The Zone of Interest won op het filmfestival van Cannes de Grand Prix, scoorde 100 procent op Rotten Tomatoes en kreeg vijf Oscarnominaties, onder andere die voor Beste Film. Het is een ziek meesterwerk dat je zeker niet wil missen, maar daarna ook nooit meer wil zien. En horen.

The Zone of Interest draait (op het eerste oog) om het leven van een doorsnee Duits gezin dat in een mooie villa aan een grote rivier met veel groen woont. Denk Sound of Music zonder de vele bergen. Vader en moeder lijken happy met elkaar en met hun kinderen en ze vullen hun family quality time met zwempartijtjes, picknicken, bootje varen, verjaardagsfeestjes met taart, fantaseren over de toekomst en zo nu en dan bezoekjes van vaders collega’s, vrienden en (schoon)moeders. En als de kinderen ’s avonds naar bed gaan, leest papa ze een verhaaltje voor. Niets aan de hand. Alleen is de vader van het gezin kampcommandant Rudolf Höss (die echt heeft bestaan) en grenst de prachtige tuin van de villa aan de muren van zijn werk: concentratiekamp Auschwitz. Ook wel het grootste kamp van de Nazi’s.

‘Leuk die nieuwe bontjas…’

Dit is dus een film over de Holocaust, maar zoals je die nog nooit eerder zag. Regisseur Jonathan Glazer (Under the Skin), laat namelijk geen één scène zien waarin mensen worden mishandeld, gemarteld of vermoord. Met de nadruk op zien. Want dit wil niet zeggen dat je als kijker niet op andere (heftige) manieren wordt geconfronteerd met wat zich achter die hoge muren op Höss werk afspeelt. Zo zie je op de achtergrond van zijn paradijsje regelmatig rook uit de schoorstenen van de verbrandingsovens komen. Luister je naar herkenbare ‘efficiëntie-en-target-gesprekjes’ tussen de kampcommandant (Christian Friedel) en z’n collega’s -alleen gaan die over het beste model ovens met de grootste capaciteit. Hoor je de vrouw des huizes (een geweldige rol van de Oscargenomineerde Sandra Hüller) een herkenbaar gesprekje met haar visite voeren over een nieuwe bontjas die ze cadeau kreeg van haar man -alleen komt die van een Joodse vrouw uit het kamp. En hoor je continu achtergrondgeluiden zoals geschreeuw, gehuil, blaffende honden en geweerschoten. Soms gedempt, soms akelig concreet. Geluid waarvan je af en toe wenst dat het stopt; de openingscredits zullen je in dat opzicht nog lang bijblijven...

Helemaal niet zo’n ver-van-je-bed-show

Het gruwelijke en confronterende van The Zone of Interest zit hem dus niet zozeer in wat je ziet, maar meer in wat je hoort. Én in de onverschilligheid van de personen die wel alles zien. Die er met hun paradijselijke bubbeltje op een steenworp afstand leven. En die je hun doodnormale en herkenbare dagelijkse ding ziet doen: eten, verjaardagen vieren, vrienden, collega’s en familie entertainen, fantaseren en discussiëren over carrières, huizen, de toekomst van je kinderen… dat kaliber. Het contrast is zó groot en zo pijnlijk. En ergens ongemakkelijk herkenbaar als het gaat om verdringen, wegkijken. Glazer heeft ook vooral een film willen maken over de ‘banaliteit van het kwaad’: doodgewone mensen die in staat zijn tot de meest vreselijke dingen omdat niemand zich individueel verantwoordelijkheid voelt. “For me, this is not a film about the past. It’s trying to be about now, and about us and our similarity to the perpetrators, not our similarity to the victims”, aldus de regisseur die op een indrukwekkende, gedurfde en unieke manier slaagt in die missie. Want dat confronterende gevoel hakt er tijdens het zien van de film meerdere keren in.

Iedere Oscar-nominatie terecht

The Zone of Interest is misschien niet de film die je op een vrijdagavond gaat kijken als je zin hebt in een popcornavondje en een gezellige borrel of stapavond daarna. Hij kruipt al vanaf de opening onder je huid, verstijft je nek en laat je niet los tot het einde. Maar het is ondanks z’n heftige en confronterende onderwerp wel eentje die je niet wil missen. En bovendien iedere genomineerde Oscar (Beste Film, Beste Buitenlandse film, Beste Regie, Beste Geluid en Beste Script) meer dan waard.

• The Zone of Interest (2023)
• Cijfer: 10
• Drama, waargebeurd
• Duur: 1h, 45min
• Regie: Jonathan Glazer
• Cast: Christian Friedel, Sandra Hüller, Ralph Herforth, Max Beck

• Deel