Vergeet Amsterdam en Utrecht, hier worden volgende week de verkiezingen beslist

Niet Amsterdam, Rotterdam of Utrecht, maar Brabant bepaalt volgende week wie er in het torentje komt. De ‘swingstate van Nederland’ geeft al jaren de doorslag in de verkiezingsuitslag. Electoraal geograaf Josse de Voogd legt uit hoe dat zit.

Je zou als tv-kijker bijna denken dat de hele politiek om de Randstad draait. De grote tv-debatten, de talkshows en ook het gros van de toekomstig Kamerleden: ze komen bijna zonder uitzondering uit Amsterdam, Utrecht of Den Haag.

Toch is het niet de hoogopgeleide burger aan de grachtengordel die straks bepalend is in het stemhokje. De echte strijd zal worden geleverd onder de grote rivieren in het zuiden. Meer om precies te zijn in de ‘battleground’ van Nederland: Noord-Brabant. We vroegen electoraal geograaf Josse de Voogd hou dat nou precies zit, met de swingstate van de lage landen.

In de Randstad wonen meer dan zeven miljoen mensen, in Brabant nog geen tweeënhalf miljoen. Hoe kan het dan dat de verkiezingen onder de rivieren worden beslist?

"Drie factoren zijn van belang: aantal inwoners, media-aandacht en hoe beweeglijk de kiezer is. Als je naar het aantal inwoners kijkt, is Brabant een grote kluif, goed voor liefst 22 zetels. Ter vergelijking: in Zeeland zijn drie zetels op te halen. Tot slot is de kiezer in Brabant heel beweeglijk, die kan nog veel kanten op. Dat betekent dat de kiezer daar dus extra gevoelig is voor een campagne die zich juist op hen richt."

Is Brabant historisch gezien altijd al een beslissende ‘swing-state’ geweest?

"Nee, dat is echt iets van de laatste decennia. In Brabant is net als in Limburg heel lang massaal op de KVP (de Katholieke Volkspartij, red.) gestemd. Het is relatief nieuw dat de Brabander zich ook met de andere partijen bezighoudt. Dat zorgt ervoor dat ze veel makkelijker van partij wisselen dan elders in het land. Ook is men hier gevoeliger voor populistische sentimenten. Er heerst nog altijd een diepgeworteld wantrouwen jegens 'Holland' en 'Den Haag'. Dit wantrouwen is terug te voeren tot de 80-jarige oorlog, waarna het katholieke Brabant werd gezien als soort gebied van tweederangs burgers door de regering in Den Haag."

Oké, dus in Brabant kan je de verkiezingen winnen. Is het dan niet oliedom dat het CDA geen katholieke local naar boven heeft geschoven?

"Ja, puur electoraal gezien was dat wel het verstandigst geweest. Ik denk dat het CDA met een katholieke lijsttrekker nu al lang aan de leiding had gestaan in de peilingen. Buma is een protestantse Fries. Uit het Noorden komen veel minder zetels en de CDA kiezer in Friesland is ook een stuk trouwer dan die in Brabant. Het Noorden loopt minder snel weg dan het zuiden bij het CDA. Overigens heeft de PvdA nog veel grotere steken laten vallen als het op Brabant aankomt. Vroeger slaagden de sociaal-democraten er nog wel in om kiezers van buiten de grote steden voor zich te winnen. Tegenwoordig is dat anders. Iemand als Asscher heeft het steeds over de problematiek van minderheden in de grote steden. Daar heeft de kiezer uit Roosendaal natuurlijk geen boodschap aan. Die kampt namelijk met hele andere problemen."

Volgende week woensdag druppelen de uitslagen per gemeente één voor éen binnen. Welke uitslag in Brabant houdt u het scherpst in de gaten?

"Ik kijk het meeste uit naar Etten-Leur. Hier wordt al sinds jaar en dag op de winnaar van de verkiezingen gestemd. Wie hier wint zou best wel eens ook in heel Nederland de grootste partij kunnen worden. Op de verkiezingsavond wordt vaak uitgekeken naar de grote steden, vooral door diegenen die hopen dat de uitslag linkser wordt. Maar in Amsterdam wonen maar 4,9 procent van alle inwoners in Nederland. Dat is echt te weinig om de hele boel nog helemaal om te gooien aan het einde van de avond. Nee, als de uitslagen van Etten-Leur binnen zijn, kunnen we al best een hele hoop zeggen over hoe Brabant heeft gestemd. En dus ook eigenlijk wie er landelijk met de buit vandoor gaat."

• Deel