Demissionair kabinet wil onveilige, stigmatiserende wet doorvoeren die 25000 sekswerkers dupeert

‘Niet controversieel’ luidt het besluit van de commissie van Justitie en Veiligheid wat betreft het wetsvoorstel voor de Wet Regulering Sekswerk (WRS). Daarmee bestaat er een kans dat dit wetsvoorstel op de valreep toch nog doorgevoerd gaat worden door het demissionaire kabinet. Met dit besluit negeert de commissie stapels aan wetenschappelijk onderzoek, advies van de Raad van State, advies van de Autoriteit Persoonsgegevens, en bovenal: noodkreten van sekswerkers.

De WRS
Eerder schreven wij al een artikel over de WRS, waarin we uitgebreid beschrijven wat de wet inhoudt en waarom er kritiek op is. Mocht je deze nog niet gelezen hebben, dan kan dat hier. Kort samengevat: er is een wetsvoorstel voor een nieuwe wet, de WRS, die is opgesteld met de intentie de positie van sekswerkers te verbeteren en misstanden in de seksbranche tegen te gaan. Onder de WRS moeten sekswerkers zich voortaan verplicht vergunnen en laten registreren als sekswerker. Hiervoor dienen zij minimaal 21 jaar te zijn en in Nederland te mogen verblijven en werken. Daarbovenop moeten zij op gesprek komen bij een ambtenaar die vervolgens bepaalt of de sekswerker zelfredzaam is en het werk niet onder dwang doet.

Eerder dit jaar spreken wij over de WRS met criminoloog Joep Rottier, die onderzoek doet naar (effecten van) sekswerkbeleid. De doelstellingen van de WRS zijn op zich goed, maar de repressieve regels werken volgens hem averechts. De makers van het wetsvoorstel hebben het stigma rond sekswerk niet in acht genomen. Sterker nog, deze wet vergroot het stigma rond sekswerkers, kan hun privacy evenals toegang tot gezondheidszorg in gevaar brengen en hun bereidheid om autoriteiten in te schakelen bij misstanden doen afnemen. Daarnaast zullen veel sekswerkers zich niet willen niet laten registreren.

Rottier noemt Duitsland als voorbeeld, waar een vergelijkbaar model is ingevoerd. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat slechts 17% van de sekswerkers zich daar heeft laten vergunnen. De overige 83%? ‘Die zullen ongewild ondergronds moeten gaan werken; en als ergens uitbuiting en misbruik plaatsvindt, dan is dat in het ondergrondse circuit.’

Begin 2021 werd het wetsvoorstel controversieel verklaard. Deze regeling is er om te voorkomen dat een demissionair kabinet over z’n graf regeert en er nog wetsvoorstellen doorduwt die er in een nieuw kabinet vermoedelijk niet doorheen zouden komen. In het coalitieakkoord van Rutte IV werd dit wetsvoorstel opnieuw vastgelegd door invloed van CDA en ChristenUnie. Rottier benoemt dat beleidsmakers van VVD en D66 aangeven deze zwaktes van het voorgesteld WRS-beleid te kennen, maar dit nou eenmaal hadden afgesproken in het coalitieakkoord met CU en CDA. ‘Sekswerkbeleid als koehandel dus.’ 

Rottier benadrukt dat het gaat om een groep van pakweg 25.000 mensen wiens leef- en arbeidsomstandigheden door deze wet enorm zullen verslechteren. ‘Stap af van moraalpolitiek en pak dit pragmatisch aan,' zegt hij. ‘Wetenschappelijk onderzoek over hoe het niet moet en hoe het beter kan ligt voor het grijpen.’

Wij spraken twee sekswerkers over hun kijk op de WRS en de gevolgen van de eventuele wetswijziging voor hun werk.  

Feya
Feya benadert ons via een mail waarin zij haar zorgen uit over de WRS. Ze is actief op online platforms als Onlyfans, doet webcamwerk en is sinds kort begonnen in een stripclub. Ze is open naar haar omgeving over haar werk en zet zich ook activistisch in voor de branche.

Mocht de WRS er komen, zou jij je laten registreren als sekswerker?
‘Ik zal wel moeten. Ik zou het liever niet doen, maar als de keuze is: of op die lijst, of niet werken... dan moet ik op die lijst.’

Waarom liever niet?
‘Het staat mij vooral tegen dat de wet zijn beloftes niet kan naleven. Als het daadwerkelijk zou werken, sure, maar als het niet bijdraagt aan mijn veiligheid, waar is die lijst dan voor? Dan voel ik me een beetje in een hokje geplaatst dat tegen me gebruikt gaat worden.

Het voelt alsof ze voor ons beslissingen nemen zonder echt geïnformeerd te zijn. Ik denk dat het voortkomt uit de angst voor het seksgedeelte. Want als je puur naar arbeidsrecht kijkt, hebben wij gewoon vrijheid op arbeidskeuze. Dan is het raar dat er aan sekswerk allerlei eisen worden gesteld, en aan andere beroepen niet. Ik denk dat het heel erg vanuit een stigma komt.’

Wat voor invloed heeft de WRS op dat stigma?
‘Door al die hoge eisen zullen er veel sekswerkers zijn die niet op die lijst kunnen of willen. Zo maken ze juist de jonge en kwetsbare groep nog kwetsbaarder en vergroten ze het ‘ondergrondse’ circuit. Daardoor krijg je ook een soort splitsing tussen een ‘goeie sekswerker’ en iemand die zonder vergunning werkt. Plus het idee dat je op gesprek moet komen en een ambtenaar voor jou moeten gaan beslissen of je zelfredzaam bent. Dat zijn heel veel stappen die je bij geen enkele andere baan hoeft te doorlopen. Het feit dat dit alleen bij sekswerkers zou moeten, vergroot het stigma.’

En hoe verhoudt dit zich tot de veiligheid?
‘Stel dat je nerveus was voor het gesprek met de ambtenaar en daardoor niet zelfredzaam wordt geacht. Of je bent nog maar 20 jaar oud, in plaats van 21. Dan krijg je geen vergunning, en ben je meteen aangewezen op het ‘ondergrondse’ circuit. Als je dan toch iets naars meemaakt en aangifte wil doen, ben je ook als sekswerker schuldig, terwijl jij het slachtoffer bent.’

Wat zou er nog meer gedaan kunnen worden om sekswerk veiliger te maken en misstanden tegen te gaan?
‘Er hangt er nog steeds een stigma omheen. Daarom moet het beroep nog steeds weloverwogen en met veel zorg behandeld worden. Ik zou zeggen dat er meer tijd, geld en aandacht naar safe spaces moet, en dat we het voor sekswerkers makkelijker moeten maken om die te vinden. Ook moeten we op een goede en veilige manier bij de politie terecht kunnen met onze problemen en gewoon net als iedereen ons werk kunnen doen. Die combi van veilige plekken en gewoon je werk kunnen doen lijkt mij de bare minimum.’

Violet
Via-via komen wij in contact met Violet, een sekswerker die actief is bij het Prostitutie Informatie Centrum (PIC) en wetenschappelijk onderzoek doet naar stigma, macht en institutioneel geweld rond sekswerk. (Violet is een gefingeerde naam. Omwille van privacy wil Violet niet met haar echte naam in de media.)

Zou jij je laten registreren als sekswerker, mocht de WRS er komen?
‘Nee, zeker niet. Het is een inbreuk op mijn privacy. Zolang er nog zo’n groot stigma op sekswerk rust en zolang het nog moeilijk is om discriminatie wegens sekswerk aan te kunnen kaarten in de rechtszaal, wil ik niet dat de overheid deze informatie over mij heeft. Ik heb geen Nederlandse nationaliteit en ben bang dat dat reden zou kunnen zijn om mij uit te zetten.

Bij een test in Groningen moeten sekswerkers nu ook een pas bij zich dragen waarop staat dat je toestemming hebt om in de seksbranche te werken. Er bestaat een kans dat dit onder de WRS ook zou moeten. Stel: ik verlies mijn pas en iemand vindt hem. In de huidige samenleving zijn sekswerkers helaas een doelwit voor geweld. Ik wil geen slachtoffer worden van blackmail, stalken of geweld.’

Wat zou het voor jou betekenen als de WRS wordt doorgevoerd?
‘Omdat ik me niet wil laten registreren, is het kiezen tussen ofwel een inkomstenbron verliezen,ofwel ongereguleerd werken. Ongereguleerd werken zou inhouden dat je de politie niet kunt bellen* als er tijdens werk iets gebeurt. Daarnaast zou ik dan waarschijnlijk bijgestaan moet worden door een derde partij die klanten werft en veiligheid biedt, maar misschien niet het beste met mij voor heeft.

Door te beïnvloeden hoe sekswerkers hun geld verdienen, beïnvloed je hun veiligheid. Je gaat sneller met een potentieel gevaarlijke klant mee als klanten schaars zijn. Dat lijkt volledig aan politici voorbij te gaan.’

Wat zou er volgens jou wel gedaan kunnen worden om sekswerk veiliger te maken en misstanden tegen te gaan?
‘We moeten sekswerk en mensenhandel als twee losstaande dingen zien. Mensenhandel vindt wel degelijk plaats in Nederland, maar op veel meer plekken dan alleen de seksbranche, bijvoorbeeld in de landbouw en horeca. Op het moment dat politici sekswerk en mensenhandel los van elkaar zien, kunnen er wetten gemaakt worden die én sekswerk decriminaliseren én mensenhandel in alle sectoren verminderen.

Daarnaast zou sekswerk - of werk in het algemeen - ook erkend moeten worden als discriminatiegrond in het Wetboek van Strafrecht. Wat mensen op dit moment langer in de seksindustrie houdt dan ze soms zouden willen, is de hinder die zij ervaren bij het vinden van nieuw werk en het krijgen van een lening of nieuwe woning wanneer hun werkzaamheden bekend zijn.

Ik denk dat politici de complexiteiten van dit werk alleen kunnen begrijpen door meer met sekswerkers zelf te praten en door beleid de voeren dat hun behoeften representeert, niet het beleid waarvan zij denken dat het beste is voor sekswerkers.’

*In het vernieuwde wetsvoorstel, zoals afgesproken in het nieuwe coalitieakkoord, wordt de bestuurlijke boete voor sekswerkers weggelaten. Hiermee moet voorkomen worden dat ongeregistreerde sekswerkers bij misstanden niet naar de politie durven te stappen, maar onder sekswerkers speelt de angst voor represailles nog wel.