Labyrint TV

Dit is de laatste aflevering van Labyrint. Tijd voor een vooruitblik, hoe gaat onze toekomst eruit zien? We vroegen vijf prominente wetenschappers om hun visie te geven.

Wie hebben de grootste woordenschat, Nederlanders of Vlamingen? Ruim 400.000 Nederlanders en Belgen deden 600.000 keer mee aan het Groot Nationaal Onderzoek naar taal. Resultaten worden bekendgemaakt.

'Leven in het nu' is onmogelijk. Onze hersenen hebben namelijk tijd nodig om informatie te verwerken. In het lab is deze vertraging te meten.

CO2, ofwel kooldioxide, we willen er niet teveel van uitstoten. Maar de auto aan de kant laten staan, daartoe zijn we ook niet bereid. Wat als we die CO2 zouden omzetten in brandstof? Nog rendabel ook!

Chris Pollock is blond. Maar het haar op zijn armen is rood. Hij kreeg nieuwe armen binnen een revolutionair transplantatieprogramma van het ziekenhuis van de Johns Hopkins Universiteit in Baltimore.

De meeste mensen vinden schimmels alleen maar vies. Maar zonder schimmels zouden wij geen brood, kaas of bier hebben. Bovendien verteren schimmels dode planten- en dierenresten.

Labyrint gaat deze week over Temple Grandin en haar nieuwe kijk op autisme en dierenwelzijn.

Nieuwe ideeën worden in de wetenschap niet altijd goed ontvangen. Twee voorbeelden: een nieuwe theorie over het ontstaan van de maan en over de werking van het angstcentrum van ons brein, de amygdala.

Emoties als angst en boosheid zijn wetenschappelijk grondig onderzocht, maar walging nauwelijks. Deze emotie was lange tijd een ondergeschoven kindje in de psychologie.

Waarin verschilt de mens, ondanks alle overeenkomsten, ècht van de aap? En wat zijn de voorwaarden voor een gelijkwaardige samenwerking tussen verschillende diersoorten?

Een hart dat zichzelf repareert na een hartaanval. Een been dat gewoon weer aangroeit na een amputatie. Volgens Professor Nadia Rosenthal duurt het niet lang meer voordat dit echt gebeurt.

Bij meer dan 1000 Amerikaanse kloosterlingen komen jaarlijks wetenschappers over de vloer die hen onderwerpen aan allerlei cognitieve tests om bij te dragen aan het onderzoek naar alzheimer.

In het wetenschapsdorp Ny-Ålesund op Spitsbergen vind je wetenschappers van allerlei pluimage: Duitse algenonderzoekers, Nederlandse vogeldeskundigen, Russische geologen en Chinese meteorologen.

In 1953 onderging Henry Molaison een experimentele operatie. Een klein stukje van z'n hersenen werd weggehaald. Zijn epileptische aanvallen verdwenen maar hij kon geen nieuwe herinneringen meer vormen.

In mei verschijnt de herziene versie van de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, de bijbel van de psychiatrie. De Amerikaanse psychiater Allen Frances vreest valse epidemieën.

Volledig gecontroleerd bevruchte eicellen laten groeien, de resultaten met muizenembryo's zijn veelbelovend. Ivf (in-vitrofertilisatie) wordt sinds 1978 succesvol op mensen toegepast.

Biologen en psychologen vinden steeds meer bewijs dat samenwerking en hulpvaardigheid een essentiële rol spelen in de evolutie.

Verandering in de luchtvaart gaat langzaam. Elk nieuw vliegtuigonderdeel of -systeem moet uitentreuren getest worden. Dat klinkt natuurlijk logisch, maar het kan ook ten koste van de veiligheid gaan.

Alles aan ons gedrag en lichaam is te meten, op te slaan in databanken en te delen op internet. Op grote schaal levert dit een schat aan nieuwe informatie op en nieuwe mogelijkheden voor de wetenschap.

Het meest frustrerende onderdeel voor makers van animatiefilms is het animeren van een haardos. Honderdduizend losse strengen. Hoe kan een computer deze complexe natuurkundige materie nabootsen?

De diepzee. Het is er donker, heel erg zout en de druk is onmenselijk hoog. Toch staan bedrijven te trappelen om kilometers af te dalen naar de zeebodem. Niet onterecht, diep in de zee liggen namelijk de bodemschatten voor het oprapen, als het je lukt om er te komen tenminste. Twee derde van de aarde is bedekt met zee. Toch weten we meer van de maan dan van onze eigen zeebodem. Vanwege de hoge druk is het verschrikkelijk moeilijk om er onderzoek te doen, laat staan om er mijnbouw te bedrijven. Toch is dat precies wat het Nederlandse bedrijf Boskalis gaat doen. De baggerspecialisten zetten binnenkort hun grootste schip in om fosfaat te verzamelen op de zeebodem voor de Nieuw-Zeelandse kust, op vierhonderd meter diepte. En het schaarse fosfaat is niet het enige waar mijnbouwbedrijven van over de hele wereld op azen. Op de zeembodem ligt veel meer: van koper, goud en mangaan tot de zeldzame aardmetalen die we nodig hebben voor onze mobieltjes en tablets. Ondertussen weten we nog bijna niets over het leven in de diepere lagen van de oceanen. Wat voor gevolgen heeft diepzeemijnbouw op deze ecosystemen? Mijnbouwbedrijven zijn erg geïnteresseerd in `black smokers¿, diepzeevulkanen die zwarte wolken uitstoten. Hier is onder andere goud en koper te vinden. De omstandigheden zijn er buitenaards; er is geen zuurstof, veel zwavel en het is er pikkedonker. Lang dachten wetenschappers dat er daarom weinig leefde. Maar onderzoekers van de University of Southampton vinden er juist vele nieuwe soorten, zoals een grote krab met een behaarde borstkas. De biodiversiteit in de diepzee is enorm, het tropisch regenwoud is er niets bij. Met de opkomst van de mijnbouw op de bodem van de oceaan wordt onderzoek naar diepzeeleven daarom steeds belangrijker. Want pas als we weten wat er op grote diepte leeft, weten we wat we moeten beschermen.

In de chirurgie volgen nieuwe behandelmethodes elkaar razendsnel op. Maar zijn patiënten hier wel bij gebaat? De nieuwe methoden worden namelijk nauwelijks gecontroleerd op effectiviteit.

Amerikaanse onderzoekers maken zich grote zorgen dat de diabetes epidemie die nu gaande is in de Verenigde Staten uitmondt in een alzheimer epidemie. Het Westerse dieet, met veel calorieën en vet, kan ervoor zorgen dat het lichaam op een bepaald moment niet meer gevoelig is voor insuline, wat resulteert in diabetes type 2. Dit proces treedt volgens onderzoekers Suzanne de la Monte en Ewan McNay echter ook op in de hersenen. Diabetes in de hersenen, met alzheimer als effect. De la Monte en McNay beschouwen de situatie als een tikkende tijdbom omdat de gezondheidszorg niet is voorbereid op een alzheimer epidemie. In de andere reportage in Labyrint opzienbarend nieuw Nederlands onderzoek. Mireille Serlie en Susanne Lafleur (AMC) zetten jonge slanke mannen op een snackdieet van zes weken: de gewone maaltijd werd aangevuld met drankjes tussendoor die veel suiker en vet bevatten. Serlie en Lafleur zagen reeds na deze korte periode veranderingen in de hersenen, namelijk in de serotoninehuishouding. De start- en stopknop op het eetgedrag werkte niet goed meer. Dit zou een verklaring kunnen zijn voor het ontstaan van obesitas. Dit is het eerste onderzoek dat niet alleen kijkt naar méér eten, maar vooral naar tussen de maaltijden door eten: snacken. Eindredactie: Wim Schepens, Marcia van Woensel

Hoge bloeddruk, een trage schildklier en hoog cholesterol zijn zaken waar we ons zorgen over maken. Vooral op hoge leeftijd. Maar onderzoekers vermoeden dat dat misschien niet nodig is. Wat op jonge leeftijd slecht voor ons is, kan juist op late leeftijd goed zijn. Er is een nieuwe kijk op ouderenzorg nodig. We worden steeds ouder. Van de kinderen die in 2012 zijn geboren wordt minstens de helft honderd. Onderzoek naar ouderen is daarom steeds belangrijker. Zo ook een nieuwe kijk op ouderen en ouderenzorg, stelt gerontoloog Rudi Westendorp. Hij is directeur van de Leyden Academy on Vitality and Aging. `Artsen behandelen ouderen alsof het mensen van middelbare leeftijd zijn, maar op late leeftijd geldt een nieuwe biologische werkelijkheid,¿ legt Westendorp uit. Een trage schildklier op die leeftijd heeft een reden, stelt hij. Ook psychiater Roos van der Mast van het LUMC leidt een groot onderzoek naar ouderen. Zij onderzoekt de relatie tussen hoge bloeddruk en cognitie. `Er is ons ingeprent dat een hoge bloeddruk slecht is, maar als onze hypothese klopt, gaat dat idee veranderen¿. Verder in Labyrint een opvallende ontdekking in verouderingsonderzoek. De Pools-Amerikaanse professor Andrzej Bartke ontdekte dat groeihormoon een belangrijke rol speelt bij veroudering. Muizen met veel groeihormoon stierven eerder. Dwergmuizen, met weinig van dit hormoon, leefden juist veel langer en bleven gezonder. En ook bij mensen zijn er aanwijzingen voor eenzelfde principe. Kleine mensen lijken gemiddeld iets langer te leven, omdat zij minder groeihormoon hebben. Dat is een opvallende ontdekking, want groeihormoon wordt in de commerciële anti-verouderingsindustrie juist gezien als het wondermiddel tegen veroudering. Het tegenovergestelde lijkt nu waar te zijn. Eindredactie: Rob van Hattum, Marcia van Woensel

Waarom is de natuur belangrijk voor ons? Volgens een Finse ecoloog is natuur onmisbaar voor de gezondheid, maar de natuur moet niet botsen met onze belangen.

Licht stressgevoelige types hebben een goedwerkend geheugen. Bij extreme stresskippen of mensen zonder stress werkt het geheugen minder. Stress heeft ook invloed op de leeftijd van het immuunsysteem.