Een slaappilletje van de dealer: “Ik heb alle drugs gebruikt die er zijn, deze is het gevaarlijkst”

Sven (30): “Voor ik het doorhad was ik verslaafd en leefde ik als een zombie.” Benzodiazepinen, een groep slaap- en kalmeringsmiddelen, worden steeds vaker gekocht bij dealers en webshops. En dat is niet zonder risico’s.

Het staat Sven* nog goed bij, het moment dat hij dacht: dit kan zo niet langer. “In mijn omgeving worden veel feestjes georganiseerd, soms help ik met de opbouw en de techniek. Op een ochtend kreeg ik een berichtje waarin ik werd bedankt voor de hulp van gister en dacht ik: welke hulp? Ik kon me niets meer van de dag ervoor herinneren. Helemaal niets.”

Op dat moment gebruikte Sven al een jaar lang dagelijks verschillende soorten benzodiazepinen, beter bekend als ‘benzo’s’. Dat is een verzamelterm voor slaap- en kalmeringsmiddelen die door artsen kortdurend mogen worden voorgeschreven bij slaapproblemen en angstklachten. Maar Sven kreeg ze niet via een arts. “Ik begon ooit met het middel etizolam, dat is een designerbenzo (een namaak die niet geregistreerd staat als medicijn, red.) die toen nog voor weinig geld in webwinkels te bestellen was. Maar al gauw ontdekte ik dat er dealers zijn die tientallen soorten aanbieden, van mild tot heel sterk.”

Onder uitgaanders wordt een toename gezien van het aandeel personen dat de middelen buiten een arts om gebruikt.

Uren wakker

In 2021 leverden Nederlandse apotheken aan 1,37 miljoen mensen een benzodiazepine, een lichte stijging in vergelijking met het jaar ervoor. Onder twintigers en dertigers nam het gebruik op medisch voorschrift het meest toe. 

Over het gebruik via webshops, dealers of een-op-een doorverkoop zijn cijfers moeilijker te achterhalen, maar in de Nationale Drug Monitor van het Trimbos Instituut valt te lezen dat in 2021 4,6 procent van de studenten van het HBO en de universiteit een slaap- of kalmeringsmiddel zonder recept had gebruikt. Onder frequente uitgaanders wordt een toename gezien van het aandeel personen dat de middelen ‘oneigenlijk’ (buiten een arts om) neemt.

Ook bij Sven begon zijn gebruik na het uitgaan. “Ik nam veel uppers tijdens feestjes en festivals, zoals speed. Daar lig je vaak nog uren van wakker als je eenmaal in bed ligt. Door voor het slapengaan een benzo te nemen, pakte ik toch een paar uur slaap.” Een tijd lang bleef zijn gebruik beperkt tot na een feestje, maar op den duur slikte hij de pillen dagelijks. “Eerst om beter te kunnen slapen, vervolgens ook overdag. Ze hielden mijn hoofd rustig. Althans, dat dacht ik.” 

Epileptische aanvallen

In de instelling voor verslavingszorg Jellinek worden mensen met een benzodiazepineverslaving behandeld. De laatste jaren ziet verslavingsarts Loes Hanck steeds meer jonge mensen binnenkomen die designerbenzo’s bij dealers of webshops kopen.

“Het venijnige aan benzo’s is dat er bij dagelijks gebruik al na twee tot zes weken tolerantie optreedt”, vertelt de arts. “Je hebt dan een steeds hogere dosering nodig om hetzelfde kalmerende effect te merken. Doe je dat niet, dan kun je juist méér last krijgen van angstklachten, slapeloosheid en somberte.” Wie benzo’s langer dan een paar weken dagelijks gebruikt, kan bij het stoppen bovendien gevaarlijke ontwenningsverschijnselen krijgen zoals epileptische aanvallen.

Om die redenen worden benzodiazepinen in de regel nooit langer dan een klein aantal weken voorgeschreven door artsen. Maar bij oneigenlijke gebruikers zijn de risico’s lang niet altijd bekend, ziet Hanck. Dat gold ook voor Sven. “Toen ik met benzo’s begon studeerde ik psychologie en volgde ik het vak psychofarmacologie, dus je zou denken dat ik me bewust was van de risico’s. Het enige dat ik wist is dat de pillen verslavend zijn, maar dat geldt ook voor veel drugs die ik op feestjes gebruik. En dat ging altijd goed.”

"De verslaving bekruipt je zonder dat je het doorhebt."

Neerwaartse spiraal

In Sven’s herinnering was hij voordat hij met benzo’s begon nooit overdreven angstig of paniekerig. Tijdens zijn gebruik sloeg dat om. “Als een pilletje uitwerkte, werd ik ineens overvallen door een gevoel van paniek. En terwijl ik altijd een heel sociaal persoon ben geweest, had ik nu angst om naar werkgroepen of andere sociale dingen te gaan. En dus ging ik alleen maar meer gebruiken. Ik leefde in die tijd echt als een zombie.”

Op zijn dieptepunt nam Sven in één nacht vier pillen van tien milligram diazepam, meer dan de toegestane dosering voor een volwassen man. “En alsnog sliep ik nauwelijks. Als je lang veel benzo’s neemt, beland je echt in een neerwaartse spiraal. Ik heb in mijn leven zo’n beetje alle drugs wel gebruikt en vind deze het aller fucking gevaarlijkst. Want de verslaving bekruipt je zonder dat je het doorhebt.”

Afbouwen naar nul

Bij Jellinek komt Loes Hanck regelmatig mensen tegen die op eigen initiatief al een stoppoging hebben gedaan. “Ze beginnen vaak vol goede moed, maar zitten al gauw met witte knokkels hun ontwenningsverschijnselen te verbijten. Tot ze zo uitgeput raken dat ze toch maar weer een pilletje slikken en opnieuw kunnen beginnen.” Daarom laten ze cliënten bij Jellinek vaak eerst overstappen op een ander soort benzo met een relatief langdurige werking en geleidelijke afgifte, om het gebruik vervolgens in kleine stappen af te bouwen naar nul.

Voor Sven was de drempel om naar zijn huisarts of verslavingsdeskundige toe te stappen te groot. “Ik wilde niet de medische mallemolen in, misschien ook door het stigma dat op verslaving rust. Ik dacht: als ik zelf weer van mijn gebruik af kom, dan ben ik geen ‘echte’ verslaafde. Een domme gedachte, natuurlijk. Ik zou anderen ook zeker aanraden om wél hulp te zoeken.”

In overleg met vrienden besloot Sven een in Nederland niet te verkrijgen benzo te nemen met een afbreektijd van 120 uur, dat houdt in dat het middel pas na vijf dagen helemaal uit het bloed is verdwenen. “Daardoor werden de ontwenningsverschijnselen een beetje gedempt en lukte het om erna helemaal te stoppen. Maar makkelijk was het zeker niet, ook niet voor mijn vriendin.”

"Die paar extra uurtjes slaap zijn de risico's echt niet waard."

Sporen achterlaten

Hoewel die periode alweer een paar jaar achter hem ligt, heeft Sven het idee dat de impact op zijn brein nog altijd merkbaar is. “Ik weet natuurlijk niet zeker of het alleen met mijn benzogebruik te maken heeft, maar een stukje van die sociale angst is nooit weggegaan. Er is echt een Sven van vóór en na de verslaving.” 

Volgens Hanck kan het inderdaad zo zijn dat langdurig benzogebruik maanden en zelfs jaren later nog sporen achterlaat. “De slaap kan langdurig verstoord raken, zintuigen blijven soms overprikkeld en ook concentratie- en geheugenproblemen kunnen lang voortduren.”

Als Sven zijn jongere zelf een waarschuwing had kunnen geven, dan had hij het wel geweten. “Pas op, pas op, pas op. Weet waar je aan begint. Je kan beter vier uur wakker liggen van de speed en twee uurtjes slapen, dan dat je zes uur slaapt met een benzo. Die paar extra uurtjes slaap zijn de risico’s echt niet waard.”

Op de site van Jellinek kun je praktische informatie inwinnen over gebruik en verslaving van benzodiazepinen. Ook kan er tijdens kantoortijden vrijblijvend en anoniem met een verslavingsarts van de instelling worden gebeld via het nummer 088 5051220.

*Sven is een gefingeerde naam. Zijn volledige naam is bekend bij de redactie. 

• Deel