Terug naar Brandpunt+
Deze jonge vrouwelijke Koreaanse worstelaars vechten tegen tradities en seksisme
Na vijfduizend jaar mogen vrouwen eindelijk meedoen in ssireum, de oudste sport in Zuid-Korea. “Ik wil dat vrouwen ernaar kijken en denken: ik kan ook vechten.”
Denk je aan Zuid-Korea, dan denk je aan de nieuwste smartphones, wolkenkrabbers, BTS en k-drama’s – niet aan een eeuwenoude volkssport waarbij brede vrouwen elkaar innig en homo-erotisch omarmen en worstelend aan elkaars broek hijsen om de ander in het zand te krijgen.
Gelukkig wordt de Koreaanse worstelsport ssireum [spreek uit als sie-rum] ook buiten Zuid-Korea steeds bekender: de sport speelt een rol in de Netflix-productie Like Flowers in Sand, maar ook in films als Sporty Sister en Siren: Survive the Island.
Daar komt nu ook de documentaire Sandstorm bij, van filmmaker Park Jaemin. Zij vond een paar jonge vrouwelijke beoefenaars bereid om jarenlang door haar camera gevolgd te worden.
Sandstorm, die zal worden vertoond tijdens het International Film Festival Rotterdam dit jaar, portretteert vier worstelaars die allemaal hun vriendin en eeuwige kampioen Sujeong Lim naar de kroon willen steken. Park legt hun soms letterlijk adembenemende wedstrijden vast in close-upshots, waarbij timing, reflexen, ademhaling en kracht alles is – maar volgt ook hun posities als vrouw in een diep patriarchale omgeving.
Vrouwen die worstelen in Korea: dat is bijzonder, want ooit werd ssireum bedacht om exclusief Koreaanse mannenlichamen klaar te stomen voor oorlogen. Bepaalde worstelgrepen worden van generatie op generatie doorgegeven, maar altijd van vader op zoon, nooit op dochter. Ssireum gold dus millennia lang als een echte mannensport, met professionele competities in de jaren tachtig en negentig – en geen vrouwelijke atleet in zicht.
Toen de populariteit van ssireum in de twintigste eeuw inkakte en de mannenleagues leegliepen, zochten de hogere heren van de ssireum-bond naar een oplossing. Het besluit: vrouwen vanaf 1999 toelaten en de sport zo een boost geven.
De beoogde populariteitsboost lukte deels; denk aan de eerdergenoemde Netflix-serie. “En”, zegt Park bijna vrolijk, “sindsdien mogen vrouwen dus wél meedoen.”
Dat klinkt fijn, maar ik zie in je film Sandstorm nog hints van sluimerend seksisme dat nog heerst in de sport. Een van de sterke worstelaars, een vrouw die regelmatig wedstrijden wint, wordt bijvoorbeeld constant onderschat door de mannen met wie ze opgroeide en confronteert ze in een scène.
Park: “In Korea worden mannelijke en vrouwelijke atleten sowieso anders behandeld; kijk alleen maar al naar hun salarissen en prijsgeldbedragen. Tijdens de Olympische Spelen valt ook altijd heel erg op hoeveel meer steun en gejuich onze mannelijke sporters krijgen. Dit gebeurt dus ook allemaal bij ssireum. Ik wilde dit soort gevallen van discriminatie subtiel aankaarten via de verhaallijnen van de hoofdkarakters. Je moet de documentaire meer zien als een drama en niet als sociaal commentaar op de genderongelijkheid in sport.”
Maar ik herinner me wel een scène waarin de vrouwelijke worstelaars, stuk voor stuk frisse twintigers, hun zorgen uitspreken dat ze geen romantische relaties hebben of nog niet getrouwd zijn. Daar wordt op neer te worden gekeken door hun omgeving, iets waar mannelijke ssireum-beoefenaars geen last van hebben.
“In Korea overheerst nog het idee dat vrouwen bepaalde rollen moeten spelen: wanneer je ouder wordt, dan trouw je, en na het trouwen volgt het kinderen krijgen en de zorg die daarbij hoort. Het geluk van een Koreaanse vrouw is op die manier ondergeschikt aan het patriarchaat. Wanneer een vrouw dus kiest voor ssireum en dan ook nog eens kampioen in de sport wordt, en niet kiest voor trouwen, dan zorgt dat voor scheuren in het patriarchaat.”
Verschilt de vrouwensport veel van de mannenversie?
“Vrouwelijke worstelaars leren dan wel de technieken door te kijken naar mannelijke atleten, maar het grootste verschil blijft dat bij de vrouwenwedstrijden de winnaar altijd een handuitreiking doen naar de verliezer en ze helpt opstaan. Mannelijke atleten doen dat niet. Dat is een subtiele manier van verzet tegen hoe het altijd ging, denk ik. De vrouwen die ik volg zien zichzelf misschien niet zo, maar ze strijden tegen het patriarchaat.”
Op een gegeven moment zegt de senior atlete, kampioen Sujeong Lim, dat ze ‘te oud’ wordt, terwijl ze nog geen veertig is.
“Lim wil graag door met haar sportcarrière, maar vooral anderen om haar heen noemen haar daar te oud voor. Ik denk dat veel jonge vrouwen in Korea dat gevoel hebben, in de negatieve zin. Dat komt omdat de Koreaanse maatschappij op een manier, naast patriarchaal, ook best wel competitief is: jong succesvol worden is de standaard. Ik kan me voorstellen dat deze ratrace voor veel jonge mensen vermoeiend is, en niet waar ze écht naar verlangen. We zouden er als maatschappij beter aan doen om dat hele idee te laten varen.”
De vrouwen die je volgde behoren tot de allereerste professionele generatie vrouwen.Ik kan me voorstellen dat er nog veel kinderziektes zitten in een sport die pas recent ook door vrouwen beoefend wordt. Is de wereld van ssireum verbeterd voor vrouwen in de jaren dat je ze volgde?
“Ik heb ze in totaal zeven jaar lang gevolgd, en in het begin maakten de vrouwen zich vooral zorgen of ze door konden gaan met de sport. Maar ik zie dat het snel kan gaan: uiteindelijk zie je in de film dat ze zich vooral druk maken over wie uiteindelijk de beste wordt in ssireum. Kun je je dat voorstellen, en dat in de meest patriarchale sport die er bestaat? Vaak worden wij vrouwen in de Koreaanse maatschappij beperkt in wat we kunnen worden of doen, en daarom wilde ik met deze film ook die rol graag laten zien: die van de vrouw als atleet.”
De #MeToo-beweging is ook in Korea actief sinds vijf jaar. Heeft dat nog een invloed gehad op hoe je deze documentaire maakte?
“Ja, ik vind het belangrijk en nodig om het geweld tegen en de discriminatie van Koreaanse vrouwen te laten zien, maar ik wilde ze niet als slachtoffers neerzetten. Ik dacht bij mezelf: wat zou ik zelf als vrouwwillen zien na die golven van #MeToo? Sterke vrouwen die buiten de standaarden van de patriarchale Koreaanse maatschappij opereren.”
Vergeef me mijn mogelijke beperkte blik, maar ik associeer bijvoorbeeld het Grieks-Romeinse worstelen tussen mannelijke atleten met iets mogelijk homo-erotisch, door het lichamelijk contact.
“Ik denk dat worstelen zeker als iets seksueels gezien kan worden. Maar in Korea wordt fysiek contact tussen vrouwen vooral gezien als een uiting van vriendschap. Ik word persoonlijk erg ongelukkig van het idee van vrouwenlichamen als seksueel object, en wilde mijn worstelaars vooral laten zien als sterke en veerkrachtige mensen. Daarom zitten in Sandstorm vooral shots van lichamen die vechten, zonder die erotiserende blik. Ik dacht bij elk shot na over hoe vrouwen naar deze film zouden kunnen kijken – ik wil dat ze de film zien en denken: ik kan ook vechten.”
Sandstorm van Park Jaemin beleeft haar internationale première op het International Film Festival Rotterdam 2024.
