Kijktip! Benieuwd hoe het er achter de scherm van 's werelds meest legendarische bordeel aan toe ging? Samen met oud-medewerkers, bezoekers en politie blikt Anna Maria van ’t Hek terug op de rise and fall van het Amsterdamse Yab Yum. Te zien op NPO Start.

‘What happened in Yab Yum, stayed in Yab Yum’

Yab Yum opende in 1976 haar deuren en was al snel een wereldwijd succes. Hele voetbalelftallen, royals, filmsterren, topadvocaten: allemaal konden ze in dit exclusieve bordeel vol kroonluchters en peperdure champagne hun gang gaan, zonder dat hun seksavonturen in de roddelbladen belandden. Maar ook topcriminelen als Klaas Bruinsma en de Hells Angels werden vaste klant. En dat betekende afpersingen, schietpartijen, moord en de uiteindelijke sluiting in 2008. Regisseur Anna Maria van ’t Hek (van de docuserie Badr) maakte er ondanks alle waarschuwingen een fascinerende, pikante en mooie documentaire over die te zien is op NPO Start.

In de opening van je documentaire stelt voormalig manager Mitch je de vraag: ‘wat boeit jou eigenlijk zo aan deze seksbusiness?’ Daar ben ik ook wel benieuwd naar.

Ik had het vermakelijke en boeiende boek Yab Yum gelezen, van oprichter en eigenaar Theo Heuft. Het ging over het mythische gehalte van die plek, maar belichtte ook het menselijk gedrag en verlangens, vooral van mannen. Fascinerend vond ik dat. Toen ik in 2016 het Yab Yum-museum bezocht, leek het echter een soort spookhuis. Een decor van iets wat ooit was. Ik kreeg een rondleiding van Mitch, en terwijl we door het museum liepen, zag ik hem als het ware door z’n eigen feestverleden heen spoken. Hier had Mitch vroeger grote avonturen beleefd en flink gefeest. Ik ging zelf veel uit in die tijd, dus ik snapte goed dat Mitch naar die die Yab Yum-jaren terugverlangde. Dat triggerde een idee voor een tv-item, maar m’n producent HALAL zei meteen: dit is een film!

Een film waar niet iedereen aan mee wilde werken. Hoe kreeg je deze uiteindelijke club van voormalige barmannen, sekswerkers en management toch zover?

Zij wilden in eerste instantie ook niet. Er is natuurlijk veel gebeurd bij Yab Yum, het bordeel werd het clubhuis van prominente Nederlandse criminelen, de portier werd doodgeschoten en nog altijd zijn er onopgeloste zaken. Ik beloofde ze dat de film ze niet in gevaar zou brengen, dat we daar bij de montage scherp op zouden zijn. En ik beloofde dat ze de film van tevoren mochten zien. Een belofte die ik normaal gesproken vermijd om creatieve vrijheid te bewaken, maar in dit geval noodzakelijk. Ook voor m’n eigen veiligheid.

Dat klinkt spannend…

Dat was het ook. Terwijl het in eerste instantie helemaal niet m’n intentie was om als een soort misdaadjournalist de onderste steen boven te halen. Ik dacht een beetje naïef een nostalgische film over Yab Yum te maken, dat voor mij als Amsterdammer zijnde altijd een soort Studio 54-mystiek had. Ik wilde het hebben over de menselijke verlangens en de motivaties om daar te werken, zonder die criminele aspecten. Totdat ik op onderzoek uit ging en ontdekte dat het ook een grimmige plek was die de medewerkers in een angstig bestaan sleurde. Het overviel me hoe groot die misdaadkant was.

Maar daar werd je voor gewaarschuwd toch?

Ja klopt, door voormalig eigenaar Theo Heuft bijvoorbeeld, die uiteindelijk ook aan de documentaire meewerkte. Ik dacht alleen: ‘ach, daar sla ik me wel doorheen’. Wat zouden ze een jonge meid als mij aan willen doen? Nu achteraf denk ik, wat stom gedacht. Misdaadjournalist John van de Heuvel heeft me gelukkig goede adviezen gegeven hoe hiermee om te gaan bij het maken van Yab Yum. En dat heeft me erg geholpen.

En je hebt blijkbaar het vertrouwen van de medewerkers kunnen winnen.

Klopt, daar stak ik ook veel tijd en veel voorgesprekken in. Zo heb ik met Mitch twee jaar in de kroeg gezeten. Iedere woensdagmiddag in een café op de Zeedijk. We spraken over de film, maar ook privé onderwerpen kwamen aan bod, zoals vriendschappen en relaties. Er waren momenten dat ik niet wist of de film af zou komen; dan haakte een personage ineens weer af of kwam er een afwijzing van een fonds. Maar die gesprekken waren zo dierbaar. En ik dacht op die momenten: deze film MOET er gewoon komen.

Hoe reageerden ze toen ze de film voor het eerst zagen?

Ze keken de film met z’n allen in een ruimte die we voor ze hadden geregeld. En ik zat in een andere kamer. Toen ik na afloop de deur opendeed, zag ik ze allemaal in tranen. Het was heel emotioneel en confronterend voor ze. Maar ze waren ook erg tevreden over het eindresultaat en ik heb er niets uit hoeven halen.

Mitch stelt je in de documentaire ook de vraag waarom jij niet in Yab Yum zou willen werken. Hoe denk je daar inmiddels over?

Het antwoord is nog steeds hetzelfde. Ik zou het niet kunnen, niet in staat zijn mijn eigen bedpartner te kiezen. Ik heb veel respect en bewondering voor vrouwen die dat wel kunnen. Die er zelfs -zoals Maureen uit de documentaire- van genieten zoveel macht over een man te hebben.

Het is tegelijk ook een industrie die kwetsbare meisjes lokt en dwingt…

Inderdaad. En dat is een heel kwalijk gegeven. Toch betekent het niet dat er alleen maar meisjes werkzaam zijn die gered moeten worden. Er zijn ook vrouwen die er bewust voor kiezen. Bij Yab Yum konden deze vrouwen goed verdienen en kregen ze een gelijkwaardige behandeling. Daar vind ik niet zoveel mis mee. De gestileerde beelden van naakte vrouwen die je in de film ziet, schoot ik met de bedoeling om de sekswerkers niet als slachtoffers an sich af te beelden. Het zijn krachtige vrouwen en zo wilde ik ze ook portretteren.

Wat is je van alle gesprekken het meest bijgebleven?

Ik ben voor m’n werk in verschillende bordelen en seksclubs geweest en vond dat heel intrigerend. Wat drijft mannen om daarnaartoe te gaan? Verlangen ze naar iets wat niet ‘mag’, iets wat eigenlijk verboden is, of wat ze thuis niet hebben… wat is dat toch? De gesprekken met de dames waren verhelderend: los van elkaar vertelden ze dat veel van de mannen vooral verlangden naar één ding: intimiteit. Echt contact, of een seksuele handeling die ze aan hun eigen partner niet durven vragen. Zoals Iris uit de documentaire ook zegt over vrouwen die op haar neerkeken: ‘ik ken jou man!’ Deze vrouwen weten een hoop. Dat vinden sommigen misschien beangstigend. Mij fascineert het enorm.

Yab Yum zie je op NPO Start.

(Foto Anna Maria van 't Hek en stills: © HALAL)

• Deel