Hoe je om kunt gaan met je corona-angst volgens deze hoogleraar

We leven in de meest onzekere tijd sinds de Tweede Wereldoorlog. Voor het overgrote deel van jonge mensen is dit de meest onzekere periode in ons leven. Hoe moeten we daar mee omgaan? En (hoe) kunnen we ons mentaal wapenen tegen de angst die voortkomt uit de onzekerheid?

Ik sprak met Agneta Fischer, hoogleraar emotionele en affectieve processen en decaan van de Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen aan de UvA. Agneta is een expert op het gebied van sociale psychologie en emoties. 

“We hebben net een onderzoek gedaan naar de relatie tussen angst voor corona en andere angsten. Wat we zien is dat mensen die het meest angstig zijn, ook het meest geobsedeerd zijn door de corona-informatie. We zijn de resultaten nog aan het analyseren, maar de veronderstelling is dat verschillende angsten met elkaar samenhangen. 

“Je wordt bang wanneer er een grote dreiging voor jouw persoonlijke leven bestaat. Hoe bang iemand wordt hangt af van een aantal factoren: omgeving, persoonlijkheid en hoe iemand om kan gaan met onzekerheid. Over het algemeen geldt dat mensen die flexibel kunnen denken, makkelijker met onzekerheden omgaan. Die worden daar minder ongezond van. De mate waarin je angst ervaart draait uiteindelijk om twee factoren. De eerste is of en wanneer je zekerheid krijgt, de tweede is hoe groot de dreiging is voor je welzijn; en daarmee welk belang je hecht aan wat er staat te gebeuren. Als jij het heel belangrijk vindt om veel geld te hebben dan zal dat minstens zo belangrijk zijn als je gezondheid. Maar als je weinig waarde hecht aan geld, dan zal verlies van inkomsten minder zwaar wegen dan angst voor ziekte. De enige uitzondering is wanneer de situatie levensbedreigend is: dat is voor bijna iedereen angstaanjagend.”

"Zorgen gaan altijd over de toekomst en die is per definitie onzeker, zeker nu. Het zit diep in ons systeem dat we ons willen voorbereiden op veranderingen. Wij kunnen niet goed tegen de onzekerheid omdat we ons niet kunnen voorbereiden op het gedrag dat we moeten vertonen. Als je niet weet wat voor dreiging de omgeving in zich heeft, dan kan je je ook niet voorbereiden.”

“Sommige mensen worden depressief, die keren in zichzelf. Andere mensen worden boos, die gooien het eruit. Dat heeft met je persoonlijkheid te maken. Twee vormen van boosheid die je nu veel ziet zijn de verontwaardiging richting de regering - omdat die te weinig zou doen - en boosheid op andere mensen omdat die zich niet aan de regels houden."

"Men denkt weleens dat het goed is om die emoties vooral te luchten, maar boos zijn is niet per se een gezonde manier om met angst om te gaan. Boosheid roept ook boosheid op bij anderen, dus het is uiteindelijk slecht voor je sociale relaties."

"Daarnaast zie je dat mensen die angstig zijn controle zoeken door veel informatie tot zich te nemen. Maar daar word je alleen maar angstiger van want er bestaat te veel verschillende informatie. Dat versterkt juist de onzekerheid weer. Je zal die controle niet krijgen. Maar het gevoel van veiligheid is het belangrijkste."

"Als je heel lang in onzekerheid leeft, bijvoorbeeld omdat je ziek bent en niet weet wanneer je beter wordt, dan leidt dat uiteindelijk tot een afbreuk van je immuunsysteem. Je verkeert dan in een voortdurende staat van alertheid die lichamelijke consequenties kan hebben. Onzekerheid levert stress op en voortdurende stress leidt tot onder andere burn-out, depressie en zelfmoord. Dat zijn grote effecten.”

“Door af en toe ook andere dingen te lezen of doen. Soms moet je afstand nemen van het onderwerp door jezelf af te leiden. Zeker voor mensen die niet direct in de risicogroep vallen of die er verder relatief weinig last van hebben." 

"Een andere manier kan zijn om een ander perspectief op de situatie te krijgen, of om de hoop vast te houden dat het beter wordt. Het is balanceren tussen hoop die geruststelt en hoop die irreëel is."

"Voor zover je het echt kúnt reguleren, is de acceptatie van de onzekerheid eigenlijk de beste manier. Maar dat is meteen ook de moeilijkste manier.”

“De eerste stap is dat je dat wel moet willen. Heel vaak willen mensen onzekerheid helemaal niet accepteren. Dus als je weet dat dat de enige manier is om er een beetje goed mee om te gaan, dan moet je misschien tegen jezelf zeggen: “Ik ga ervanuit dat ik besmet kan worden, maar ik weet niet hoe en wanneer. Dat risico moet ik accepteren.“

"Dat is anders voor mensen die in de risicogroep zitten of mensen die iemand in hun omgeving hebben die corona heeft of had. Dan wordt de angst reëler.”

“Je kunt proberen om de ander te helpen zoals je dat bij jezelf doet. Maar niet iedereen accepteert dat soort hulp van anderen. Samen praten over waar je bang voor bent kan soms helpen; gedeelde angst is halve angst, zeg maar. Maar je zou elkaar zo ook juist kunnen aansteken en samen nog angstiger worden. We hebben daar eigenlijk nooit op die manier onderzoek naar gedaan.”

“Het nut van angst is dat je snel kunt reageren. Als je geboren bent zonder angst dan heb je een probleem. Mensen die niet angstig zijn gaan eerder dood. Het betekent dat we voorzichtig worden. We zijn alerter, we zijn op onze hoede, we zorgen ervoor dat we niet besmet worden. Dus we moeten een balans zien te vinden tussen acceptatie van de werkelijkheid en net bang genoeg zijn om geen onnodige risico’s te nemen. Angst is normaal, maar het moet niet de overhand krijgen.”