Nederland: land van tulpen, kaas en… wapens

Ons land staat al jaren in de top-10 van ‘s werelds grootste wapenexporteurs. En dat is géén positie om trots op te zijn, vindt campaigner van Stop Wapenhandel Wendela de Vries.

Geen artiesten en kleurrijke decorstukken, maar tanks, geweren en radarsystemen: in Ahoy Rotterdam wordt vandaag de 33e editie van de Exhibition Defence & Security (NEDS) georganiseerd. Een grote beurs waar tientallen bedrijven uit de Nederlandse wapenindustrie hun nieuwste producten aan de wereld presenteren.

Die industrie is big business: de waarde van de Nederlandse wapensector wordt geschat op zo’n vijf miljard euro per jaar. De afgelopen jaren stond ons land steevast in de top-10 van grootste wapenexporteurs ter wereld, volgens de laatste data staan we momenteel op plek 11. Een concurrentiepositie waar we volgens de Nederlandse producenten en het ministerie van Buitenlandse Zaken wel trots op mogen zijn, want naast centen levert het ons land ook werkgelegenheid en hoogwaardige kennis op.

Maar die trots is misplaatst, vindt campaigner van de organisatie Stop Wapenhandel Wendela de Vries. De vredesorganisatie pleit al jaren voor een inperking van de Nederlandse wapenexport en een striktere naleving van regels om te voorkomen dat Nederlandse producten in verkeerde handen vallen. Ook vandaag zal Wendela zich van haar vredelievende doch strijdvaardige kant laten zien en spreekt ze tijdens een protest tegen de NEDS-beurs in Rotterdam. Tijd voor een belletje.

"Van bepaalde landen mag je je afvragen hoe ethisch is het dat onze producten
daar terechtkomen"

Hoi Wendela! Dat Nederland een grote rol speelt in de internationale wapenhandel, zal niet bij iedereen bekend zijn. Hoe komen we aan onze hoge positie als wapenexporteur?
“Nederland staat bekend om high tech spullen waar een flink prijskaartje aan hangt. Dat kunnen kleine onderdelen zijn van wapens en gevechtsvliegtuigen, maar ook complete marineschepen en ingenieuze radarapparatuur. Een paar grote bedrijven met veel technische expertise spelen een belangrijke rol bij die productie, zoals Thales en het scheepsbouwbedrijf Damen. De meeste van die bedrijven produceren trouwens niet alleen militaire apparatuur, Thales maakt bijvoorbeeld ook de toegangspoortjes voor Nederlandse treinstations.”

Aan welke landen worden de wapens of wapenonderdelen verkocht?
“Dat zijn er nogal wat. Het zijn voornamelijk andere NAVO-landen, zoals Duitsland en de VS, maar bijvoorbeeld ook Egypte, India en Indonesië. In een aantal van die landen worden mensenrechten geschonden door het leger, daarvan mag je je afvragen hoe ethisch het is dat onze producten daar terechtkomen. Dat geldt overigens ook voor producten die worden doorverkocht aan derde landen. Zo kopen Amerikaanse bedrijven Nederlandse onderdelen om tanks mee te bouwen, die vervolgens kunnen worden doorverkocht aan Saoedi-Arabië.”

Eerder dit jaar spanden Stop Wapenhandel en andere vredesorganisaties een rechtszaak aan om de levering van een fregat aan Egypte te voorkomen. Jullie vreesden dat het oorlogsschip gebruikt gaat worden bij mensenrechtenschendingen van burgers in de Sinaï, maar de rechter vond het bewijs daarvoor te mager. Bleken jullie zorgen onterecht?
“In dit geval weten we dat het schip waarschijnlijk gebruikt gaat worden door de special forces van Egyptische marine, dat zijn de eenheden van wie bekend is dat ze burgers aanvallen. Het lastige is alleen dat we niet in de toekomst kunnen kijken. Of het schip ook echt voor dat soort operaties wordt ingezet, zal later pas blijken. Dat maakt het zo moeilijk om gelijk te krijgen in dit soort rechtszaken.”

"Als burger voel ik me veiliger als ik toegang heb tot een goede huisarts dan wanneer mijn land een raket bezit"

Uw organisatie pleit er ook voor dat Europese landen minder geld uitgeven aan hun krijgsmacht. Laten de huidige geopolitieke spanningen en de Russische agressie in Oekraïne niet juist de noodzaak van een sterk eigen leger zien?
“Wat ik nu zie gebeuren is dat er in reactie op Rusland enorm veel geld wordt gestopt in wapens en andere militaire zaken. Terwijl de oplossing van ieder conflict volgens mij ligt in diplomatie en samenwerking. Uiteindelijk zal de oorlog in Oekraïne aan de onderhandelingstafel tot een einde moeten komen.”

Poetin schendt het ene na het andere internationale verdrag. Volgens sommige analisten voert hij zelfs een genocide uit. Dan is het toch logisch dat je als Europees leider niet zomaar met hem aan de onderhandelingstafel gaat zitten?
“Natuurlijk is het vreselijk wat er in Oekraïne gebeurt, maar onderhandelen doe je nu eenmaal met je vijand, niet met je vriend. Meer wapens gaan de vrede in ieder geval niet dichterbij brengen. Het gaat er niet om dat je als politiek leider de eer aan jezelf houdt, maar dat er zoveel mogelijk mensenlevens worden gered.”

“Wat mij ook opvalt aan de houding van Europese landen, is dat de VS steeds vaker als voorbeeld wordt genomen in militair opzicht. Als bondgenoot in de NAVO draagt het land te veel de last, wordt dan gezegd. Maar als je kijkt naar de bedragen die de VS in het leger stopt… dat is bizar veel. En dat is allemaal geld dat níet wordt besteed aan goede gezondheidszorg, civiele infrastructuur en onderwijs. Als burger voel ik me veiliger als ik toegang heb tot een goede huisarts dan wanneer mijn land een raket bezit.”

Maar gaat u dan niet teveel uit van een wereld waarin landen elkaar met rust laten? Om te kunnen genieten van goed onderwijs en goede gezondheidszorg is het toch een voorwaarde dat onze democratie wordt beschermd tegen buitenlandse agressors?
“Ja, maar de vraag is of wapens werkelijk bijdragen aan meer vrede en veiligheid. Uit analyses blijkt dat de kans dat een conflict tussen landen wordt opgelost veel kleiner wordt zodra er in die landen wapens voorhanden zijn.”

“Bovendien vergeten we vaak wat voor ons de grootste bedreiging vormt. Naar mijn mening is dat de klimaatcrisis. Door rijke landen wordt dertig keer zoveel geld uitgegeven aan hun krijgsmacht als aan het tegengaan van de klimaatcrisis, blijkt uit het rapport Climate Collateral waaraan ik heb meegeschreven. De onderlinge vijandigheid neemt in de wereld toe, terwijl we de klimaatcrisis alleen kunnen tegengaan door samen te werken.”

"Als het gaat om mensenlevens, dan zou het uitgangspunt moeten zijn: bij twijfel, niet doen"

Als u de Nederlandse bedrijfsleiders en ambtenaren die vandaag op de NEDS-beurs samenkomen iets zou kunnen meegeven, wat zou dat dan zijn?
“Hou je aan je eigen regels. Voor de Nederlandse wapenexport zijn allerlei regels opgesteld over wat er aan wie mag worden geleverd. Maar kan er veel geld verdiend worden aan een deal, dan blijken die regels ineens erg rekbaar. Vanuit de overheid kan echt strenger worden gehandhaafd. Als het gaat om mensenlevens, dan zou het uitgangspunt moeten zijn: bij twijfel, niet doen.”

• Deel