Een verantwoording van ons onderzoek naar de witheid van Nederlandse film

Brandpunt+ onderzocht hoe wit Nederlandse film de afgelopen jaren was. Zo gingen we te werk.

Hoe hebben jullie dit onderzoek verricht?

De Nederlandse Vereniging van Filmdistributeurs en Bioscooptheaters publiceert jaarlijks een overzicht van de best-scorende Nederlandse films. Die lijsten vormden de basis voor het onderzoek. Het meest recente jaarverslag dat online staat, stamt uit 2017.  Met behulp van de bekende filmwebsite IMDb en het Nederlandse FilmVandaag keken we wie er in deze films speelden. Vervolgens hebben we aan de hand van publieke bronnen (vooral online krantenartikelen en Wikipedia) gekeken naar de achtergrond van diverse acteurs en regisseurs. Zo kwamen de cijfers tot stand: 159 films (sommige films zaten in twee jaar op een rij in de top 10) en zo’n 1.260 acteurs. Van ongeveer 2% van alle acteurs kon geen afkomst worden vastgesteld. Zij tellen niet mee in het onderzoek. 

Hoe hebben jullie wit en niet-wit gedefinieerd in jullie onderzoek?

We volgen daarin in grote lijnen een definitie die parallel loopt aan die van het CBS. Volgens het CBS heeft iemand wiens ouders in Nederland geboren zijn een Nederlandse achtergrond. Als een of meer ouders in Europa (behalve Turkije), Noord-Amerika, Oceanië, Japan of Indonesië geboren zijn heeft iemand volgens het CBS een ‘westerse migratieachtergrond’.

Wij tellen iedereen die een migratieachtergrond heeft uit een land dat het CBS ‘westers’ noemt als wit. Bij buitenlandse acteurs kijken we ook naar hun herkomst, niet hun nationaliteit. Het CBS beschouwt een witte Zuid-Afrikaan dus als ‘niet-westers’. Wij beschouwen zo iemand binnen dit onderzoek als ‘wit’. De andere categorie ontstaat door uitsluiting: iedereen die niet van Nederlandse of westerse herkomst is, is niet-wit.

Welke acteurs nemen jullie mee in je onderzoek?

Op IMDb, de bron van meeste data uit dit onderzoek, staan acteurs vermeld in de volgorde waarin ze verschijnen in de aftiteling. Doorgaans staan de meeste prominente acteurs bovenaan. Als er meer dan 15 acteurs in de aftiteling staan kijken we alleen naar de eerste 15. IMDb noemt dit de ‘first-billed’ acteurs. Acteurs moeten in de aftiteling vermeld staan om meegenomen te worden in het onderzoek.

Kan het ook toeval zijn dat er de laatste tijd meer niet-witte acteurs in Nederlandse films zitten?

In theorie kan dat altijd, maar de resultaten halen de normale standaard voor een significant verband. Dat geldt overigens alleen voor de ontwikkeling van de witheid van films over de jaren. De negatieve relatie tussen recette en het aantal niet-witte acteurs in een film is minder significant. De kans dat die relatie op toeval berust is overigens nog steeds minder dan 20%. De relatie is het vermelden waard omdat je eerder het omgekeerde verwacht te vinden: films zijn immers over de loop der jaren meer gaan verdienen en tegelijkertijd minder wit geworden. 

Sommige van de films lijken niet Nederlands.

De Nederlandse Vereniging van Filmdistributeurs en Bioscooptheaters noemt een film ‘Nederlands’ als die het werk is van een Nederlandse productiemaatschappij. Wij volgen die definitie.

Sommige acteurs hebben een rare naam.

Acteurs staan soms onder een artiestennaam vermeld op IMDB: Yes-R en Negativ bijvoorbeeld. In sommige gevallen leidt dit tot bizarre credits: ‘Rijmpiet’ bijvoorbeeld.

• Deel