• Lezen
  • Film & serie
  • Quizzen
  • Videosnacken
    • NPO3 Exclusives
    • Shorts
  • Meer
    • 3Lab
    • 3vraagt
    • 3 op Reis
    • Boos
    • Brandpunt+
    • Best Bites
    • Spot On
    • Spuiten en Slikken
    • BEAM
    • NOS op 3
    • NOS stories
    • PowNews
    • Programma's
    • Op NPO Start
    • Artikelen
    • Afleveringen
    • Reviews
    • Alle zoekresultaten
    • HOME
    • Lezen
    • Film & serie
    • Quizzen
    • Videosnacken
      TERUG
      • Videosnacken
      • NPO3 Exclusives
      • Shorts
    • MEER
      MEER
      • 3Lab
      • 3vraagt
      • 3 op Reis
      • Boos
      • Brandpunt+
      • Best Bites
      • Spot On
      • Spuiten en Slikken
      • BEAM
      • NOS op 3
      • NOS stories
      • PowNews
    Volgende!
    ‘Ik had geen empathie’: René stuurde zijn ex driehonderd berichten per uur en gluurde ‘s nachts naar binnen
    Terug naar Brandpunt+

    Hoe anti-genderbewegingen in Europa de oorlog verklaren tegen de LHBT-emancipatie

    • Artikel
    • 03 aug 2020
    • 9 minuten leestijd
    • Lars Dellemann

    Denken we aan LHBTI-emancipatie, dan denken we aan een vanzelfsprekende positieve trend voorwaarts. Maar volgens socioloog David Paternotte is het tijd om dat beeld bij te stellen. "Emancipatie is een term die bijna alleen in Nederland wordt gebruikt. Maar het is misleidend."

    Er waait een conservatieve wind door Europa. Nooit eerder zetelden er zoveel rechts-conservatieve en populistische leiders in het Europees Parlement. Onlangs nog werd in Polen de ultraconservatief Andrzej Duda herkozen tot president. Als socioloog aan de Université libre de Bruxelles (ULB) doet David Paternotte onderzoek naar de conservatieve opmars en de onderliggende opvattingen over seksuele minderheden en gendergelijkheid. Wat hem opvalt: veel conservatieve partijen zetten zich gezamenlijk af tegen een zogenaamde ‘genderideologie’. Dat is een denkbeeldige ideologie die zou worden verspreid door LHBTI’s en feministen om het traditionele heterogezin en daarmee de christelijke beschaving te ondermijnen.

    Volgens Paternotte leidt het toegenomen conservatisme in verschillende Europese landen tot meer discriminatie en geweld tegen LHBTI’s. Survey-data van de internationale organisatie ILGA (The International Lesbian, Gay, Bisexual, Trans and Intersex Association) laten zien dat het aandeel Europese LHBTI’s dat zich de afgelopen vijf jaar meer geaccepteerd is gaan voelen, ongeveer gelijk staat aan het aandeel dat juist méér intolerantie en geweld is gaan ervaren. 

    [Figuur 1: geweld]

    BP+ grafiek LHBTI geweld

    [Figuur 2: vooroordelen & intolerantie]

    BP+ grafiek LHBTI intolerantie

    Hoog tijd dus voor een vraaggesprek.

    Dag David. Waarom is er in delen van Europa sprake van een toename van geweld en intolerantie tegen LHBTI’s?

    “Wat je ziet is dat LHBTI’s in verschillende landen een belangrijker onderwerp zijn geworden in het politieke debat. Er is een toename van politieke en publieke figuren die zich fel uitspreken tegen de vermeende invloed van LHBTI’s, wat vaak ook leidt tot een toename van discriminatie en geweld. Een duidelijk voorbeeld daarvan is Polen, waar de bescherming tegen een zogenaamde ‘homo-ideologie’ diende als één van de speerpunten in de campagne voor de recente presidentsverkiezingen. Tijdens die campagne zag je ook het aantal geweldsincidenten tegen homo’s en lesbiennes toenemen.”

    Wat maakt dat juist seksuele minderheden worden gepolitiseerd?

    “Om dat goed te begrijpen, moeten we even terug in de tijd. Midden jaren negentig vonden twee belangrijke VN-conferenties plaats, in Caïro en Beijing. De termen ‘gender’, ‘seksuele gezondheid’ en ‘reproductieve rechten’ werden toen toegevoegd aan bestaande mensenrechtenverdragen. Voor liberale regeringsleiders en mensenrechtenactivisten was dat een overwinning, maar het Vaticaan deed er alles aan om het tegen te houden. Toen bleek dat hem dat niet lukte, voelde de paus zich verslagen.”

    “De katholieken zijn vervolgens jarenlang gaan werken aan een counter-offensief, door het organiseren van lezingen, het uitbrengen van nieuwe boeken en het samenbrengen van conservatieve gelijkgestemden. Daarbij lieten zij zich inspireren door Amerikaanse rechtse denkers zoals Christina Hoff Sommers. Zo ontwikkelde zich een nieuw narratief, waarin ‘gender’ of het bestaan van een ‘gender-ideologie’ werd voorgesteld als de oorzaak van zo’n beetje alles dat in hun ogen verwerpelijk is, zoals abortus, contraceptie, het homohuwelijk en transgenderrechten. Wat die zaken met elkaar gemeen hebben, zo redeneren zij, is dat ze het zogenaamde ‘traditionele’ heterogezin bedreigen en daarmee het voortbestaan van de westerse en christelijke beschaving.” 

    “Tegelijkertijd zag je in Europa een opkomst van rechts-populistische politici, vooral na 2010. Een deel van hen nam het anti-genderdiscours over omdat het goed past bij hun populistische en nationalistische standpunten: tegen een vermeende elite, tegen links-progressief beleid en tegen de macht van de EU en internationale organisaties. Ook in Rusland begon Poetin zich actiever tegen seksuele minderheden en zogenaamde westerse invloeden te keren met het invoeren van de anti-homopropagandawet. Door het Vaticaan, Poetin en sommige rechts-populistische leiders worden de gelijke rechten van LHBTI’s als gevaarlijke uitkomst van een revolutionaire gender-ideologie gepresenteerd, en dus vormen zij een doelwit in hun campagnes en beleid.”

    Wie hebben zich inmiddels bij die anti-genderbeweging aangesloten?

    “Het van oorsprong katholieke narratief over gender-ideologie is nu terug te zien in allerlei landen en bij uiteenlopende groeperingen: christelijke lobbygroepen, maatschappelijke organisaties, academici, politieke partijen en in sommige landen zelfs in het complete staatsapparaat [o.a. Hongarije, Polen, Rusland en Brazilië, LD]. Daarbij heeft ieder zijn eigen motivatie om zich tegen de gelijke rechten van LHBTI’s te keren: soms wordt er strategisch gezocht naar een zondebok voor politiek gewin, soms spelen diepgewortelde geloofsovertuigingen een rol. In Europa won de beweging in eerste instantie aan populariteit in Spanje, Italië en het Oostblok, maar tegenwoordig zie je het ook terug in geseculariseerde westerse landen – tot Scandinavië en Nederland aan toe.”

    “En hoewel de achtergronden van al die groepen dus verschillen, zijn er veel overeenkomsten. Ze gebruiken niet alleen dezelfde argumenten voor hun standpunten, maar bijvoorbeeld ook dezelfde logo’s en campagneposters."

    BP+ Logo's anti-gender campagnes

    Overzicht van logo’s gebruikt door Europese groepen behorende tot de anti-genderbeweging. Vooral het beeld van ‘traditionele heterogezin’ is. Bron: Roman Kuhar and David Paternotte (eds.), Anti-gender campaigns in Europe, Mobilizing against Equality, Farnhman: Rowman and Littlefield International, 2017, p. 269.

    Internationaal wordt er veel samengewerkt: er worden grote congressen georganiseerd en trainingen gegeven. Bijvoorbeeld door het World Congress of Families, ADF International, de European Christian Political Movement (ECPM), het Tradition, Family, Property-netwerk (TFP) en de organisatie CitizenGo. Van de laatste twee weet ik dat ze ook in Nederland actief zijn.” 

    Hoe wordt hun werk gefinancierd? 

    “Er komt veel geld uit de rechts-conservatieve christelijke hoek in Amerika. Leden van Europese organisaties worden soms ook naar de Verenigde Staten gehaald om trainingen te volgen, omdat het debat over seksuele rechten en gendergelijkheid daar al langer wordt gevoerd: de zogenaamde ‘Culture War’. Er zijn signalen dat er ook geld komt uit Rusland en het Vaticaan, maar dat is moeilijker te achterhalen. En dan zijn er nog de private donaties van Europese burgers zelf, soms via crowdfunding.”

    In het Europees Parlement zijn uitgesproken homo- en transfobe regeringspartijen vertegenwoordigd, zoals de Poolse PiS en Fidesz, de partij van de Hongaarse premier Orbán. Hoeveel invloed hebben zij op het Europese LHBTI-beleid?

    “Op concreet Europees beleidsniveau bereiken ze weinig, want andere partijen zijn nog altijd met meer en weten zich goed te organiseren. Wel worden er nu debatten gevoerd die tien jaar geleden nog ondenkbaar waren. Binnen het Europees Parlement bestaan verschillende intergroups waarin parlementsleden met elkaar samenwerken op bepaalde thema’s. Eind jaren ‘90 werd zo’n groep opgericht voor LHBTI-rechten. Sinds kort zijn er initiatieven om daar conservatieve intergroups tegenover te zetten. Dat laat wel zien dat de oppositie nog nooit zo groot en luid is geweest als nu.”

    De SGP, PVV en FvD hebben zich in Brussel aangesloten bij conservatieve en radicaal-rechtse fracties. Recent stemden deze partijen in Nederland tegen het wetsvoorstel om LHBTI-rechten te verankeren in artikel 1 van de Nederlandse Grondwet. Worden ze daarin gestuurd door hun Europese fractiegenoten? 

    “Politieke partijen kunnen zich in hun eigen land heel anders opstellen dan in het Europees Parlement, en ook binnen de fracties bestaan soms meningsverschillen. Ik heb lang gedacht dat Nederland gevrijwaard zou blijven van de anti-genderbeweging omdat rechts-populistische partijen bij jullie uitgaan van een homonationalistisch discours [waarin de komst van migranten moet worden geremd ter bescherming van LHBTI’s, LD]. Maar dat kan natuurlijk veranderen. Het is wel bekend dat er connecties bestaan tussen conservatief christelijke groeperingen en Forum voor Democratie.” 

    Toch is hier in Nederland de heersende overtuiging dat de dreiging voor LHBTI’s vooral uitgaat van moslims en migranten.

    “Het is waar dat religieuze groeperingen over het algemeen minder tolerant staan tegenover LHBTI’s, ook binnen de islam. Maar bij de anti-genderbeweging die ik beschrijf hebben zich nauwelijks moslims aangesloten. Het heeft echt een sterk christelijk fundament en er worden weinig pogingen gedaan om er andere religies bij te betrekken.”

    “Een deel van de anti-genderbeweging, vooral de rechts-populistische politici, richt zich bovendien tegen LHBTI’s én migranten. Bekende voorbeelden daarvan zijn Orbán in Hongarije en vicepremier Matteo Salvini in Italië. Zij gebruiken de radicaal-rechtse ‘omvolkingstheorie’ [een omstreden complottheorie die ervan uitgaat dat een linkse elite moslimmigranten bewust Europa binnenlaat om onze beschaving te vernietigen, LD] en geven feministen en LHBTI’s daarvan de schuld. Want, zo beargumenteren zij, door zaken als contraceptie, abortus en het homohuwelijk krijgen Europeanen zelf nauwelijks kinderen meer en dus moet er nieuwe aanwas komen uit het buitenland. In hun ogen leidt de ‘genderrevolutie’ uiteindelijk tot de islamisering van Europa.” 

    Het idee van LHBTI-emancipatie lijkt te zijn: het is een positieve ontwikkeling richting gelijkheid met hier en daar een kleine hobbel. Is dat beeld terecht?

    “Het is vooral misleidend. ‘Emancipatie’ is een term die bijna alleen in Nederland wordt gebruikt. Het gaat ervan uit dat de geschiedenis ‘zin’ heeft: dat achter ons een donker verleden ligt en voor ons de weg naar een betere toekomst. Maar zo werkt het niet. Er is geen richting: niet voorwaarts en ook niet achterwaarts.” 

    “Wat betreft gender en seksualiteit was de negentiende eeuw in Europa bijvoorbeeld een stuk conservatiever dan de zestiende eeuw. En voorafgaand aan de Tweede Wereldoorlog was er in de VS en sommige Europese landen meer ruimte voor seksuele vrijheid dan in de jaren vijftig, toen er in de politiek meer nadruk werd gelegd op het ‘traditionele’ gezin en het belang van bevolkingsgroei.”

    “We moeten accepteren dat de realiteit complex is. Misschien blijkt de gemaakte progressie van de afgelopen decennia niet zo solide te zijn als we dachten. Verandering van de publieke opinie gaat veel trager dan de verandering van wetgeving. Misschien zijn er wel wetten veranderd, maar staan de hoofden van mensen nog steeds open voor allerlei andere en conservatievere ideeën over seksualiteit, gender, het huwelijk en gezinssamenstellingen.” 

    Zelfs in ons vrijgevochten Nederland? 

    “Natuurlijk zijn sommige landen beter bestand tegen de groeiende invloed van de anti-genderbeweging, maar niets is onmogelijk. Kijk naar het Verenigd Koninkrijk, waar het debat over transrechten recent is opgelaaid . Of naar België, waar politiek actieve twintigers zoals Dries van Langenhove van de partij Vlaams Belang uitgesproken transfoob en homofoob zijn. De conservatieve oppositie wordt steeds jonger, professioneler, en op sommige plekken ook machtiger. In Nederland richt het zich vooralsnog op abortus en seksuele voorlichting in het onderwijs, maar dat kan overspringen naar andere onderwerpen.” 

    “Tien jaar geleden had niemand zich kunnen indenken in welke wereld we vandaag zouden leven. Hoe er over tien jaar over de gelijkheid van LHBTI’s wordt gedacht, is hoogst onzeker.”
    • Identiteit
    • Deel

    Lars Dellemann

    Coördinator tekst en audio Brandpunt+

    Recente artikelen

    Pip (19) heeft een hulphond: “Ik hoef het niet meer alleen te doen”

    Gezocht: redactiestagiair (m/v/x)

    Dit zijn de arbeidsmigranten die jouw pakketjes verwerken: 'Ik hoor nergens meer thuis'

    ‘Ik had geen empathie’: René stuurde zijn ex driehonderd berichten per uur en gluurde ‘s nachts naar binnen

    Meer dan honderd haatbrieven: hoe de buurvrouw Maxime’s jeugd een hel maakte

    NPO logo
  • Facebook
  • Instagram
  • Youtube
  • Info

  • NPO Start
  • Over NPO
  • Algemene voorwaarden & Privacy
  • Cookiebeleid
  • Menu

  • Lezen
  • Film & serie
  • Quizzen
  • Videosnacken
  • NPO3 Exclusives
  • Shorts
  • Volg NPO 3

  • Facebook
  • Instagram
  • Youtube
  • TikTok
  • Deze website maakt gebruik van cookies om de ervaring te optimaliseren. Lees meer.

    Akkoord