Nhung geeft zich bloot, ontroerd en overrompeld

Nhung Dam (39) werd geboren in Groningen. Ze rondde een bachelor Psychologie af aan de Rijksuniversiteit van Groningen en studeerde later af aan de Amsterdamse toneelschool- en kleinkunstacademie. Dam schitterde op het toneel met onder andere haar solovoorstelling ‘3 miljoen voetstappen naar Sicilië’ en ‘De Bananengeneratie’. Ze speelde in de series ‘Dertigers’ en ‘Klem’. In 2017 kwam haar debuutroman ‘Duizend Vaders’ uit bij De Bezige Bij uit, gevolgd door haar tweede roman ‘Definitie van Liefde’. Dam heeft een wekelijkse column bij het Noordhollands Dagblad.

‘Het is een persoonlijke voorstelling, maar tegelijkertijd raakt het juist thema’s aan die we allemaal herkennen. Wanneer je vanuit je eigen leven of eigen persoon start, dan neem je dat altijd en overal mee naartoe. Het moet groeien en rijpen om de juiste vorm te krijgen. De voorstelling bestaat uit alles waar ik tegenaan loop, mij druk om maak of de dingen die ik belangrijk vind om aan te kaarten. Zo gaat het onder andere over kansenongelijkheid, dromen waarmaken en stigmatisering. Qua voorbereiding interview ik mensen, lees ik boeken of naslagwerk. Voor bijvoorbeeld het thema stigmatisering probeer ik niet alleen de mensen op te zoeken die ermee in aanraking komen, maar ook mensen te spreken die daar nog nooit over hebben gehoord om een zo breed mogelijke bedding neer te leggen. Ik moet weten waar ik het over heb wanneer ik op het toneel sta.’

Wat maakt de voorstelling niet enkel persoonlijk?

‘Theater is een communicatiemiddel. Je wordt als maker geforceerd om alles zo goed mogelijk te doorgronden en formuleren om zo je boodschap over te kunnen brengen samen met een volledig team aan mensen. Het lijkt eenrichtingsverkeer wanneer ik daar sta en vertel maar ik ben eigenlijk permanent in dialoog. Van het maakproces tot na afloop in de foyer. Kunst maken is eigenlijk een soort spel. Ik werk al bijna dertien jaar intensief samen met regisseur Koos Terpstra en wij hebben het spel ons zo hyper eigen gemaakt. Elke komma is uitgeschreven, over nagedacht en geconstrueerd.’

Toen ik bij een van je eerste doorlopen kwam kijken was je na afloop emotioneel. Wat raakte je toen?

‘De onderwerpen gaan me zo aan het hart, dat het mijzelf op zo’n moment gewoon raakt. Het materiaal was nog zo pril toen jij kwam kijken, al was het ook totale oververmoeidheid door de tachtig uur per week die ik maakte. Het is een persoonlijk stuk maar mijn romans zijn ook heel persoonlijk. Ik zweef graag tussen fictie en non-fictie in mijn werk. Dat is heerlijk maar ook een beetje om mezelf te beschermen. De voorstelling heet: ‘Nhung geeft zich Bloot’ maar ik denk niet dat ik mezelf bloot geef. Wat heeft de wereld daarmee te maken? Waarom zou iemand naar mij komen kijken als ik mijzelf bloot geef? Volgens mij is het voor iedereen tijd om die stickers en labels eraf te trekken om dichter bij jezelf te komen en wie je echt bent.’

Wat voor reacties krijg je na afloop van jouw voorstellingen?

‘Ik merk dat ik na afloop altijd een beetje schuw ben om de foyer in te gaan, als je zoveel van jezelf gegeven hebt. Om er dan achter te komen dat mensen na afloop net zo vaak hun persoonlijke verhalen met je willen delen. Soms vliegen ze zich letterlijk in je armen. Bij de voorstelling ‘De Bananengeneratie' waar ik in speelde was het soms best overweldigend dat mensen in tranen hun hart uitstorten bij je. Ze hebben zich in de voorstelling herkend of besloten iets drastisch aan te pakken in hun leven. Toch wel heel bijzonder allemaal dat theater zo’n effect kan hebben.’

In de voorstelling zit onder begeleiding van acteur en muzikant Erik van der Horst veel muziek (met flink wat woede gepaard). Zelf vond ik jouw Nederlands/Vietnamese versie van Ain’t Got No van Nina Simone prachtig. Wat kan jij kwijt in muziek?

‘Vroeger bij ons thuis stond de karaokeset altijd aan en heb ik als klein meisje veel gezongen. Thuis was er geen ruimte voor emotie en spraken we er niet over, behalve dan in de muziek. Wanneer mijn ouders een nummer zongen over liefdesverdriet of het thuisland dan zag ik opeens wel emoties bij ze tevoorschijn komen. Muziek in een voorstelling verwerken is helemaal nieuw voor mij, ik had het nog nooit eerder gedaan. Het is echt doodeng. Ik weet niet wat het is, maar ik heb een soort permanente drang om mezelf in het diepe te gooien. Wanneer iets comfortabel voelt, dan denk ik: volgens mij kan ik nog verder gaan! Op de toneelschool heb ik wel gezongen maar werd verteld dat ik er nooit in zou excelleren dus heb ik mijn focus ergens anders opgelegd. Voor mijn jaar residentie bij DeLaMar (red. Waarvoor Nhung de voorstelling maakt) wilde ik mijn grenzen opzoeken. Ik heb maar een beetje gebluft dat ik het me wel zou lukken, net zolang tot ik het zelf ook ging geloven. Erik is een te gekke muzikant die overal op inhaakt. Hij kon wat ik in mijn eigen hoofd had, vertalen naar de muziek. We hebben het echt samen tot leven gebracht.’

Waarmee gooi jij jezelf nog meer in het diepe?

‘Mijn vrienden zeggen altijd: ‘Nhung, je bent actrice maar dan besluit je opeens columnist te zijn of schrijf je een roman.’ Ik weet vaak bij God niet waar ik moet beginnen of hoe je iets moet doen. Zo wist ik niet eens hoe je een dialoog schreef qua interpunctie toen ik mijn boekcontract tekende. Het was een spel dat ik nog niet snapte. Google is in dit soort situaties mijn beste vriend en redding. Ik ben een soort autodidact in alles wat ik doe. Laatst zei iemand waarmee ik werkte dat bij mij alles maar zo komt aanwaaien. Dat emotioneerde mij want dat is helemaal niet zo. Ik heb echt keihard moeten werken. Als je thuis weinig middelen hebt en je ouders de taal niet spreken, dan ben je volledig op jezelf aangewezen. Het is doodeng om je kop boven het maaiveld uit te steken en ergens volledig voor te gaan.’

Hoe heb je dat volgehouden?

‘Ik denk dat het mijn onwijs sterke intuïtie en onderbuikgevoel is van wat klopt en niet. Mijn achtergrond heeft daar een hele grote rol in gespeeld want je snapt de wereld gewoon niet goed omdat je ouders hier niet vandaan komen en je kunnen helpen. Gelukkig vind ik mijn weg in de theaterwereld want het is eigenlijk maar een zooitje ongeregeld bij elkaar. Ik val in deze wereld helemaal op mijn plek want in je eigenheid zit ineens je kracht.’

Kan je je de eerste keer dat je op het podium stond nog herinneren?

‘Bij de groep acht musical kreeg ik de hoofdrol en mocht ik de koningin spelen. Op de basisschool werd ik heel erg gepest omdat ik een dikke bril droeg en er anders uitzag dan mijn klasgenoten. Kinderen kunnen echt meedogenloos zijn en het pesten en racisme heeft een beetje de basis gevormd van veel thematieken die nog altijd in mijn leven spelen. Het gekke, en ik kan mij dat nog zo goed herinneren, was dat wanneer ik op het toneel stond en die koningin mocht spelen, ik mij zoveel groter voelde dan iedereen om mij heen. Je kon opeens iemand anders zijn en anderen stil krijgen. Het was een onzichtbaar gereedschap in mijn handen waar niemand bij kon.’

En voel je je nu nog wel eens die koningin op het podium?

‘Gedurende de repetities naar deze voorstelling nog niet. Je moet een bodem creëren om langzaam naar die koningin toe te groeien. Kostuums en licht helpen daar enorm bij en wanneer je je tekst in je hoofd hebt zitten, voelt het alsof je langzamerhand overwicht op de zaal krijgt. Het is aan mij om langzaam de marionettenspeler te worden. Dat is dat grote gevoel. Hier komt een lach en daar een traan. Om vervolgens aan het einde van een project alles weer af te breken en weer te beginnen vanaf het nulpunt. Ik weet niks en ik kan niks om vervolgens in totale paniek alles weer op te bouwen.’

De voorstelling ‘Nhung geeft zich bloot’ tourt vanaf februari 2024 door verschillende theaters in heel Nederland.