Michael Middelkoops Gouden Kalf winnende Dit is geen Kerstfilm is… inderdaad geen kerstfilm. Althans, niet zoals je misschien zou verwachten. In deze komedie gaat alles namelijk grandioos mis, bij ongeveer ieder personage. En dat leidt tot een supergezellig kerstdiner. Not.

Door: Jip Soekhai 

Kerst staat alweer bijna voor de deur. De gezelligste tijd van het jaar. Met de hele familie om de tafel, lekker eten en kletsen. Maar dan gebeurt het onvermijdelijke. Het moment van ‘je irriteren aan ongevraagde meningen’ is aangebroken. Je moet je boomer-oom uitleggen dat Facebook ècht niet meer hip is bij mensen onder de 25. Je niet-woke tante verkondigt dat biseksualiteit maar een fase is. En je tienjarige neefje schreeuwt dat ballet alleen voor meisjes is, want ‘dat zegt papa altijd’. Met ieder hapje biefstuk (de gastvrouw, je niet-woke tante, vindt vegetariërs maar aanstellers) slik je in wat je nou eigenlijk écht wil zeggen tegen al die familieleden die hun mening ongefilterd en ongevraagd verkondigen. 

Maar wat nou als je je mening niet voor je houdt en gewoon op tafel gooit? Hoe komt het kerstdiner er dan uit te zien? Het verloop van kerstavond bij de familie Zwaan in Dit is geen Kerstfilm zal aardig in de buurt komen. Botsende persoonlijkheden, verhitte discussies en ruziënde familieleden. Kerst, een tijd van (gezellig) samenkomen, (lekker) eten en (goed) praten. Maar niet echt van naar elkaar luisteren. En dat is volgens regisseur Michael Middelkoop nou net de boodschap van Dit is geen Kerstfilm.

Grachtengordel-onzin 

In deze zwarte komedie volgen we verschillende familieleden van de familie Zwaan. Moeder Brechtje (Jacqueline Blom) is docent bij de toneelacademie, maar wordt gecanceld wegens racistisch gedrag. Zelf vindt ze dit onzin, maar met die houding graaft ze haar ‘ik ben heus geen racist’-kuil onbedoeld steeds dieper. Vader Martijn (René van Zinnicq Bergmann) wordt verliefd op zijn jongere assistent. Hij is overtuigd van ware liefde, maar blijkt na een dronken avond vooral een oude creep met een mid-life crisis te zijn. Hun dochter Jos (Stefanie van Leersum) is juf ‘gendercompensatie’ (grachtengordel-onzin, volgens de vader van één van de kinderen) op de basisschool en bovenal heel tolerant en open-minded. Totdat haar vriendin een trio wil. En schoonzoon Justus (Kiefer Zwart) is naarstig op zoek naar zijn kwijtgeraakte mannelijkheid, volgens zijn vriendin kan hij namelijk niet meer vingeren. Dan is er nog Beer (Jim Lageveen), de jongste telg van de familie. Over hem valt weinig te zeggen, want hij krijgt eigenlijk gewoon geen aandacht. Totdat het jaarlijkse kerstdiner aanbreekt en alle familieleden met hun persoonlijke struggles en frustraties aan dezelfde tafel belanden. 

Spiegeltje, spiegeltje 

Wat volgt is een enorme generatieclash. Jos veroordeelt haar vader voor zijn cliché-verliefdheid. Brechtje snapt niet waarom ze gecanceld is. Justus luistert lijdzaam toe en Beer is nergens te bekennen. Daarmee houdt Dit is geen Kerstfilm je een (wellicht nodige) spiegel voor. Grote kans dat iedere kijker zich wel in één van de personages en hun struggles zal kunnen herkennen en daar ligt dan ook de kracht van deze film. Want hoe ga je zelf in het huidige tijdperk om met kritiek (op jezelf en anderen), cancelcultuur, aandacht (en het gebrek aan) en identiteitscrisissen? De leden van de familie Zwaan doen ieder hun poging om te dealen met de struggles van nu en leggen op komische en herkenbare wijze bloot hoe moeizaam dit kan gaan. Die herkenbaarheid zit ‘m vooral in het realistische acteerwerk van de cast, die de doorsnee Nederlandse familie heel treffend weet te portretteren. 

(Anti)climax 

Wel voelt de film aan het einde een beetje afgeraffeld. Waar bij ieder personage de verhaallijn heel zorgvuldig is opgebouwd, wordt deze niet bij allemaal met dezelfde aandacht afgerond. Na de climax van de film wordt aan de identiteitscrisissen van Martijn en Justus eigenlijk geen aandacht meer besteed. Ook weten we niet hoe het Beer vergaat na zijn schreeuw om aandacht. Het slot heeft vooral een ‘eind goed, al goed’-vibe. Dat past goed in het genre kerstfilm, maar voelt bij Dit is geen Kerstfilm juist een beetje te makkelijk, juist omdat de opbouw van de film zo sterk is. 

Geslaagde kerstfilm 

De titel van de film doet anders vermoeden, maar Dit is geen Kerstfilm voldoet toch echt aan een belangrijk kerstfilm-criterium. “Kerst is een moment voor wijze lessen”, wordt benoemd aan het begin van de film. En in dat opzicht is Dit is geen Kerstfilm een hele geslaagde kerstfilm, want wijze lessen zitten er wel in. De familie Zwaan bewijst dat samenwerken, ondanks (menings)verschillen, de enige manier is om soms een probleem te kunnen oplossen. Ook blijkt, na verhitte tafeldiscussies, dat je nooit te oud bent om (van elkaar) te leren. Om dat te doen zal je wel de tijd moeten nemen om naar elkaar te luisteren. En waar kan dat nou beter dan tijdens het kerstdiner? 

• Dit is geen Kerstfilm (2024) 
• Cijfer: 7.5 
• Genre: komedie 
• Duur: 1u 45 min 
• Regie: Michael Middelkoop 
• Cast: Jacqueline Blom, René van Zinnicq Bergmann, Kiefer Zwart, Stefanie van Leersum, Georgina Verbaan, Barbara Sloesen, Jim Lageveen en meer.

• Deel