent. Dat komt ook door alle stress waar je aan bloot staat als je kind bent.”

Nu Socialdebt een paar jaar bestaat lijkt de aanpak, ontwikkeld in overleg met experts en “op basis van logisch denken”, effectief. Volgens een teller op de website heeft het bedrijf inmiddels 110 gebruikers, zijn er 594 facturen betaald en zijn zeven jongeren geholpen om helemaal schuldenvrij te worden, maar Oulel zegt dat die cijfers inmiddels hoger zijn. “Dat moet ik nog aanpassen, sorry Patricio.” 

Opschalen
Begin dit jaar kwam koningin Máxima samen met toenmalig minister Carola van Schouten langs op het kantoor. “Dat was heel bijzonder. We hebben ons verhaal kunnen doen en kunnen delen wat wij meemaken met jongeren in de schulden, en waar in onze ogen de hiaten in de wetgeving zitten”, zegt De Boom.

Maar waar ze vooral trots op zijn is dat veel jongeren die ze hebben geholpen zich uit eigen beweging inzetten als ambassadeur en hun vrienden en bekenden doorsturen. Er zijn op dit moment 500 jongeren uit 60 gemeenten aangemeld. “Elke jongere die we helpen, brengt gemiddeld weer twee jongeren bij ons”. Dit jaar kreeg Socialdebt in de maand juli alleen al meer dan 800 aanmeldingen. De Boom: “We zijn nu hard bezig om te kijken hoe we kunnen opschalen naar een landelijke oplossing”.

Eén op de elf huishoudens heeft problematische schulden. Dat heeft een grote impact op hun leven en het kost de maatschappij een flinke som geld. Tegelijkertijd lukt het niet goed om mensen in de schulden te helpen. Dat kan eerlijker. Daarom besteedt KRO-NCRV vanaf 21 augustus in meerdere programma’s aandacht aan het thema schulden.

• Deel