Het veertiende boek dat we lazen met Club Lees werd gekozen door Naaz: De hemel is altijd paars van Sholeh Rezazadeh. In onze app lazen we het boek een maand lang samen en op 19 februari vond de online meetup plaats. We blikken terug op het boek en de gesprekken die plaatsvonden in de kantlijn.

De hemel is altijd paars

Het boek van deze maand ging over de jonge Iraanse vrouw Arghavan, die naar Nederland is vertrokken na een traumatische jeugd. Ze werkt in een tweedehandswinkel in Amsterdam, waar ze zoekt naar verbinding. Ze vindt het moeilijk in dit land waar het onmogelijk lijkt om met anderen verbonden te zijn. Het was de debuutroman van Sholeh Rezazadeh, die sindsdien een tweede roman én een dichtbundel heeft gepubliceerd. 

Anxiety & de kringloop

Arghavan beschrijft in het boek dat ze het gevoel heeft dat er een eivormig iets onder haar borstbeen zit. Naaz interpreteert dit als ‘anxiety’ en meerdere lezers herkennen dit gevoel. Hanneke: “Ik heb mijn angstgevoelens ook heel vaak omschreven als iets onder mijn borstbeen, iets dat maakt dat ik mijn borst open zou willen splijten (figuurlijk!) om alles naar buiten te kunnen laten stromen.” Mahat is zelfs eens naar de spoedeisende hulp geweest, omdat hij tijdens een paniekaanval zoveel pijn op zijn borst had. 

Een ander thema in dit boek is de kringloopwinkel waar de hoofdpersoon werkt. Arghavan denkt veel na over de spullen die ze binnenkrijgt en de mensen van wie ze zijn geweest. Naaz ging in deze video in gesprek met Hella de Kok over haar kringloopwinkel. Onze clubleden houden ook van kringloopwinkels, Hanneke vooral van “het gevoel van lichtheid” die ze heeft als ze spullen weggeeft, en Noah van het verzamelen van oude spullen uit de kringloop. Naaz werd er door dit boek aan herinnerd dat er ook mensen zijn die de kringloop nodig hebben om kleren te kunnen kopen, en dus niet alleen maar omdat het leuk is om tweedehands spullen te verzamelen.

Iraans eten en drinken

In de kantlijn ging het veel over eten. Het personage Arghavan komt natuurlijk uit Iran, en eten is een belangrijk onderdeel van de Iraanse cultuur. Naaz deelde haar favoriete Iraanse recept: ghormeh sabzi. Dit is een soort kruidenstoofpot en kost veel tijd om te maken. 

In het boek zelf komt het drankje ayran voor, dat Naaz ook kent uit haar jeugd. “Het is een soort Midden-Oosterse ‘wijn’,” vertelt ze, “soms wordt ayran jarenlang gefermenteerd, waardoor het heel zuur wordt en op die manier gedronken kan worden. Bij mijn ouders, en ook bij ooms en tantes, stonden er altijd gigantische tonnen ayran in de schuur of in de tuin om te fermenteren.” Sander merkte op dat ayran in verschillende culturen een andere smaak heeft:

Platonische crushes

Als Arghavan Anna voor het eerst ontmoet, fantaseert ze meteen over wat een goede vriendinnen ze later zullen worden - ze heeft eigenlijk een soort platonische crush op haar. Clubleden Naaz, Noah en Hanneke herkennen dit gevoel. Alle drie zijn nog steeds vrienden met de betreffende persoon. Anneke deelt een heel bijzonder verhaal: ze is op haar 60e nog steeds vriendinnen met iemand die ze ontmoet heeft toen ze zestien was; toen zij elkaar ontmoetten had ze hetzelfde gevoel.

Het hoofdpersonage in dit boek mist het gevoel van samenzijn uit Iran. Nederland is een veel individualistischer land. Hier hebben de vier clubleden tijdens een live meet-up op het literatuurfestival Writer’s Unlimited uitgebreid bij stilgestaan. Ook schrijfster Sholeh Rezazadeh was daarbij aanwezig.  Isa vond dat mensen hier veel meer betrokken met elkaar zouden mogen zijn, maar dat we niet mogen vergeten dat we in onze cultuur ook heel veel vrijheid ervaren. Mark zegt dat we vroeger ook veel meer in gemeenschap leefden, vooral in kleinere dorpen, zo las hij in Hoe God verdween uit Jorwerd van Geert Mak. 

Tijdens de meetup

Het idee van collectivisme kwam ook aan bod tijdens de meetup op 19 februari. Naaz en Mahat komen allebei uit een collectieve cultuur, maar ervaren dat toch heel verschillend. Voor Naaz betekent dat namelijk vooral dat je je buren helpt en dat je deuren altijd open staan voor bezoek; voor Mahat betekent het ook dat hij zich veel bezighoudt met wat anderen van hem vinden. Volgens Anniek is “de groei van individualisme een bijproduct van late stage capitalism”. 

Er werd ook veel aandacht besteed aan Arghavans relatie met Mees, want vond hij haar wel net zo leuk als zij hem? Haar verliefde gevoelens gingen zo snel, dat Yvonne af en toe het gevoel had dat ze delen van het verhaal had gemist. Volgens Naaz en Sophie waren die gevoelens zo intens, omdat Mees’ gedrag leek op het gedrag van Arghavans vader. 

Alicia merkte op dat Mees pas interesse verloor in Arghavan “toen hij haar in zijn vriendengroep bracht. Toen werd het contrast heel duidelijk tussen haar en de rest van zijn wereld.” Hanneke herkent wel wat van zichzelf in Mees: “Ik denk weleens dat ik iemand leuk vind, maar eigenlijk ben ik eerder door ze gefascineerd.” Volgens haar had Mees dat ook. Sophie zei dat Mees in het begin heel erg deed alsof hij in de wereld van Arghavan paste, terwijl dat eigenlijk niet zo was. 

Nieuw boek

Het volgende boek dat we gaan lezen is gekozen door Noah: De terugkeer van Rachel Price, geschreven door Holly Jackson. “Het is net wat anders dan andere boeken die ik eerder heb gekozen, want die hadden wat meer maatschappelijke thema’s, maar ik wilde graag eens een écht YA boek kiezen.”

Het boek staat vanaf maandag 24 februari in de app.

Lees ook

24-02-2025

Het vijftiende Club Lees-boek: De terugkeer van Rachel Price van Holly Jackson