‘Ik zie Juicy als mijn dochter’. Waarom behandelen zoveel mensen hun huisdier als kind?

In onze nieuwe docuserie Beestachtige Liefde verkennen we de relatie tussen jonge mensen en hun (huis)dier, zoals influencer Jill en haar chihuahua Juicy. Waarom worden zoveel dieren tegenwoordig vermenselijkt? En is dat onschuldig, of kan het ook kwaad?

Eens per jaar is het zo ver: dan bezoekt de Belgische influencer Jill (33) met haar chihuahua Juicy (13) een spa. “Een speciale hondenspa”, licht Jill toe. “Waar Juicy in een klein badje wordt gestopt, net als baby’s in een babyspa. Ze krijgt een wasbeurt en wordt met een lekkere parfum besprenkeld.” Van die baddersessie lijkt Juicy niet echt te genieten, geeft Jill toe. “Maar in de auto terug naar huis voelt ze zich een fris en vrolijk vrouwtje. Dan zit ze trots naast me met haar kopje omhoog.”

Antropomorfisme: zo wordt het toekennen van menselijke eigenschappen en emoties aan dieren genoemd. Het is een universeel fenomeen en van alle tijden, maar in de westerse wereld werden dieren volgens wetenschappers nooit eerder zoveel vermenselijkt als nu. Dat blijkt niet alleen uit de dierenspa’s en hondenhotels die als paddenstoelen uit de grond schieten, maar bijvoorbeeld ook uit de wijze waarop talloze huisdieren op social media worden gepresenteerd: als een komisch karakter met (nagesynchroniseerde) stem, mode-icoon of foodblogger.

"Mensen begonnen anders naar de dieren om hen heen te kijken: als individuen met een eigen karakter en gevoelswereld, net als zijzelf"

Maar waarom?
Volgens Maarten Reesink, als onderzoeker en docent Human Animal Studiesverbonden aan de Universiteit van Amsterdam, nam het vermenselijken van dieren in westerse landen een vlucht na de Tweede Wereldoorlog. “Door de toegenomen welvaart haalden steeds meer mensen een dier in huis, met name honden en katten. Niet om het erf te bewaken of muizen te vangen, maar puur voor de gezelligheid”, vertelt Maarten. “Tegelijkertijd kwamen biologen tot het inzicht dat dieren een stuk intelligenter zijn dan tot dan toe werd gedacht. Door die ontwikkelingen begonnen mensen anders naar de dieren om hen heen te kijken: als individuen met een eigen karakter en gevoelswereld, net als zijzelf.”

De wijdverspreide neiging om dieren te vermenselijken was er dus al vóór de komst van digitale media, benadrukt Maarten. “De digitalisering en komst van social media hebben vooral een platform geboden aan antropomorfisme, ook omdat er een verdienmodel omheen kan worden gebouwd. Denk bijvoorbeeld aan de vele petfluencers en meme-accounts met sponsordeals en eigen webshops. In die zin hebben digitale media een versterkend effect gehad op de mate waarin dieren worden vermenselijkt.”

Harige baby
Als we de mediaberichtgeving en verschillende enquêtes mogen geloven, is er nog een laatste factor die verklaart waarom dieren steeds vaker als minimens worden behandeld. Doordat een relatief groot deel van de millennials en Gen Z’ers bewust kinderloos blijft, zouden wij eerder geneigd zijn een huisdier te nemen die we vervolgens behandelen als een harige, vierpotige baby. Een ontwikkeling die onder meer kinderliefhebber Paus Franciscus grote zorgen baart.

Volgens Maarten schetsen de berichten over diereigenaren met onderdrukte ouderbehoeften echter een vertekend beeld. “Er zullen vast jonge mensen zijn die hun huisdier zien als welkome vervanging voor een kind, maar over het algemeen geldt dat grote gezinnen juist méér huisdieren hebben dan singles en stellen zonder kinderen.” 

Jill windt er in elk geval geen doekjes om: zij noemt chihuahua Juicy zonder gêne haar dochter. “Dat ik geen kinderen heb, speelt daarin denk ik wel een rol. Mijn zorg voor haar voelt als een moederschap. Als ik op vakantie ben en Juicy logeert bij mijn ouders, dan videobellen we iedere dag en vraag ik letterlijk hoe het met ‘mijn kindje’ gaat. Ze houden de telefoon dan bij Juicy zodat ze mijn stem hoort.”

"Een huisdier is geen pop met wie je kan doen wat je wilt, dat wordt nogal eens vergeten"

Alles voor de likes

Anders dan de vele petfluencers die hun huisdier dagelijks in een nieuwe outfit hullen, laat Jill Juicy geen hondenkleding dragen. “Dat vindt ze verschrikkelijk, als ik iets bij haar aantrek dan staat ze stokstijf tot ik het weer uittrek.” Ook een flink geldbedrag zou Jill niet kunnen verleiden. “Als influencer krijg ik regelmatig aanvragen voor samenwerkingen, maar als Juicy bijvoorbeeld een jurkje aan moet dan is mijn antwoord ‘nee’. Ik doe niet alles voor de likes, er zijn zeker grenzen.”

En dat is maar goed ook, want experts waarschuwen voor de nadelige effecten van hondenkleding. Zo kan het de natuurlijke temperatuurregulatie uit balans brengen, waardoor een hond risico loopt op oververhitting. 

Maarten merkt dat het voor veel diereigenaren moeilijk is om goed in te schatten wanneer de vermenselijking van een dier onschuldig is, en wanneer het schadelijk wordt. “Dat een dier ergens mee in lijkt te stemmen, betekent nog niet dat er geen sprake is van dierenleed. Een huisdier is geen pop met wie je kan doen wat je wilt, dat wordt nogal eens vergeten.”

Geen lammetje, wel vis
Ondanks de uitwassen van sommige petfluencers en hun fans, merkt Maarten dat antropomorfisme ook een positieve uitwerking kan hebben op de relatie tussen mens en dier. “Uit onderzoek blijkt dat personen die opgroeien met huisdieren en zich bewust worden van de onderlinge gelijkenissen, ook empathischer zijn naar andere diersoorten. Daardoor kijken zij bijvoorbeeld kritischer naar de bio-industrie of het verdwijnen van de natuurlijke habitats van wilde dieren.” 

Daar kan Jill zich in herkennen. “In mijn volwassen leven ben ik steeds minder vlees gaan eten. Dat komt niet alleen door Juicy, maar ik denk wel dat zij mijn liefde voor dieren in het algemeen nog groter heeft gemaakt. Een varken, konijn of lammetje kan ik niet meer eten, dan zie ik meteen het levende diertje voor me.” Een vis of kip gaat er bij Jill daarentegen nog wel in. “Misschien toch omdat die minder cute zijn en ik het daardoor niet zo zielig vind. Wat erg eigenlijk, hè?” 

De eerste aflevering van onze serie Beestachtige Liefde is hier te zien.

• Deel