Het idee voor de serie ontstond tijdens een avond borrelen met vrienden, toen iemand vroeg: 'Waar zouden jullie nog echt een documentaire over willen maken?' Elmas vertelde dat ze al een tijdje gefascineerd was door de term 'verkaasd,' een woord dat veel bi-culturele jongeren naar hun hoofd geslingerd krijgen. Aan het einde van de avond zei Giani tegen Elmas: 'Wij gaan dit maken, let maar op.' En zogezegd, zo gedaan. Hierna hebben wij een panelgesprek met verschillende biculturele jongeren gehouden, waarin we ontdekten dat de onbewuste bewijsdrang en identiteitscrisis waar wij als biculturele jongeren allemaal mee worstelden nauwelijks werd besproken, terwijl het zo herkenbaar voor ons allemaal was. Wat volgde waren twee jaar van research, panels en pitches – en de rest is geschiedenis.

We maken in de serie kennis met Omid, Paulo en Elika. Wat trok jullie als makers aan aan deze personen? 

Wat ons fascineerde aan Omid, Paulo en Elika is hoe hun verhalen elk op een unieke manier laten zien dat codeswitchen meer is dan taal; het raakt hun verschillende achtergronden en identiteiten.

Omid, geboren in Afghanistan, ervaart bijvoorbeeld een opmerking over zijn 'goede Nederlands' als een compliment – voor hem is het een bevestiging van zijn inspanning om zich te integreren in een nieuw land. Maar voor Elika en Paulo, die allebei in Nederland zijn geboren, voelt zo’n opmerking juist wrang. Zij zijn altijd onderdeel van de Nederlandse samenleving geweest en hebben pas later hun biculturele identiteit bewust meer opgezocht. Wat voor Omid een teken van succes is, voelt voor Elika en Paulo als een subtiele herinnering dat ze nooit helemaal als 'thuis' worden gezien.Er zit ook nuance tussen Elika en Paulo: Paulo, geboren en getogen in Rotterdam Delfshaven, heeft van zijn ervaring een kracht gemaakt. Elika, die geboren is in het dorp Oud-Beijerland, worstelt daarentegen soms nog met de uitdagingen die codeswitchen met zich meebrengt. Beiden zijn zich veel bewuster van de impact die codeswitchen op hun dagelijks leven heeft, terwijl Omid het veel praktischer ziet, als iets dat gewoon nodig is om mee te draaien in de samenleving. Zo geven deze 3 mensen echt een beeld van hoe deze benadering van taal vaak veel lagen heeft die voor iedereen anders zijn.

We stonden dan ook met z’n allen te huilen achter de camera

Welke momenten zijn jullie het meest bijgebleven op set?

Elmas: Het moment dat we Omid’s interview opnamen, staat me nog steeds helder voor de geest. Ondanks dat we zijn verhaal door de voorgesprekken al goed kenden, was het iets heel anders om hem het live zo kwetsbaar en emotioneel te horen vertellen. Het is niet vanzelfsprekend dat iemand zo'n bijzonder verhaal wil delen, zeker niet voor de camera. We stonden dan ook met z’n allen te huilen achter de camera. 

Giani: Voor mij was dat de draaidag dat we met Omid in het ziekenhuis meeliepen. Het was de eerste dag dat ik zelf ook meedraaide als camera-assistent. Samen met Rikash vlogen we als het ware door de ruimte terwijl Omid met de patiënt bezig was. Het snelle schakelen voelde eigenlijk als een soort dans, heel bijzonder. De omgeving voelt misschien heel steriel, maar het idee dat ik middenin een van de grootste ziekenhuizen in Nederland stond voor mijn eigen serie, met nota bene mijn eigen camera, blijft een bijzonder moment. 

Kunnen jullie je de eerste keer herinneren dat je erbij stilstond dat je aan het codeswitchen was? 

Elmas: Vreemd genoeg vind ik dit de lastigste vraag, omdat ik me het exacte eerste moment niet kan herinneren. Al op de basisschool, die overwegend wit was, merkte ik onbewust dat thuis en op school twee totaal verschillende werelden waren. Het zegt denk ik genoeg dat een 'normaal' weekend voor mij zowel een 21-diner van een vriendin bij het corps als een Turks verlovingsfeest kan omvatten. 

Een recent voorbeeld dat dit goed illustreert, was tijdens zo’n 21 diner, toen ik me realiseerde hoe goed ik eigenlijk codeswitch. Ik was met iemand in gesprek over de ramadan die ik net had afgerond, toen diegene – die ik via via kende – zei: 'Sorry, maar als ik naar jou kijk, zie ik gewoon geen moslim.' Dit was natuurlijk puur uit onwetendheid en zonder slechte bedoelingen, maar toch dacht ik: hoe zou een moslim er volgens jou uit moeten zien? Want mensen zoals ik zie je overal in Nederland... we schakelen gewoon te goed.

Giani: Ik ben me altijd heel bewust geweest van mijn accent als Nederlands geboren persoon van kleur. Ik zat op de middelbare school op een gymnasium, waar ik voor de eerste keer met meer witte mensen dan mensen van kleur in de klas zat. De manier waarop zij Nederlands spraken was ook anders dan ik was gewend om thuis van mijn ouders of broers en zusje te horen. Ik heb dus van jongs af aan echt mijn best gedaan om mij dat accent eigen te maken, omdat ik onder de veronderstelling was dat dat de enige manier was om je verstaanbaar te maken. Heel grappig, want nu word ik dus wel eens door mensen van kleur bestempeld als ‘bounty’ en voel ik een neiging om juist meer te leunen naar het soort Nederlands dat ik ken van mijn eigen buurt. 

Het zou al mooi zijn als we allemaal wat aardiger voor onszelf én voor elkaar kunnen zijn, met meer begrip voor wat er onder de oppervlakte speelt.

Wat is de boodschap die jullie aan de kijker willen meegeven? 

Elmas: Codeswitching is iets wat iedereen doet, of je nu een biculturele achtergrond hebt of niet, en dat willen we eerst benadrukken. Toch richten we ons bewust op biculturele jongeren, omdat zij dagelijks moeten schakelen tussen talen en culturen. Dit constante aanpassen kan soms voelen alsof ze een façade opzetten, terwijl het in werkelijkheid hun kracht is.

Giani: De titel verraadt het al, maar het gaat in deze serie echt om praten. Het is een van de weinige programma’s die op codeswitchen in gaat, als niet de eerste van Nederlandse bodem. Onze wens is daarom om vanuit deze serie het gesprek te openen zodat codeswitchen niet in het hoekje van elke ruimte hoeft te worden gedreven als aanwezig maar passief.

Als jullie“Wat praat jij?” moet omschrijven in drie woorden, welke zouden dat zijn?

Elmas: Universeel, reflectief en verbindend. 

Giani: Leerzaam, herkenbaar en gespreksopener.

Wat hadden jullie totaal niet verwacht bij het maken van deze serie?

Elmas: Na twee jaar research dacht ik codeswitchen volledig te hebben doorgrond, maar niets bleek minder waar. Tijdens een voorgesprek met een potentieel cast member had ik een echt 'aha-moment', wat we uiteindelijk ook hebben verwerkt in de serie. Ik realiseerde me hoe de reacties op de taalbarrière van mijn vader mijn eigen codeswitching en bewijsdrang sterk hebben gevormd. Tijdens het filmen volgden nog veel meer van zulke momenten, waar cast members herkenbare ervaringen deelden die ik zelf nooit onder woorden had kunnen brengen.

Giani: Ik had echt niet verwacht dat het allemaal zo snel zou gaan! We hebben natuurlijk twee jaar gewerkt aan het ontwikkelen van het plan, maar vanaf het moment dat wij vanuit ZWART een go kregen ging alles in een soort stroomversnelling. Het voelt een beetje als een soort koortsdroom!

Jullie hebben de serie als duo gemaakt. Hoe was het om zo intensief met elkaar samen te werken? 

Naast dat we inmiddels collega's zijn, zijn we ook al zo'n negen jaar bevriend. In het begin waren we best nerveus, omdat iedereen ons had afgeraden om als vrienden samen te werken. Daarom hebben we vanaf het eerste moment een plea gesloten dat onze vriendschap altijd voorop zou staan. Maar in de praktijk bleek het juist veel beter te gaan dan we ooit hadden durven dromen. We ontdekten dat we elkaar juist goed aanvullen door onze verschillen. Giani is meer introvert en gestructureerd, terwijl Elmas extraverter is en meer out-of-the-box denkt. Giani is sterk in praktische zaken, terwijl Elmas meer gevoel heeft voor persoonszaken. Daarnaast heeft Giani talent voor videografie, terwijl Elmas uitblinkt in redactie. Wat ons enorm hielp, was dat we vanaf het begin op één lijn zaten, zowel met elkaar als met onze regisseur Rikash. Twee jaar research heeft daar zeker aan bijgedragen, maar het kwam ook neer op geven en nemen, echt naar elkaar luisteren en fouten toegeven wanneer nodig. Elke uitdaging gingen we samen aan als team, in plaats van recht tegenover elkaar te staan. In onze samenwerking moesten we voor de volle honderd procent op elkaar kunnen rekenen, en juist dat vertrouwen heeft ervoor gezorgd dat we er niet alleen als collega's, maar er ook nog steeds als vrienden uitkomen. 

Is er nog iets wat jullie kwijt willen?

Dit is geen pleidooi om codeswitching volledig achterwege te laten, want het kan ons juist in veel situaties van pas komen.We hopen vooral dat het verbindt. Het zou al mooi zijn als we allemaal wat aardiger voor onszelf én voor elkaar kunnen zijn, met meer begrip voor wat er onder de oppervlakte speelt.

Wat Praat Jij? Zie je hier.