“Een zwarte queer vrouw als de nieuwe James Bond? Nee, dank je”

Er wordt beweerd dat de kracht van cinema zit in het publiek laten dromen. Al bijna 60 jaar nemen zo de Bond films ons mee naar verre oorden, een inkijkje in de wereld van de elite, luxe en weelde. We dromen er allemaal van om Bond eens te zijn. Tenminste, als je een heteroseksuele geprivilegieerde  witte man bent. Maar na 60 jaar (!) is er nu goed nieuws: voor alle ‘minderheden ’die niet pasten in het Bond Hollywood plaatje is er nu ook de mogelijkheid om te dromen. Want in de nieuwe Bond film ‘No Time to Die’ wordt er met het einde van Daniel Craig als Bond, een zwarte of vrouwelijke Bond gesuggereerd.

Is een zwarte queer vrouw als de nieuwe James Bond het antwoord op een eigentijdse Bond? Nee, dank je. Voordat alle internet gekkies en linkse warriors mij voor deze uitspraak aan de sociale media schandpaal nagelen: hold my latte.

De oplossing voor de jarenlange toxische mannelijkheid en cultural ignorance die ook aan het imago van de Bond filmreeks kleeft, kan niet zomaar gevonden worden in een divers hoofdpersonage. Bovendien verdient het publiek een rijker karakter dan een eendimensionaal ‘divers’ personage met een toxic masculiniteit en de emotionele intelligentie van een aardappel. Eentje die wel eens de ‘nee’ van vrouwen niet voor waar nam, ze als infantiel behandelde en de wereld afreisde met een white savior complex. Enfin, niet iets om te applaudisseren.

Echter hoe ‘problematisch’ sommige eigenschappen van Bond in het verleden waren, aan de andere kant maakt het ze ook eigen aan Bond’s karakter in het licht van de tijdgeest. Daarom zeggen de helden en idolen die ons doen laten dromen uit de popcultuur van een tijd, meer iets over onszelf als maatschappij dan de productie zelf. Deze idolen vormen namelijk een spiegel voor hetgeen wat als samenleving normaliseren of juist afkeuren. Daarnaast zijn deze kenmerken van Bond ook deels eigen aan Craig’s Bond vertolking. Want laten we eerlijk zijn, het is ook juist de typische je m’en fous  mentaliteit (lees: maakt me niet uit) die Bond, Bond maakt. Het is zoals Eric Deggans, Tv-criticus van de Amerikaanse publieke omroep NPR in review over de nieuwe Bond film aangeeft: “Bond films hebben doorheen de jaren een wereldwijze visie van ‘urbane cool’ uitgestraald. Bond is een Britse spion die zich als een vis in het water voelt op elke plek in de wereld. Niks is hem te gek. Dat fascineert het publiek. De keerzijde is, dat hij de wereld afreist alsof deze door alleen witte welgestelde mannen zoals hij geregeerd kan worden. Dit imago is iets wat hij na zoveel jaren niet zo maar van zich af kan schudden, stelt de Tv-criticus.

Daarom kan je immers niet zo maar een biculturele acteur zoals Idris Elba casten en ervanuit gaan dat hij een totaal andere Bond kan uitstralen. Bond blijft Bond. Want hier wringt het schoentje: deze diversiteit is een moetje. En juist deze moet je niet willen. Het is een ‘quick fix’ om aan het bredere publiek te laten zien ook ‘woke’ te zijn. Deze mentaliteit is niet eigen aan de Bond films, maar iets waar verschillende producten van mediabedrijven en productiehuizen zich schuldig aan maken. Ook dichtbij huis. In eerder opiniestuk heb ik dit idee genoemd als ‘wel de kebab waarderen, maar niet de Turk zelf’. Het is een vrij platte vergelijking, maar typerend in die zin dat het iets pijnlijks blootlegt binnen deze industrie: iemand zijn looks, huidskleur, achternaam, gender, beperking of sociale status e.d. gebruiken als louter afvinklijstje. Je bent dan wel divers, maar niet inclusief als mediabedrijf.

Zo sprak ik onlangs met regisseur Safi Graauw naar aanleiding van de nieuwe webserie Koeriers. Hij verwoorde het verschil tussen diversiteit en inclusie mooi met een voorbeeld waar bij de uitwerking van karakters voor het script ook de diversiteit van de persoon en diens eigenheid iets kan toevoegen op ideeën niveau. “Diversiteit is: we hebben een zwarte vrouw. Inclusiviteit is: ze is inderdaad een zwarte vrouw, maar ze mag ook zichzelf zijn en dat wordt ook door iedereen gewaardeerd.”

Een biculturele queer vrouw casten voor de rol van James Bond gaat het imago van de Bond films heus niet verbeteren. Wel is het waardevol te experimenten met uitgewerkte verhaallijnen van diverse castleden waarbij de diverse achtergrond van acteurs iets toevoegen aan de personages. Dat vereist lef en wat ambitie. Maar als er iets is dat films als kracht hebben is het net dat wel: ons laten dromen over de wereld van morgen. Zelfs iemand als James Bond kan niet meer wegkomen met een simpele tomorrow never dies, zo blijkt.

Door: Sakina Elkayouhi

Bio:

Sakina Elkayouhi is freelance journaliste, columniste en docent-onderzoeker aan Vrije Universiteit Amsterdam en Hogeschool Windesheim.  Elkayouhi werkt voor Vlaamse en Nederlandse media. Ze onderzoek en publiceert voornamelijk over inclusieve journalistiek, (digitale) jongerencultuur, en social influence(rs).

@sakinakay