Anthony van der Meer is in de schimmige wereld van rats, slaves, hacks en het darkweb gedoken voor zijn documentaire Rats & Slaves.

Wanneer heb je besloten een documentaire over dit onderwerp te maken?

Hacken vond ik al fascinerend, want daar ligt een grens die constant verschuift. Ik ben eigenlijk begonnen met het maken van deze documentaire toen ik zag hoe weinig er bekend was over RATten (bespioneren/hacken/afpersen van mensen via hun laptop). Tijdens de drie jaar waarin ik bezig ben geweest met deze documentaire kwam er weinig informatie bij, en de informatie die er wel kwam was onduidelijk. Ik voelde daardoor de noodzaak om uit te zoeken hoe het precies werkt, en of het RATten echt zo makkelijk is als dat het leek. Want als dat zo zou zijn, dan hebben we best een groot probleem.

Is deze documentaire dan een soort waarschuwing naar kijkers?

Ja. Het is heel moeilijk voor mensen om te bevatten wat de consequenties van dit soort dingen zijn op het gebied van privacy. Je denkt 'het overkomt mij toch niet', omdat het allemaal te technisch is of te ver van je bed voelt. Ik heb geprobeerd om het allemaal op een laagdrempelige manier uit te leggen en te laten zien, en ik hoop dat dit onderwerp wat serieuzer wordt genomen als het duidelijker en bekender is.

Hoe ben je te werk gegaan?

Ik moest alles testen. Dat was de enige manier waarmee ik erachter kon komen hoe het werkt. Dan ga je een juridische en ethische grens over. Het was een moeilijk dilemma, want hoe ver kun je dan eigenlijk gaan? Ik heb meerdere malen gedacht dat het te ver ging, en heb het project op een gegeven moment zelfs een paar maanden stil gelegd. Terwijl ik bezig was op sites op het darkweb werden die sites opgerold door de politie. Op dat moment zit je al een hele tijd jezelf in te leven in de wereld van een hacker om eigenlijk binnen te kunnen dringen in die community. En dan ben je al verder aan het gaan dan dat je oorspronkelijk wil. Ik wou voor mezelf bewijzen dat het daadwerkelijk een probleem is, en dus moest ik nog een grens over om verder te gaan. Op en gegeven moment ga je te ver, en wil je steeds meer.

Er zitten twee lijnen in de documentaire: de hoofdlijn is eigenlijk alle informatie. Wat is het RATten, wat kan je ermee. De tweede lijn is belangrijker voor mezelf: ik ga namelijk in de documentaire steeds verder. Ik verleg mijn grenzen. Ik heb het bewust ook niet mooier gemaakt dan het is, om een realistisch beeld te geven.

Wat deed je toen je het gevoel kreeg dat je te ver ging?

Op een gegeven moment merkte ik dat ik steeds meer en steeds verder wou: ik wist op deze manier ook niet meer wanneer het einde van mijn film zou zijn. Je kan namelijk steeds verder en verder. Het is zo makkelijk dat ik begon te begrijpen dat het zoveel voorkomt. Mensen in mijn omgeving zeiden op den duur zelfs dat het wel goed was zo. Ik begon mezelf zo te verplaatsen in die hackers: ik werd zelf bijna de persoon waar ik naar zocht.

Waren er momenten tijdens de docu die je schokte?

Ja, echt constant. Het feit dat je bijvoorbeeld een bestelling kan plaatsen en dat het dan binnenkomt als een soort pakketje vond ik bizar. Ook dat de RATters openlijk foto's deelden van slachtoffers, dat was mijn eerste moment dat ik het écht te ver vond gaan. Het is zo ziek dat hackers trots kunnen praten over de dingen die ze hebben bereikt. Het meeste wat ik heb betaald voor een hack, voor een persoon eigenlijk, was 37 cent. Het minste was 15 cent. Het is bijna ongeloofwaardig als je het zo hoort, dat je voor 15 cent in iemands computer kan kijken, en gewoon in zijn bestanden, foto's en webcam kan komen.

Hoe hoop je dat kijkers gaan reageren?

Ik hoop dat er bewustwording ontstaat. Dat mensen door het zien van deze documentaire wat bewuster omgaan met hun computer, dat ze zichzelf meer gaan verdedigen tegen hackers bijvoorbeeld. Niet te makkelijk denken, omdat het misschien minder vaak voorkomt dan je denkt, want dat is niet het geval.

Jij hebt vanuit een hackerrol gezien hoe de hackers te werk gaan. Wat kunnen we doen om niet in handen te vallen van de hackers?

Het is lastig om daar een goeie tip voor te geven. Het is belangrijk om jezelf niet te makkelijk slachtoffer te maken. Zie hacken als inbreken: hoe beter je huis beveiligd is, hoe groter de kans dat de gemiddelde inbreker jouw huis overslaat. Alhoewel in de film wordt laten zien dat virusscanners eenvoudig te ontwijken zijn, herkennen goeie virusscanners nieuwe virussen soms al na een dag in plaats van meerdere dagen of zelfs weken. Het is ook belangrijk om je computer goed geüpdatet te houden; al die dingen maken je net iets moeilijker slachtoffer.