Je kent ‘m vast wel: de Verwarde Persoon. Die is steeds vaker betrokken bij ‘incidenten’, blijkt uit de cijfers. Hoe komt dat? Worden we met z’n allen steeds verwarder, of is er iets anders aan de hand? En wat moet je wel en niet doen als je zo iemand tegenkomt?

Door Elmar Veerman

‘Aantal incidenten met verwarde mensen blijft stijgen’ – het is toevallig een nieuwsbericht uit 2019, maar die kop zou de NOS elk jaar kunnen recyclen. In acht jaar tijd is dit soort meldingen bij de politie ruim verdubbeld, tot meer dan honderdduizend in 2020. Waarom zijn het er steeds meer?

Eerst even muggenziften: het zijn meldingen, geen mensen. Dus iemand die heel vaak zo in de war is dat bezorgde burgers de politie bellen, kan een hele berg meldingen veroorzaken. Wat de politie trouwens gigantisch veel tijd kost. Aan de andere kant wordt natuurlijk niet elke ontmoeting met een verward persoon aan de politie gemeld. Gelukkig maar, want daar is de politie ook helemaal niet voor.

Zwaarbewapend arrestatieteam

Want je denkt bij ‘verward persoon’ misschien als eerste aan nieuwsitems als dit geval, waarbij een zwaarbewapend arrestatieteam iemand overmeestert die zichzelf iets dreigt aan te doen, maar achter zo’n melding kunnen heel verschillende verhalen zitten. Een demente oude vrouw die gedesoriënteerd op straat loopt, een man die wanhopig en woedend bij de gemeente aan de balie staat omdat hij net z’n huis uit is gezet, een student die psychotisch is geworden na een verkeerd gevallen pilletje, enzovoorts. Het gaat niet altijd om iemand die psychisch niet in orde is, en meestal is binnenvallen met getrokken wapens niet de beste manier om met de situatie om te gaan.

Hoe moet het dan wel? Daar komen we zo op. Want we zitten nog met de vraag waarom het aantal meldingen even hard stijgt als de huizenprijzen. Zijn er meer verwarde mensen, komen ze vaker in de problemen, bellen omstanders eerder de politie, is de politie misschien anders gaan registreren?

Dus even kort door de bocht: ja, er zijn echt meer mensen verward en de maatschappij heeft het gedaan.

De maatschappij heeft het gedaan

Het Trimbos Instituut schreef in 2016 dat daarover niets met zekerheid kon worden gezegd, maar kwam wel met een lijstje risicofactoren: ‘armoede, schuldenproblematiek, werkloosheid, een tekort aan betaalbare woningen, een complexer wordende samenleving, zorgverschraling, beperkte participatiemogelijkheden voor kwetsbare groepen, een afnemende tolerantie en stigmatisering.’

Dus even kort door de bocht: ja, er zijn echt meer mensen verward en de maatschappij heeft het gedaan. We zorgen slechter voor kwetsbare mensen. Zoiets zeggen ook hulpverleners van het Leger des Heils. Zij zien een verband met het sterk gegroeide aantal dak- en thuislozen. En dat heeft weer alles te maken met de manier waarop de samenleving omgaat met mensen die niet zo goed voor zichzelf kunnen zorgen.

Er is fors gesneden

Om even te citeren uit een artikel op de site van het Leger des Heils:

Voor het toegenomen aantal dak- en thuislozen zijn talloze redenen, zegt Cornel Vader. Bezuinigingen in de geestelijke gezondheidszorg, gedetineerden die zonder goede begeleiding en een fatsoenlijk plan de maatschappij worden ingestuurd, en – misschien wel het belangrijkst – het gebrek aan beschermde woonplekken voor mensen die kwetsbaar zijn. De laatste acht tot tien jaar is er fors gesneden in de asielfunctie van de ggz, weet hij. “Het is politiek beleid dat past bij het idee van de participatiemaatschappij. Zelfredzaamheid staat daarin voorop. Dat betekent dat ook kwetsbare personen zelfstandig in hun eigen buurt wonen.”

Dus het lijkt erop dat je inderdaad steeds meer kans hebt een verward persoon tegen het lijf te lopen. En wat moet je dan doen? Om te beginnen: goed kijken en luisteren. Is het iemand die gevaar oplevert, voor zichzelf of een ander, dan is het goed om hulp in te schakelen. Niet per se de politie. Voor situaties zonder spoed is er het meldnummer ‘zorgwekkend gedrag’ dat nog lang niet iedereen kent: 0900-1205. Dat kun je bellen als je denkt dat iemand hulp nodig heeft die jij zelf niet kunt geven. Lees meer op het meldpunt zorgwekkend gedrag. Bij acuut gevaar bel je natuurlijk meteen 112.

Ook iemand die volkomen de weg kwijt is, blijft een mens.

Blijf de mens zien

Maar iemand die verward is, is natuurlijk niet altijd het beste geholpen als je naar je telefoon grijpt. Die demente mevrouw kun je misschien wel zelf thuisbrengen, bijvoorbeeld, en iemand die in paniek is heeft vooral baat bij geruststellende woorden en misschien een arm om zich heen. Wil je beter worden in het begrijpen en helpen van mensen met psychische problemen? Doe een cursus eerste hulp bij psychische problemen. Blijf sowieso vooral de mens achter de verwarring zien, zeggen alle deskundigen. Ook iemand die volkomen de weg kwijt is, blijft een mens. 

Iemand die dat heel goed weet is Jeroen Zwaal, die lijdt aan psychoses en daardoor al drie keer in de cel terechtkwam. Hij geeft tegenwoordig trainingen aan politieagenten waarin hij ze leert beter omgaan met mensen zoals hij. Het verslag van zo’n training in One World laat je niet alleen een beetje door de ogen van Jeroen kijken, maar zorgt ook dat je gaat snappen hoe lastig dat hele ‘verward persoon’-verhaal voor agenten is. En wat je kunt doen als je weet dat je zelf kans loopt als verward persoon te worden gezien: een crisiskaart invullen en bij je dragen, waarop staat wat omstanders het beste kunnen doen als je mentaal de weg kwijt bent. Want, zoals Zwaal tegen de agenten zegt: ‘Het kan enorm de-escalerend werken als je iemand in staat van verwarring wat regie geeft.’