Terug naar Brandpunt+
‘Pochen op LinkedIn maakt ons allemaal onzeker’. Filosoof Martha Claeys (29) over de keerzijde van trots
Welke rol spelen emoties in ons leven van vandaag de dag? In deze nieuwe serie werpt steeds een andere expert een blik op de samenleving door de bril van een kern-emotie. Vandaag: de emotie trots.
In deel één: Martha Claeys (29), doctor in de filosofie en podcastmaker. Zij schreef het boek Trots: De filosofie van een emotie.
1) Het is helemaal hot onder zoomers volgens Amerikaanse tijdschrift The Cut en de Linda: pochen over al je kleine werk- en studieprestaties op LinkedIn.
Martha Claeys: “Deze vorm van trots lijkt me een uitvergroting van wat er gebeurt op andere socialmediaplatformen: het zichtbaar maken van wat je presteert. Om dat verlangen te kunnen begrijpen moeten we ver teruggaan en kijken naar de evolutionaire psychologie. Daar zit iets wat we doen: trots uitstralen, fysiek je borst groot maken en een grote mond opzetten. Dat was een signaal naar anderen dat ze zich moeten onderwerpen aan jouw dominantie en moeten tonen dat jij gerespecteerd moet worden.”
“Ergens zit dat verlangen naar status nog steeds in ons, maar het heeft andere vormen aangenomen. We lopen niet meer zo over straat, maar we pronken op sociale media met prestaties en doen ook aan het zogeheten deugdpronken: het tonen dat je voor Black LivesMatter bent door een vierkantje te posten of het delen van reels over Gaza, om maar te tonen dat je aan de goede kant staat. Dat zijn vormen van statusbevestiging in de maatschappij.”
“Waarom is dat vandaag de dag nog zo belangrijk? In het dierenrijk ging het over leven en dood, maar als maatschappij hebben we dat gecultiveerd: status zegt iets over wie je bent en legt de nadruk op sociale mobiliteit, op mensen die zichzelf opwerken.”
"Op sociale media en LinkedIn zie je alleen prestaties en nooit wat mensen doen als de telefoon uit staat"
“Dat is ook wat er gebeurt op LinkedIn: de gedachte aan de blik van de ander zorgt voor een motivatie om door te gaan. Op die manier kan het ook positief zijn. Ik denk aan apps als Strava, waarmee je je sportprestaties bijhoudt en kunt delen met vrienden. Een vriend vertelde me eens datStrava hem motiveert om zichzelf uit te dagen. Psychologen noemen die waardering van anderen ‘gereflecteerde lof’.”
“Voor die vriend is die kant van trots een soort beloning voor inspanningen, een fijn gevoel dat ervoor kan zorgen dat we onszelf meer uitdagen, dat we onze talenten willen ontwikkelen zodat we niet de hele dag op de bank zitten. We zoeken manieren om terug te kunnen kijken naar onze dag, of maand, of leven, als iets wat we goed hebben ingevuld. Trots is evolutionair gezien een beloning voor dit gedrag.”
“Competitie wordt dan gebruikt om jezelf verder te pushen en grenzen te verleggen. Voor mijzelf werkt dat niet: ik ervaar een grote druk als ik elke stap moet loggen en delen, en het vergelijken dwingt heel erg om te zien: anderen doen het beter en je eigen prestatie lijkt dan minder goed. Dat maakt onzeker.”
“Het maakt ons ook ongelukkiger omdat we onszelf vergelijken met standaarden die niet haalbaar zijn. Op sociale media en LinkedIn zie je alleen prestaties en nooit wat mensen doen als de telefoon uit staat.”
2) Tijdens de laatste Grammy-uitreiking gaf Jay-Z kritiek op het feit dat zijn vrouw Beyoncé nog nooit een award voor Beste Album had gewonnen. Daarop zei Kelly Rowland, zangeres en goede vriendin van het stel, tegen Entertainment Tonight trots te zijn op Jay-Z.
Martha Claeys: “Het kan zijn dat Kelly Rowland met haar trots voor Jay-Z iets belangrijks aan de kaak stelt. Trots gaat vaak over eigen prestaties, maar er bestaat ook zoiets als trots dat gaat over het deel uitmaken van een groep die niet helemaal eerlijk behandeld is, of misschien niet op de juiste manier wordt gewaardeerd.”
“Denk aan de Pride-bewegingen. Die zijn begonnen als een protest om ongelijkheden en discriminatie onder de aandacht te brengen: onze groep wordt niet erkend of krijgt geen rechten op de manier zoals het hoort.”
“Het zou kunnen dat Kelly zich verbonden voelt met Beyoncé en dat zij dus het gevoel heeft dat zij ook op een manier miskend is. Moest een witte artiest deze vraag over het gebrek aan erkenning van zijn vrouw’s werk stellen, dan zouden we snel ‘ssssht’ zeggen, want dat is aanstellerig. Maar we zien hier ook een systeem dat we herkennen van bijvoorbeeld de Oscars, denk aan #oscarssowhite.”
“Dit is in mijn ogen dus geen pathetische vraag naar applaus voor zichzelf maar het stelt iets groters aan de kaak. Misschien was de uiting van trots meer een boodschap van: ik steun je en vind de zaak belangrijk. ”
3) Zanger Jaap Reesema praatte deze maand bij Humberto Tan aan de talkshowtafel over zijn ‘nieuwe’ lichaam op de cover van Men’s Health. De kop in Tubantia: ‘Jaap Reesema laat bij Humberto vol trots zijn wasbordje zien’.
Martha Claeys: “Een gunstige interpretatie van dit talkshowoptreden is: Jaap voelt zich goed in zijn lijf en zijn trots draait om body positivity. Het is een vorm van zelfliefde voor wie je bent, of zelfwaardering voor je eigen prestaties. Daar kan ik weinig op aanmerken.”
“Maar ik denk dat dit soort trots bijdraagt aan een cultus rondom een bepaald schoonheidsideaal. Je kunt vragen stellen bij het feit dat hij publiekelijk trots uit over dun-zijn en dat hij spreekt over afvallen als een prestatie om na te streven. Maar het lijf dat hij nu heeft beantwoord aan de schoonheidsidealen. Het zou sterker zijn geweest als Jaap voorheen heel trots was geweest op het feit dat zijn lijf niet aan de idealen voldeed. Dit blijft een manier om te zeggen: afvallen is bewonderenswaardig, je bouwt mee aan het idee dat dun zijn gezonder is, terwijl we inmiddels weten dat lijven gewoon verschillend zijn en niet altijd ongezonder.”
“We kunnen het beter zien door de lens van body neutrality: we moeten minder een ding maken van hoe we eruitzien. In die zin is dit mediaoptreden niet het beste om te doen.”
“We kunnen dit vergelijken met de trots van Billie Eilish toen ze op de cover van Vogue verscheen in een korset. Zij heeft lange tijd haar lichaam niet getoond met als boodschap ‘ik ben meer dan mijn lichaam, ik wil dat je naar mijn muziek luistert’. Op de cover kwam veel reactie, mensen vonden dat zij het feminisme oneer aandeed omdat ze alsnog in een sexy keurslijf was gekropen.”
“Maar: wat je er zelf over zegt maakt het verschil. Jaap is in deze talkshow bezig met wat voor inspanningen en dieet hij heeft gevolgd, als een soort inspiratie voor iedereen die ook dun wil worden en aan het schoonheidsideaal wil voldoen.”
“Terwijl Billie eerder neigt naar body neutrality: dat Vogue-interview ging over haar muziek. Zij gaf geen tips over afvallen of iets, maar wij lezers hebben het alsnog over haar lijf, en of ze dat mocht doen. Bij Jaap was de inhoud ook het lichaam. Ik vind dat een relevant verschil.”
“Het talkshowfragment toont aan dat ook mannen in een keurslijf zitten: je moet naar een sportschool en als je geen wasbordje hebt dan ben je toch minder man. Dat zijn even kwalijke idealen. Dit kon een aanleiding zijn om aan te halen hoe ook de man slachtoffer is van allerlei idealen. Maar dat werd niet aangegrepen in dat interview en dat vind ik jammer.”
“Trots kan iets individueels zijn, maar daardoor verliezen we soms het grotere plaatje waarin we moeten bevragen wat geldt als een prestatie en hoe je dat viert.”
