In 2019 bezocht VN-rapporteur voor racisme en xenofobie, Tendayi Achiume, Den Haag. Ze sprak toen grote bezorgdheid uit over het tekortschieten van de overheid in strijd tegen racisme en xenofobie. Hoe staat het er nu voor? Hebben we inmiddels vooruitgang geboekt?

© ANP

Inclusief sinterklaasfeest

Één van de meest terugkerende kwesties met betrekking tot racisme in Nederland is de zwartepietendiscussie. Organisaties als Kick Out Zwarte Piet (KOZP) maken zich al jaren hard voor een inclusiever kinderfeest. Dit is aardig gelukt. In 2020 vierde negen op de tien scholen een inclusief sinterklaasfeest, aldus 'Feest voor alle kinderen', een vertakking van KOZP. Ook hebben meerdere grote bedrijven zoals Bol.com, Pathé, Tony’s Chocolonely, Coolblue, Facebook en Instagram publiekelijk afstand genomen van de 'blackface' karikatuur. 

Aanpassingen Nederlandse canon

Een ander voorbeeld van een belangrijke verandering is de aanpassing van de Nederlandse Canon. Deze wordt gebruikt bij het Nederlandse geschiedenisonderwijs. Bijzondere toevoegingen zijn de verhalen van de Surinaamse antikoloniale activist Anton de Kom, en de komst van de gastarbeiders naar Nederland. Maar ook de aanvullingen op al bestaande thema’s zoals de VOC en de WIC, Michiel de Ruyter, de Tweede-Wereldoorlog en Srebrenica zijn zichtbare stappen van inclusie.

Bekijk de video hieronder: Hoogleraar Piet Emmer schreef in zijn boek dat tot slaaf gemaakten geen bezwaar zouden hebben tegen een brandmerk. ‘Een Afrikaan die gebrandmerkt werd en in de kolonie aankwam kreeg het gevoel: ik hoor ergens bij.’

Zwarte vrouw als partijleider

Ondanks de schaarse hoeveelheid initiatieven vanuit de Tweede Kamer, om bij te dragen aan een minder racistisch en maatschappelijk bewuster klimaat, is er toch een verschuiving zichtbaar. Terwijl de Kamer steeds rechtser wordt, hebben we voor het eerst in de Nederlandse geschiedenis een zwarte vrouw als partijleider. Bij1 focust zich op artikel 1 van de grondwet: Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.

Partijleider Sylvana Simons is in het verleden vaak in opspraak gekomen omdat zij zich fel verzet tegen racistische opmerkingen en duidelijk kenbaar maakt dat ze daar niet van gediend is. Vanwege haar stevige houding als zwarte vrouw, wordt zij vaak geportretteerd als ‘the angry black woman’. Een schadelijke stereotypering waar zwarte vrouwen mee te maken. Sylvana doorbreekt dit stereotype op politiek niveau en zet met haar partij inhoudelijke onderwerpen op de kaart.

Ook zijn er sinds de Black Lives Matter demonstraties in de zomer van 2020 meerdere debatten geweest rondom racisme. Er zijn historisch veel Tweede Kamerleden met een migratieachtergrond en meerdere partijen hebben deze kwesties opgenomen in hun standpunten.

Gouden koets in het museum

Vanwege het vaak tekortschieten van de overheid hebben velen op social media het heft in eigen hand genomen. Petities, hashtags en andere vormen van online protest wakkeren discussies aan.  Eén van de bekendste voorbeelden is de rel rondom de Gouden Koets. Het instagram-account politieke_jongeren startte in juni 2020 een petitie om de Gouden Koets niet meer actief te gebruiken maar in het museum te zetten, vanwege de ‘verheerlijking van het slavernijverleden’ op het paneel aan de zijkant van de koets. De petitie is bijna 10.000 keer ondertekend en de koets staat inmiddels in het Amsterdam museum.

Excuses voor slavernijverleden

De Amsterdamse burgemeester Femke Halsema nam het heft in eigen handen toen zij als eerste burgemeester in Nederland excuses aanbood voor het Amsterdamse aandeel in de slavernij. Op dezelfde dag kwam Het Adviescollege Dialooggroep Slavernijverleden met de conclusie dat de Nederlandse staat excuses moet maken voor diens aandeel in de slavernij. Dit onderzoek werd gestart op verzoek van het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Of de staat dit ook daadwerkelijk gaat doen is nog maar de vraag. Demissionair minister-president Rutte gaf al eerder dit jaar aan daar niet voor open te staan.

Nog een lange weg te gaan

Ondanks deze hoopvolle vooruitgang hebben we in Nederland nog een lange weg te gaan. Dagelijks worden we op social media geconfronteerd met beelden van racisme en ervaren zwarte mensen het leed van systematische onderdrukking. We moeten ook niet vergeten dat er steeds meer partijen en kamerleden zijn die racistisch beleid voeren en daarvoor beloond worden met meer zetels en stemmen. We hebben nog steeds een demissionair kabinet dat geleid wordt door een man die veroordeeld is voor rassendiscriminatie.

Research/verslaggever: David van Unen en Charisa Chotoe
Tekst: Youssra Oulad Messaoud