Kweekje
Luister
Over deze podcast
In de zesdelige serie 'Kweekje, mi kwekipikin' onderzoekt journalist Nicole Terborg de informele pleegzorg waar ze zelf in heeft gezeten. Nicole is een 'kweekje', zoals veel Surinaamse Nederlanders dat noemen. Als kweekje groei je niet op bij je ouders maar bij andere familieleden of pleegouders.
Categorie
Geschiedenis
Afleveringen
ma 2 oktober 2023
Trailer
In de zesdelige serie 'Kweekje, mi kwekipikin' onderzoekt journalist Nicole Terborg de informele pleegzorg waar ze zelf in heeft gezeten. Nicole is een 'kweekje', zoals veel Surinaamse Nederlanders dat noemen. Als kweekje groei je niet op bij je ouders maar bij andere familieleden of pleegouders. Dat is gebruikelijk binnen de Afro-Surinaamse gemeenschap, maar vragen waarom het gebeurt is een taboe. Nicole was 13 jaar oud toen ze door haar ouders van een Brabants dorp naar een tante in Amsterdam werd gestuurd. Ruim dertig jaar later wil ze eindelijk weten waarom zij een kweekje werd. Maar wil haar familie wel praten en durft Nicole zelf de confrontatie aan? Ze ontdekt dat deze manier van elkaars kinderen opvoeden een lange geschiedenis kent. 'Kweekje, mi kwekipikin' is een zesdelige serie over opvoeden, ontworteling en het verleden van Nederland en Suriname. Een productie van Nicole Terborg, Prospektor en OVT (VPRO) voor NPO Radio 1. Artwork door Rossel Chasslie.
vr 3 november 2023
#1 - Ik ben een kweekje
Afl 1. “Famiri” is alles voor Nicole. Ze komt uit een warm nest, familie is er altijd voor haar. Toch knaagt er iets. Toen ze 13 jaar was, moest Nicole in haar eentje van de een op de andere dag verhuizen van haar ouderlijk huis in een Brabants dorp naar haar tante in de grote stad. Ze is een kweekje, zoals veel Surinamers dat noemen; je groeit niet op bij je ouders maar bij andere familieleden of pleegouders. Nicole voelde zich onbestemd, onzeker, eenzaam en afgewezen. Nu terugkijkend zit ze met zoveel vragen. Waarom moest zij weg? Kweekjes zijn gangbaar in haar familie en toch is het geen onderwerp waarover wordt gesproken. Nicole is niet alleen bang voor de reacties van haar familie, maar ook voor de gemeenschap. Toch gaat ze de confrontatie aan met haar moeder, theatermaker Jetty Mathurin. Om haar eigen kweekverhaal te begrijpen, zegt socioloog Aspha Bijnaar, zal Nicole zich moeten verdiepen in de migratiegeschiedenis van Afro-Surinamers.
vr 3 november 2023
#2 - We praten niet
Afl 2. Om meer te weten te komen over de oorsprong van kweekjes duikt Nicole in de migratiegeschiedenis van Afro-Surinamers in Nederland. Hoe hielden families, gescheiden door een oceaan, contact met elkaar? Nicole gaat op zoek naar de cassettebandjes die haar familieleden aan weerszijden van de oceaan voor elkaar inspraken. Ondertussen groeit bij Nicole een onbestemd gevoel. Het is een stille regel: In bere tories, verhalen die in je buik moeten blijven, zaken die binnen de familie opgelost moeten worden, daar praat je niet over. En dat is nou precies wat Nicole wel wil doen: het gesprek openen. Haar zoektocht zorgt voor weerstand. “Een Bounty,” wordt ze zelfs genoemd. Is ze Surinaams of Nederlands? Bij haar moeder, die in het theater ook persoonlijke verhalen deelt, vindt ze steun. Tegelijkertijd staat hun eigen geschiedenis tussen hen in. Want waarom liet haar moeder haar achter? Moest Jetty weg om zichzelf te ontwikkelen?
vr 3 november 2023
#3 - Ontworteld
Afl 3. De geschiedenis van kweekjes blijkt ook een verhaal van ontworteling te zijn. Om iets te bereiken in het leven, te studeren of werken, moesten Surinamers naar ‘het moederland’. Maar hoe welkom was Nederland voor haar overzeese kinderen? Elke nieuwe migratiegolf bracht nieuwe kweekjes voort. Ze werden kweekjes in een land waar het moeilijk wortel schieten is. Het verlangen naar Suriname en gemis van famiri klinkt door op de cassettepost die families elkaar stuurden. Nicole’s moeder Jetty kent het gevoel als geen ander. Om verder te studeren moest ze haar baby Glynis - Nicole's oudere zus - achterlaten in Suriname. Nicole kan het zich niet voorstellen. Maar, ontdekt ze in gesprekken met andere kweekjes, misschien is de traditie van kweekjes ook een kracht? Socioloog Aspha Bijnaar wijst op de oorsprong van kweekjes: de Trans-atlantische slavernij. Was het systeem van kweekjes een overlevingsstrategie? Ondertussen probeert Nicole de keuze van haar moeder om haar achter te laten, te begrijpen.
vr 3 november 2023
#4 - Wortel schieten
Afl 4. Samen met haar broer en zus keert Nicole terug naar haar wortels in het Brabantse Cuijk. Weten zij waarom zij weg moest? Eindelijk vindt ze de cassettebandjes die haar familie naar elkaar stuurde. Luisterend naar de bandjes die zij vanuit Nederland opstuurden doet Nicole een belangrijke ontdekking over haar moeder. Op de bandjes uit Suriname klinken ook verhalen over de onafhankelijkheid, de slechte economische situatie en censuur. De coup slaat nieuwe wonden,veroorzaakt verscheurde families en nieuwe kweekjes. Er ontstaat spanning in families. Mensen die achterblijven in Suriname en mensen die naar Nederland trekken, maken een andere ontwikkeling door. Men neemt elkaar de maat: wie is de ‘echte’ Surinamer? Daar moeten we mee stoppen, zegt haar goede vriendin Seada, we zijn hier allemaal door de loop van de geschiedenis. Om echt te begrijpen wat dat betekent, zal Nicole haar weerstand moeten overwinnen en diep het verleden in moeten duiken.
vr 3 november 2023
#5 - Gekweekt in Suriname
Afl 5. Ruim 22 jaar is Nicole niet in Suriname geweest. Om nog dieper het verleden van kweekjes in te duiken en haar Surinaamse kant te onderzoeken, gaat Nicole terug naar het geboorteland van haar ouders. Ze treft een onrustig land in economische crisis waar veel mensen in de overlevingsstand zitten. Kort na haar aankomst bereikt de onrust een kookpunt. In de binnenstad zijn demonstraties tegen het regeringsbeleid uitgemond in onlusten. Nicole vraagt zich af hoe het zit met Kweekjes in het Suriname van nu? En hoe ver terug gaat deze informele pleegzorg in haar familiegeschiedenis? Samen met historicus Mildred Caprino doet Nicole belangrijke ontdekkingen in de archieven. Op plantage Berlijn, waar haar voorouders hebben geleefd, leert ze over winti en de Afrikaans Surinaamse cultuur en komt ze tot belangrijke inzichten over waarom juist zij een Kweekje werd. Nicole keert terug naar Nederland met een gevoel dat Suriname ook haar thuis is, maar ook met meer vragen. Zullen haar ouders deze nu eindelijk kunnen beantwoorden?
vr 3 november 2023
#6 - Herschikken
Afl 6. Nicole is terug in Nederland. Door haar reis naar Suriname is Nicole kweekjes als iets positiefs gaan zien. Maar er is ook een schaduwkant, vertellen cultureel-antropoloog Gloria Wekker en socioloog Aspha Bijnaar. Kweekjes die als hulp in de huishouding werden gebruikt bijvoorbeeld. Voor Nicole werd goed gezorgd door haar kweekmoeder Sonja. Toch wil ze nu echt weten: waarom ik? Voor antwoorden op die vraag gaat Nicole langs bij haar vader en kweekmoeder Sonja. Zal haar vader willen praten over waarom ze een kweekje werd? En waarom nam Sonja haar eigenlijk in huis? Met alles wat ze heeft geleerd en gehoord keert Nicole terug naar socioloog Aspha Bijnaar. Welke lessen uit de Afro-Surinaamse geschiedenis over kweekjes neemt ze mee? Tot slot komt het tot een confrontatie met haar moeder Jetty. Ze hebben ieder hun eigen perspectief op het verleden. Kunnen ze zich met elkaar verzoenen?
za 15 november
#7 - Bonusaflevering: Wij waren allemaal kweekjes
Na haar podcast Kweekje, mi kwekipikin dacht Nicole Terborg haar eigen familiegeschiedenis te hebben verteld. Maar na de uitzending stroomden de reacties binnen: van mensen uit Suriname, Curaçao, Aruba en Nederland die zichzelf herkenden in haar verhaal. Hun berichten lieten Nicole niet meer los. In deze bonusaflevering gaat ze op bezoek bij vijf van hen: Cheryl, Guno, Florence, Naïra en Nzinga, allemaal kweekjes van verschillende generaties. Hun verhalen tonen hoe groot en veelzijdig deze gedeelde geschiedenis is: vol liefde en zorg, maar ook van gemis, migratie en veerkracht. Deze bonusaflevering van Kweekje, Wij waren allemaal kweekjes is ook een co-productie van OVT en Prospektor en kwam tot stand met steun van het Fonds BJP Journalistiek+, het Cultuurfonds, het Amarte Fonds, OSCAM, de Gemeente Amsterdam en het Amsterdams Fonds voor de Kunst (AFK).