Journalistieke verantwoording bij de uitzending over het handelen van de PvdA in de zaak Gijs van Dijk

Tijdlijn en aanleiding onderzoek

In november 2022 meldde zich bij ons een persoon die betrokken was bij de PvdA, en diens ontevredenheid uitte over de gang van zaken rondom de casus Gijs van Dijk. Deze persoon voelde zich niet goed bij de afwikkeling van de zaak, en dan met name de excuses die in dezen door een grote politieke partij waren gedaan aan Van Dijk. Verder gaf deze persoon aan dat er zich meer achter de schermen zou hebben afgespeeld - zo werd er gesproken over een “deal” tussen Gijs van Dijk en de PvdA - waardoor Van Dijk onder andere excuses zou hebben gekregen en de meldingen (onterecht) van tafel zouden zijn geveegd. De persoon die ons contacteerde gaf aan dat dit oneerlijk voelde, omdat een machtige politieke partij zo leek te suggereren dat de mensen, die zich gemeld hadden met hun ervaringen over Van Dijk, zouden hebben gelogen. Daarom was aan ons het verzoek hier verder onderzoek naar te doen. Deze persoon hoopte te zorgen dat ook andere organisaties eens in de spiegel zouden kijken over hoe zij omgaan met meldingen van grensoverschrijdend gedrag, en dat het ernaar handelen niet uitsluitend zou moeten draaien om het beperken van gezichtsverlies. Zo had diegene dit persoonlijk namelijk wel ervaren.

Tijdens de eerste gesprekken met bronnen en getuigen hebben wij, vanuit het streven dat wij oplossingsgericht onderzoek willen doen, telkens de vraag gesteld wat de betrokkenen wilden bewerkstelligen. Wat voornamelijk terugkwam was dat het handelen van de PvdA voor de bronnen leek te gaan om het beperken van gezichtsverlies nadat de partij een aantal fouten had gemaakt. Dit voelde voor hen niet correct, en dan met name bij degenen die hadden deelgenomen aan het onderzoek. Er was behoefte aan een kloppende reconstructie met de vraag om opheldering aan de betrokken partijen. Hiermee zijn wij aan het werk gegaan, er vanuit gaande dat deze reconstructie evengoed kon uitwijzen dat de PvdA correct gehandeld had en/of dat Van Dijk onterecht beschuldigd was. Tevens was er vanuit de bronnen behoefte aan transparantie over een aantal zaken. Zo zou aan meerdere personen die wij spraken door partijvoorzitter Esther Mirjam Sent zijn verteld dat er een deal was gesloten tussen Van Dijk en de partij. Dit zat hen niet lekker, en zij wilden hier graag opheldering over. 

Het plegen van wederhoor vond plaats in maart 2023. Ook namen wij in deze maand contact op met andere partijen die druk op de partij creëerden rondom de zaak van Van Dijk, zoals de FNV en experts bij een item van EenVandaag. We waren benieuwd op basis van welke informatie zij toentertijd uitspraken deden over deze casus. Daarnaast namen wij deze maand per mail contact op met het onderzoeksbureau Bezemer & Schubad. Omdat er niet op deze mail werd gereageerd, belden wij enkele dagen later na of de mail in goede orde was ontvangen. Dit was het geval, werd ons gezegd. Er kwam tot op heden geen antwoord.

Bron- en materiaalgebruik

Naast de persoon die in eerste instantie contact met ons opnam, spraken wij verschillende andere bronnen voor dit onderzoek. In totaal spraken wij drie personen die meededen aan het door het partijbestuur ingestelde onderzoek van het bureau Bezemer & Schubad naar het gedrag van Van Dijk. Zij geven aan zich gedupeerd te voelen door de PvdA inzake Gijs van Dijk. Naast deze drie spraken wij met nog vier andere personen die betrokken waren bij de PvdA. Eén van hen was Lilianne Ploumen, die ons telefonisch te woord stond. Dit telefoongesprek is te zien in de uitzending. Anderen die wij spraken bevestigden patronen over het handelen van Van Dijk en de invloed die dit in hun ogen had op zijn functioneren als Kamerlid. Dit was van belang, omdat wij zo ook konden controleren hoe de PvdA gehandeld had naar dit gedrag en functioneren van Van Dijk. Twee personen die wij spraken hadden geen professionele connectie met de PvdA. Ook hun verhalen hebben wij gehoord, bijvoorbeeld omdat dit handelingspatronen van Van Dijk kon bevestigen. Dit was bijvoorbeeld relevant voor het discussiepunt over de privésfeer.

De keuze om hun verhaal anoniem te doen lag bij de bronnen. Die kozen hiervoor om uiteenlopende redenen, bijvoorbeeld het effect dat het kon hebben op hun (politieke) carrière. Ook schrok de eerdere gang van zaken, die leidde tot excuses aan Van Dijk, hen af om in de openbaarheid te treden. Hun namen en gegevens zijn bekend bij de redactie.

Er waren ook verscheidene personen die aangaven geen behoefte te hebben medewerking te verlenen aan ons onderzoek, bijvoorbeeld uit angst voor herleidbaarheid of omdat zij de zaak zelf inmiddels hadden laten rusten. Hier hebben wij gehoor aan gegeven. Het verzoek bepaalde zaken te anonimiseren zijn we nagekomen. Eén persoon gaf aan zich niet te herkennen in het door andere bronnen geschetste beeld over Van Dijk (Van Dijks vrouw, die later contact met ons opnam, niet meegerekend). 

Ook leverden verschillende partijen ons materiaal aan, waaronder honderden appjes (o.a. tussen deze personen of derden en Van Dijk), gespreksverslagen van het onderzoek van Bezemer & Schubad, opnames van gesprekken en mailcontact. Screenshots van appjes zijn bewust in een eigen vormgeving gegoten, in samenspraak met bronnen. De quotes uit het appverkeer zijn letterlijk overgenomen.

Katinka Simonse

De naam van Katinka Simonse, beter bekend als kunstenares Tinkebell, kwam tegelijkertijd naar buiten met het nieuws over het vermeende gedrag van Van Dijk. Zij heeft hierna een aantal keer in de media aandacht besteed aan haar ervaringen. Van Dijk haalt haar naam verschillende keren aan in onze uitzending, zowel telefonisch als per Whatsapp. Uiteindelijk vormt zij ook een grote passage in zijn schriftelijke wederhoor. In gesprekken met Van Dijk en personen om hem heen wordt onder andere benoemd dat zij bevriend zou zijn met Tim Hofman en dat zij een onbetrouwbaar startpunt zou zijn voor ons onderzoek. Het klopt dat Simonse en Hofman elkaar kennen. Zij werken bijvoorbeeld beiden in de media en wonen bij elkaar in de buurt. Er is sprake van af en toe contact. Simonse is niet de persoon die contact met ons opnam voor dit onderzoek. Zij is wel gehoord als bron. Omdat haar naam al publiek bekend was hebben wij de afweging gemaakt dat het relevant was haar te horen in onze zaak. Om het contact voor deze zaak journalistiek zuiver te houden is het contact tussen Simonse en de redactie verlopen via Emma van den Berg. Van den Berg kent Simonse niet persoonlijk.

Gijs van Dijk is zelf eveneens geen onbekende van Hofman en de redactie van BOOS. Zo is het programma meerdere malen met hem opgetrokken voor politieke kwesties - bijvoorbeeld bij uitzendingen over kindvloggers en Deliveroo.

Wederhoor

Nog voor wij zelf contact met Van Dijk op konden nemen in het kader van wederhoor, kwam het onderzoek hem zelf ter ore. Dit gebeurde nadat wij contact opnamen met iemand die aangaf zich niet te vinden in de verhalen over Van Dijk, en close te zijn met zijn vrouw. Deze laatste nam contact op met Hofman persoonlijk en gaf aan zelf graag te willen worden gehoord. Omdat zij verder geen relevante bron is voor de reconstructie die wij maakten, hebben wij aangegeven verder contact met Van Dijk zelf te willen onderhouden. Hierop stelde Van Dijk op 6 maart voor om te bellen met Hofman. Dit telefoongesprek is meegenomen in de uitzending. Een extra set vragen is nagestuurd op 23 maart, nadat Van Dijk aangaf niet open te staan voor een gesprek op camera en eerst off the record om tafel te willen. Wij hebben aangegeven dat dit, in het kader van transparantie en onpartijdigheid in het onderzoek, niet mogelijk is. Er is herhaaldelijk gevraagd om stukken, die Van Dijk aangaf te hebben, met ons te delen. Uiteindelijk koos Van Dijk ervoor dit niet te doen. Een dag voor de uitzending gaf hij aan deze stukken zelf te gaan publiceren na de uitzending.

Interviewverzoeken naar partijvoorzitter Esther Mirjam Sent en fractievoorzitter Attje Kuiken werden gestuurd op 22 maart. Beide partijen zeiden geen gehoor te geven aan dit verzoek. Kuiken gaf aan niet betrokken te zijn geweest bij het onderzoek. Sent gaf aan geen gehoor te geven aan ons verzoek omdat ‘de meeste meldsters en Gijs van Dijk’ aan zouden hebben gegeven geen behoefte te hebben aan verdere (media)aandacht. Hierop hebben wij meermaals gevraagd of dit betekent dat zij alle betrokkenen bij het onderzoek hebben nagebeld, of dat hen gevraagd is of zij erop tegen zijn dat Sent vragen bij BOOS beantwoordt, en of het merendeel van deze personen ‘ja’ heeft geantwoord. De woordvoerder van Sent gaf aan met ‘enkele meldsters en betrokkenen’ contact op te hebben genomen, naast het doorlopende contact dat zij reeds met andere betrokkenen hadden. De bronnen die wij spraken geven aan dat met hen geen contact is opgenomen. 

De betrokken partijen zijn van tevoren op de hoogte gesteld van de uitzenddatum van de uitzending. Indien er opgenomen telefoongesprekken zijn gebruikt voor de uitzending is, in lijn met de journalistieke code, met de betrokken partijen gedeeld op basis waarvan dit is gedaan en waarom (bijvoorbeeld omdat de inhoud tegenstrijdigheden in het verhaal aantoont).

• Deel