De nazaten van Tolkien waren not amused toen bekend werd dat er een film zou komen over een van de meest succesvolle schrijvers ooit. Maar zij (én alle sceptische die hard-fans) kunnen opgelucht ademhalen.

Of je nu van The Lord of the Rings houdt of niet, je moet toch minstens respect hebben voor een man die zo’n omvattende fantasiewereld (inclusief eigen taal!) bedacht? Ik als groot LOTR-fan heb dat in ieder geval wel. En dat respect uit ik door ieder jaar weer trouw de trilogie in m'n pyjama te kijken. Maar als je me vraagt wie J.R.R. Tolkien nu eigenlijk is… geen idee. En wat inspireerde deze man tot het schrijven van de megasuccessen The Hobbit en The Lord of the Rings? Dome Karukoski, mede-fanboy, geeft daar in zijn nieuwe biopic Tolkien een antwoord op. En dat doet de Finse regisseur met zoveel respect en liefde, dat een aantal misstapjes en clichés hem wat mij betreft vergeven zijn.

Uit leed worden Hobbits geboren

Karukoski focust vooral op de jonge jaren van Tolkien (eerst Harry Gilby, dan Nicholas Hoult). Hij verliest als kind beide ouders, maar een voogd uit de katholieke kerk zorgt er gelukkig voor dat John Ronald Reuel en zijn broertje Hilary onderdak en onderwijs krijgen. Wanneer J.R.R. later naar de King Edward's School in Birmingham gaat, ontmoet hij klasgenoten Rob, Geoffrey en Christopher. De vier worden hechte vrienden, richten hun eigen ‘fellowship’ op en houden intensief contact wanneer ze naar de universiteit gaan. In deze periode leert Tolkien ook de liefde van z’n leven kennen: de lovely Edith Mary Bratt (Lily Collins). Maar met het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog dreigen alle relaties en levens verloren te gaan... Het zijn al deze ervaringen die een grote bron van inspiratie vormen in Tolkiens verhalen over de strijd tussen goed en kwaad, liefde, moed, loyaliteit en vriendschap.

Meer dan BFF’s?

Niet alles maakt even diepte impact in Tolkien. Het gros van de oorlogsscènes en de romance met Mary worden overtuigend gespeeld en prachtig in beeld gebracht, maar wat extra schermtijd was de diepgang in deze verhaallijnen ten goede gekomen. Je zou ook verwachten dat een scène waarin Tolkien afscheid neemt van z'n grote liefde om de grote oorlog te trotseren, tot grote ontroering leidt. Een beetje vochtige ogen. Maar die bleven gortdroog. Wat wél ontroert, is de hechte vriendschap tussen Tolkien en z’n studiegenoten, en in het bijzonder de relatie tussen hem en dichter Geoffrey (Anthony Boyle). Of de twee diepere gevoelens voor elkaar koesterden, laat Karukoski in het midden, maar bijzonder was hun band zeker. En de chemie tussen Tolkien, Geoffrey en hun andere vrienden is zó voelbaar: je kunt je wel voorstellen hoe hun kameraadschap de schrijver heeft geïnspireerd in zijn latere verhalen.

Oprechte maker, oprechte film

Ook visueel en muzikaal maakt de biografische film indruk. Beelden zo mooi om in te willen lijsten (dankjewel Lasse Frank Johannessen) en muziek zo sfeervol om direct terug te willen luisteren (dankjewel Thomas Newman). Karukoski blijft gelukkig weg van een overkill aan Hobbit- of LOTR-referenties; dat was te makkelijk scoren geweest. Hij mikt vooral op Tolkiens interesses, idealen, gevoelswereld en relaties. En daarbij trakteert hij je subtiel op visioenen die aan Tolkiens bekende boeken en personages doen denken. Verwacht wat dat betreft niet veel actie à la The Battle of Helms Deep. Verwacht wél een heel sfeervolle en warme film waar iets meer in gezeten had, maar die met zoveel oprechte liefde gemaakt is dat hij boeit en beklijft. En dat heeft de beste Tolkien wel verdiend.

• Deel