Terug naar Brandpunt+
“België kan wat leren van Nederland wat betreft de zwarte pietendiscussie”
‘Artivist’ Laura Nsengiyumva verlangde als kind naar een inclusief Sinterklaasfeest. Laura (Rwandese roots, maar geboren en getogen in België) speelt in december in België een vrouwelijke versie van Sinterklaas: Queen Nikkolah.
Behalve een protest tegen Zwarte Piet wil ze met Queen Nikkolah ook een oude traditie in een nieuw jasje steken. Laura - met haar vlechtenmijter - deelt als Queen Nikkolah cadeaus uit en lacht kinderen toe. Tegelijkertijd creëert ze voor de ouders een moment van besef: clichés en stereotypes rondom Sinterklaas en Zwarte Piet moeten de deur uit. We belden haar op om te vragen hoe het is om een zwarte Sint te zijn. Wat zijn de reacties? En wat kunnen de buurlanden van elkaar leren in de onrustige tijden voor het 5 december-feest?
Laura, hoe is Queen Nikkolah ontstaan?
“Mijn vader was kinderarts. Hij had vroeger in het ziekenhuis Sinterklaas gespeeld. Hij heeft me laten zien dat het mogelijk was dat ook prima een zwarte man Sinterklaas kan zijn – iemand anders dan de stereotype witte man. Wat ik doe is een revival van zijn versie van de Sint! Met Queen Nikkolah wil ik iets positiefs voorschoten aan de maatschappij.”
Waarom is het belangrijk dat de traditie nu veranderd wordt?
“Ik denk dat een vrouwelijk icoon zonder pieten nodig is oms ons onderbewuste collectieve narratief positief te veranderen. Een figuur als Queen Nikkolah vertegenwoordigt de minderheid van de samenleving op een nieuwe manier. Het is een andere manier van protesteren: ik kom met een oplossing voor de toekomst.”
Wat zijn de reacties van kinderen?
“Die zijn heel schattig. Elk jaar ontvang ik een stroom van liefde. Ik ben getuige van een nieuwe generatie die alle stereotypes en clichés wil afbouwen. Een kind vroeg aan mij: “Ben jij een koningin van België?” Dat heeft me zo diep geraakt. In mijn meisjesdromen kon ik nooit bedenken dat iemand mij zo kon zien. Dit draagt eraan bij dat ik me geaccepteerd voel in mijn België.”
Hoe reageren de ouders?
“Kinderen reageren simpel: die denken alleen maar aan cadeaus en of Sint-Nicolaas bij hun thuis komt. Voor een ouder is het sneller een tweestrijd: houden ze vast aan hun oude tradities die ze ook in hun eigen jeugd hebben gehad of willen ze juist hun kinderen een nieuwe traditie meegeven als Queen Nikkolah? Er komen ouders naar mij toe die opgelucht zijn, omdat ze graag het stereotype van Sinterklaas als witte man zien veranderen. Andere ouders twijfelen omdat ze willen niet dat hun kind in iets anders gelooft dan de andere kinderen, dus die zijn wat minder op hun gemak met Queen Nikkolah. De echte tegenstanders komen niet naar mij toe. Die zijn vooral online te vinden.”
Ga je online wel het gesprek met ze aan?
“Ik heb het in het begin geprobeerd, maar ik heb geleerd dat ik dat niet moet doen. Het helpt mezelf niet, het helpt de ander ook niet. In de kortheid van de kwetsende commentaren merk je dat het om pure emotie gaat en niet meer om de feiten.”
Over welke feiten heb je het dan precies?
“Mensen zeggen dat het Sinterklaasfeest met Zwarte Pieten een eeuwenoude traditie is, terwijl de traditie eigenlijk vrij jong is. Zwarte Piet zelf stamt uit het koloniale denken. Dat mensen dat niet willen zien heeft te maken met de Belgische identiteitscrisis. België is een jong land en discussies die aan de identiteit raken worden snel verhit. Mensen zien het verband met de koloniale geschiedenis niet. Mensen willen ook niks over de slechte verhalen van de Belgische geschiedenis weten. Veel Belgen zijn trots op wat het land vroeger voor de kolonie Congo heeft gedaan. Het gaat meer niet over onze Belgische en Nederlandse geschiedenis. Alleen maar over emoties. Nu is er alleen het werk van activisten, maar we zijn eenzaam in de strijd om meer bewustwording rondom dit thema te creëren.”
Over bewustwording gesproken: je vlechtenmijter is behoorlijk anders dan de rode mijter.
“Met die vlechtenmijter lever ik kritiek. De witte baard zie je overal terug: bij Sinterklaas, de Kerstman, maar denk ook aan geleerde figuren die altijd staan afgebeeld met een witte baard. Het staat voor autoriteit en wijsheid. Mijn zwarte haar daarentegen niet. Als ik kind werd ik met mijn haar gepest. Daarom is mijn haar in het verhaal van Queen Nikkolah nu de mijter geworden.”
Jij kan de mijter toch wel af doen, hoop ik?
“Haha dat verklap ik niet. Het is het symbool voor een gebrek aan hiërarchie, voor gelijkheid. Daarom ben ik ook geen Sint, maar een Queen.”
Waarom wil iemand als de Nieuwe Sint en jij, Queen Nikkolah, de traditie veranderen als je ook een nieuwe kan beginnen?Dit bericht bekijken op InstagramThrowback Queen Nikkolah 2018 ✨✨ Repost @bruzzbe
Een bericht gedeeld door Queen Nikkolah (@queen.nikkolah) op
“Ik verander het niet. Queen Nikkolah zie ik als een nieuwe traditie.”
Toch lijkt het erop dat jij alleen de hoofdfiguur van pakjesavond vervangt?
“Niet helemaal. Als we kijken naar hoe Santa Claus is ontstaan, zie je ook dat er vanuit Sinterklaas een nieuwe traditie is ontstaan. Nederlandse migranten hebben de Sinterklaastraditie meegenomen toen ze emigreerde naar Amerika. Door de ontmoetingen met andere culturen, zoals de Ierse, is de Kerstman geboren. Toentertijd zijn de duivels van Sinterklaas vervangen door de elven van de Kerstman. Ook was de kerstman vroeger niet per se in rood gekleed. Na de Coca-Cola reclame, wel. Dat toont aan dat tradities veranderen wanneer nieuwe migrantenachtergronden zich mengen, er ook weer nieuwe tradities ontstaan like moi. Wie praat er over een traditie veranderen? Die reactie komt uit een fragiliteit. Niemand vraagt dat over Santa Claus, maar wel over Queen Nikkolah.”
Loopt Nederland voor in deze discussie van een traditie aanpassen?
“Zeker, want jullie hebben niet die Belgische fragiliteit. Nederlanders zijn verder in de zwarte pietendiscussie. Alleen al als ik zie dat dit jaar duizenden mensen zich inzetten voor de betogingen van Kick Out Zwarte Piet. In België zijn dit maar tientallen activisten. Er is veel meer silence, het staat nog in de schaduw. Wij kunnen zeker wat leren van Nederland.”
Wat kunnen wij leren van België?
“Nederlanders kunnen eerder wat leren van Brusselaars. Brussel is de op één na meest diverse stad ter wereld (ter vergelijking: op de eerste plaats staat Dubai en New York komt pas op de zesde plaats). Wij zijn een eiland in ons land en we zijn organisch divers - bij ons wonen alle nationaliteiten en etniciteiten door elkaar heen. Het is niet zoals in Amsterdam waar je ‘witte’ en ‘zwarte’ buurten hebt. Wij laten de wereld zien hoe simpel multiculturaliteit kan zijn. De stad heeft mede mogelijk gemaakt dat ik durf te verschijnen als Queen Nikkolah. Ik loop zelfs met mijn mijter op straat.”
En nu ik bezig ben met de spiegels voorhouden: wat heb jij van Queen Nikkolah geleerd?
“Heel veel. Ik heb door haar veel meer zelfvertrouwen en zelfrespect gekregen. Bijvoorbeeld de waardering voor mijn haar. Ook voel ik me gewaardeerd door mijn eigen land. Ik had dat voorheen niet.”
Hoe komt dat?
“Ik vind het erg lastig om uit te leggen. Stel je voor: je bent afkomstig uit een ander land dan waar je bent geboren en opgegroeid. Je bent daar naar school gegaan. Je maakt vriendschappen, maar die kameraden weten eigenlijk niks over je cultuur en welke taal je thuis spreekt. Je beste vriend weet niet eens hoe ze je naam moeten uitspreken, laat staan spellen. Of leraren voor wie je admiratie hebt en toch plots iets racistisch zeggen. Op zulke momenten voelde ik mij zo bedrogen door mijn Belgische landgenoten. Er was wel liefde voor mijn land, maar ik werd telkens opnieuw herinnerd dat ik niet erbij hoorde.”
Pfoe.
“Toen ik met Queen Nikkolah begon was ik een jonge volwassen vrouw, going on thirty. Destijds speelde ik erg met de vraag: wil ik wel kinderen krijgen in dit land? En zo ja, wat moet er veranderd worden aan dit land om mijn kinderen te verwelkomen? Met deze moederlijke figuur die ik nu ben, probeer ik het vast te veranderen. Eerst was ik angstig voor contact met kinderen. Dat ze bang voor me zijn, omdat ik zwart ben.”
Waar droom jij als Queen Nikkolah van?
“Ik leef al in een droom haha.”
Maar is die droom al uitkomen?
“Voor de toekomstig nog niet. De ouders hebben een informatie van de koloniale geschiedenis en mijn persoonlijke verhaal nodig om de urgentie te voelen om een nieuwe feestdag te beginnen. Mijn droom is dat ik als nieuwe legende samen met meerdere Queens een traditie voorzet waarin iedereen zich thuis voelt en informatie verstrekken waar nodig is. Graag doe ik ook een oproep voor Nederlandse Queen Nikkolahs. Ik heb jullie nodig om deze droom te verwezenlijken.”
