In Popcorntijd bespreekt André Nientied wekelijks het leukste filmnieuws en de beste kijktips. Deze week: Nederlandse films over WOII.

‘Beetje oorlog, best spannend!’
Er zijn zoveel Nederlandse films over de Tweede Wereldoorlog gemaakt dat het een genre op zich is geworden. Er zijn zeer goede oorlogsfilms gemaakt, die terecht bijna elk jaar rond 4 en 5 mei vertoond worden. Maar er zijn ook een paar ongelooflijk slechte WOII-films gemaakt die maar het beste kunnen onderduiken in de kelder van een vergeten videotheek. Popcorntijd zet de acht beste en de twee slechtste op een rijtje, goed versus fout dus. 

Omdat het 5 mei is én vanavond De Tweeling te zien is op NPO2.

De 8 beste Nederlandse WOII-films

1. Soldaat van Oranje (1977) 

Ook na 40 jaar is Paul Verhoevens meesterwerk nog steeds onovertroffen, mede dankzij het brutale script (‘beetje oorlog, best spannend!’) en de sterke rollen van Rutger Hauer, Jeroen Krabbé en Derek de Lint. Voor de drie acteurs betekende de film hun doorbraak  in de VS, net als voor Verhoeven. Gebaseerd op het boek van Erik Hazelhoff Roelfzema, die in de film Erik Lanshof heet en door Hauer wordt gespeeld. Overigens draait de musicalversie van Soldaat van Oranje inmiddels langer dan de Tweede Wereldoorlog heeft geduurd. 

2. Oorlogswinter (2008)
Geslaagde verfilming van het boek van Jan Terlouw door Martin Koolhoven. De veertienjarige Michiel (Martijn Lakemeijer) moet in de oorlog kiezen wie hij kan vertrouwen wanneer hij een neergeschoten Britse piloot verbergt. Sterke rollen van Raymond Thiry en Yorick van Wageningen als Michiels vader en oom. De achtervolging met paard en wagen in de sneeuw oogt als de western die Koolhoven uiteindelijk met Brimstone zou maken.

3. De Aanslag (1986)
Ook al een boekverfilming, van de klassieker van Harry Mulisch door regisseur Fons Rademakers. Hij won er in 1987 de Oscar voor Beste Buitenlandse film mee. Tijdens de hongerwinter vindt er een aanslag plaats voor de deur van de familie Steenwijk, of eigenlijk bij de buren – maar die slepen het lijk van de neergeschoten landverrader naar het huis van de familie Steenwijk, met fatale gevolgen. Waarom de buren dat deden leert de inmiddels volwassen Anton Steenwijk pas 40 jaar later.

4. De Tweeling (2002)
En ook de vierde film in deze lijst is een boekverfilming die ook al tot musical werd verwerkt. Ben Sombogaart verfilmde de bestseller van Tessa de Loo over twee tweelingzusjes die in de oorlog wreed worden gescheiden. Anna blijft in Duitsland wonen, Lotte groeit in Nederland op. Pas jaren na de oorlog ontmoeten ze elkaar weer. Werd in 2004 genomineerd voor een Oscar voor de Beste Buitenlandse film. Wordt vrijdag 5 mei uitgezonden op NPO2.

5. Zwartboek (2006)
Hoewel er genoeg op Zwartboek af te dingen valt – het absurde rolletje van Johnny de Mol, om maar iets te noemen – is de groots opgezette oorlogsfilm van wederom Paul Verhoeven monumentaal genoeg om deze lijst te halen. Carice van Houten speelt de Joodse Rachel die haar haar blondeert om bij de Duitsers te kunnen spioneren. Zwartboek stelt lastige vragen over ‘fout’ en ‘goed’ en bevat de inmiddels klassieke kreet ‘Houdt het dan nooit op?!’ Trok bijna 1 miljoen bezoekers, won drie Gouden Klaveren: Beste Film, Beste Regie en Beste Actrice en betekende de internationale doorbraak van Carice van Houten.

6. Süskind (2012)
Oorlogsdrama van Rudolf van den Berg over de ‘Nederlandse Schindler’: Walter Süskind, die tientallen Joodse kinderen van het transport naar nazi-Duitsland redde door ze te verbergen in de Hollandsche Schouwburg. De uit Duitsland gevluchte jood Süskind (mooie rol van Jeroen Spitzenberger) is een ‘held met vuile handen’, aldus de regisseur; iemand die Joodse kinderen redt maar intussen zijn eigen gezin verwaarloost. 

7. Het meisje met het Rode Haar (1981)
Mooie, sobere film van Ben Verbong over verzetsstrijdster Hannie Schaft (Renée Soutendijk). Verbong bleekte de kleuren in zijn film zo uit dat deze wel zwart-wit lijkt en het rode haar des te meer opvalt. Ook van deze film werd een musical gemaakt.  

8. Pastorale 1943 (1978)
Ook Pastorale 1943, gebaseerd op het boek van Simon Vestdijk regisseur Wim Verstappen stelde in 1978 al vragen over goed en fout in de oorlog. Want heus niet elke Nederlander zat in het verzet dat bovendien vaak heel knullig was georganiseerd, zoals deze film laat zien. Ook met Rutger Hauer, die dit keer aan de foute kant staat.

De 2 slechtste Nederlandse WOII-films

1. Het Woeden der gehele wereld (2006)
Een half jaar voordat Zwartboek in première ging kwam Verhoevens voormalige producent Rob Houwer met de oorlogsfilm Het Woeden der Gehele Wereld, naar het boek van Maarten ‘t Hart. Knullige scènes, lachwekkend drama en schmierende vertolkingen kenmerkten dit coming of age-verhaal, dat zich voor een deel afspeelt in de jaren ’50 maar begint in 1940. Doch de oorlog lijkt wel bijzaak: Cees Geel speelt een NSB-variant op Bromsnor die vieze filmpjes maakt van jonge jongens en palingen (!) en de apotheker laat zich achter de toonbank pijpen door zijn oversekste assistente die later ook nog de jonge hoofdpersoon (Maarten Heijmans) ‘ontknaapt’, in een leren rokje nog wel. De onthutsend slechte film ademde meer de sfeer van de jaren zeventig dan van de oorlogstijd. De film trok in de bioscoop slechts 3680 bezoekers en werd voor de dvd-versie met ruim een kwartier ingekort, waarbij de meest lachwekkende scènes helaas verdwenen. Zo liep de film ook nog een status als campklassieker mis, want ook op Youtube is geen complete trailer terug te vinden. Wel een aflevering van Filmspot, waarin Jac Goderie de film fileert.

2. Het Bombardement (2012)
Tijdens een screening van deze film - met een heldenrol van Jan Smit als bokser - zaten er twee oudere Rotterdammers achter me, die het bombardement op Rotterdam nog hadden meegemaakt. Alsof dat niet traumatisch genoeg was geweest moesten ze ook deze film doorstaan. Dat deden ze zuchtend en steunend en toen na dik een uur eindelijk de bommen vielen klonk er een welgemeend: ‘hèhè, eindelijk!’ Een dodelijk oordeel over de gebrekkige kwaliteit van de film, al dacht regisseur Ate de Jong er duidelijk anders over: de recensenten hadden het weer eens gedaan. De film (van de producenten van Zwartboek) trok ondanks vernietigende recensies toch nog ruim 100.000 bezoekers.

---

De Tweeling is vrijdag 5 mei om 23.05 op NPO 2 

• Deel