Sanne (31) kreeg na een avondje xtc psychische klachten: “Het voelde alsof de hele wereld was veranderd”

Wanneer Sanne van de ene op de andere dag last krijgt van mysterieuze klachten, weet ze zeker dat het komt door de xtc-pil die ze de dag ervoor had genomen. Na een zoektocht van meer dan zeven jaar komt ze eindelijk uit bij een diagnose.

We kunnen wel stellen dat Nederland een land is met een heuse pillencultuur: een kwart van de 25- tot 29-jarigen heeft wel eens xtc gebruikt en over het algemeen hebben we de risico’s ervan redelijk goed in de smiezen. Toch denken we bij langdurige drugsgerelateerde klachten voornamelijk aan bijvoorbeeld een blijvende psychose na psychedelica, en niet gauw aan bepaalde partydrugs. Maar alle tripmiddelen, dus ook mdma, kunnen in uitzonderlijke gevallen zorgen voor langdurige klachten. Hierover interviewde ik Sanne (echte naam bekend bij de redactie), een vriendin van mij die haar verhaal voor het eerst met mij deelt tijdens een etentje.

"Ik voelde me alsof ik te veel cafeïne had gedronken en het was alsof ik constant door een vies raam keek.”

“Ik zat in een drukke periode in mijn leven”, vertelt ze. “Mijn opa was overleden, ik was aan het afstuderen en ik had een werkplek die me niet helemaal lekker zat. Ik nam tijdens oud en nieuw een xtc-pil zoals ik wel vaker deed. Die pil viel niet anders dan anders, en ik had een doodnormale trip met momenten van euforie en de kalmere momenten er tussendoor.” 

Een andere wereld

Omdat de trip zelf normaal verliep, was er geen indicatie voor de vreemde comedown die volgde. “De volgende dag voelde ik me brak en een beetje somber, maar dat hoorde er wel bij”, herinnert Sanne. “Toch waren er meteen al andere, vreemde sensaties: ik voelde me alsof ik te veel cafeïne had gedronken en het was alsof ik constant door een vies raam keek.”

"Ook je eigen staat van zijn op het moment van gebruik heeft invloed op het verloop en de comedown van je trip."

Sanne begon onmiddellijk te zoeken naar een mogelijke oorzaak. “Ik heb gedacht dat ik een bril moest. Maar wat zo beangstigend was, was dat het allemaal zulke abrupte veranderingen waren.” Naarmate de klachten aanhielden, ontstond er ook een gevoel van paniek. “Ik weet nog dat ik op de fiets zat en dat mijn ogen zich de hele tijd scherp probeerden te stellen. Vanaf toen kwam er ook veel angst bij. De wereld zag er anders uit, ik voelde me alsof niets meer vertrouwd was.” 

Overweldiging

Sanne is niet de enige die dit overkomt. Volgens arts Gerard Alderliefste van Brijder Verslavingszorg ontstaat er bij 4% van gebruikers van mdma zo’n waarnemingsstoornis. Dat is misschien een klein percentage, maar volgens Jellinek zijn mdma en xtc tegenwoordig een heel stuk puurder dan dat we gewend zijn. Dat betekent dat je per ongeluk meer gebruikt dan je misschien had bedoeld, of aankunt. Dat kun je het beste vergelijken met het nemen van een slok wodka, terwijl je denkt dat je op een slok bier rekent. Je kunt dit relatief eenvoudig voorkomen door je pilletje of poedertje te laten testen. Toch heeft ook je eigen staat van zijn op het moment van gebruik invloed op het verloop en de comedown van je trip.

“Juist doordat mij steeds werd verteld dat de oplossing in mijzelf lag, voelde ik me heel erg schuldig.”

“Wanneer je in een ongunstige mindset drugs gebruikt, komt het middel veel harder aan dat je lichaam op dat moment aankan,” vertelt Alderliefste. “Zo’n mindset kan kan bijvoorbeeld een staat van rouw zijn, maar ook iets simpelers als vermoeidheid of stress voor een examen. Er ontstaat dan een overweldiging van emoties, negatief, maar evengoed positief. Het lichaam beschikt over een mechanisme om die overweldiging van emoties af te vlakken. Bij een klein deel houdt dat mechanisme aan. Dat uit zich in de periode erna als een gevoel van vervreemding. Het ontstaan van de klachten is dus bijna nooit alleen de schuld van het middel zelf.” 

Oplossing zoeken in jezelf

De afvlakking van emoties, gepaard met slecht zicht en het gevoel ‘alsof niets meer klopte’, hield ook bij Sanne stand. Zeven jaar lang zocht ze naar wat er met haar aan de hand was. Deze zoektocht begon met het verlaten van haar werkgever met klachten van overspannenheid. Via de huisarts kwam ze terecht bij allerlei therapieën en behandelingen: na een stressreductietraining en een mindfulness-cursus, kwam er kwam een haptonoom in het spel en een fysiotherapeut die body-stress-releasemassages gaf. Ze gooide haar levensstijl om door gluten uit haar dieet te schrappen, suiker te mijden en veel rust te nemen. Uiteindelijk belandde ze bij verschillende psychologen waarvan de laatste haar uiteindelijk naar een psychiater verwees voor medicatie.

"Met iedere therapie-switch die ik maakte, groeide het geloof in mij dat ik gek was of dat ik me gewoon aanstelde.”

“Juist doordat mij steeds werd verteld dat de oplossing in mijzelf lag, voelde ik me heel erg schuldig”, vertelt Sanne. “Een psycholoog zei dat ik alle ingrediënten had om wél gelukkig te zijn, maar ondertussen ging het zo slecht met mij dat ik niet meer alleen durfde te zijn. Wanneer ik alleen was, had ik nog sterker het gevoel dat de realiteit niet meer bestond, dat ikzelf zelfs niet meer bestond. Dan was het alsof ik gewoon wegspoelde.”

In al die zeven jaar heeft geen enkele hulpverlener gedacht dat Sanne’s klachten konden komen door één xtc-pil. Sanne vertelde zelf wel het verhaal van alle veranderingen die van de ene op de andere dag de kop op staken, maar niemand nam haar verhaal serieus. “Ik kreeg te horen dat het kwam door persoonlijkheidstrekken, dus kreeg ik gedragstherapie. Een tweede therapeut zei dat het moest komen door onverwerkte jeugdtrauma’s en weggestopte gevoelens. We bleven graven en graven, maar nooit kwam er iets naar voren dat de aanstichter kon zijn. Ik verloor mijn vertrouwen in hulpverleners enorm. En met iedere therapie-switch die ik maakte, groeide het geloof in mij dat ik gek was of dat ik me gewoon aanstelde.” 

Eindelijk duidelijkheid

Het keerpunt kwam toen ze haar verhaal nog eens deed bij haar ouders. Haar moeder stelde toen voor contact op te nemen met Jellinek. Dat leek eerst een vreemd idee, want ze had Jellinek altijd gezien als een instituut voor verslaafden of grootgebruikers. Toch besloot ze te bellen. Daar kreeg ze eindelijk het antwoord waar ze zeven jaar naar op zoek was geweest. “Zij lazen mij een heel lijstje voor met alle klachten die ik had. Het was zo’n verademing, ik hoefde voor het eerst niet zelf mijn verhaal te doen, maar zij deden dat voor mij.” 

"Degene die dit overkomt denkt: ‘Fuck, ik ben stuk, fuck, het komt nooit meer goed’."

Dat het zo lang duurde voordat Sanne op de juiste plek belandde, komt volgens Alderliefste door het feit dat depersonalisatie/derealisatie te weinig aandacht krijgt op de medische opleidingen. Nadat hij naar een seminar was geweest van psychiater Mauricio Sierra, die onder therapeuten bewustwording probeert te creëren over DPDR, wist Alderliefste dat er ook in Nederland nog een hoop werk te verrichten was. “DPDR-stoornis wordt ook wel een ‘neglected syndrome’ genoemd, terwijl de diagnose relatief eenvoudig te stellen is,” legt hij uit. “Waar het misgaat is dat de klachten moeilijk te zijn verwoorden door de patiënten zelf. Vaak wordt er een ervaren wazigheid omschreven. Als de behandelaar dan niet doorvraagt, wordt een verkeerde diagnose gesteld, namelijk depressie.” Volgens Alderliefste weten naar schatting vier op de vijf huisartsen niet wat DPDR is. “Dat is jammer, want wanneer de behandelaar wel doorvraagt, wordt al gauw duidelijk dat er vervreemding, en dus DPDR wordt bedoeld met die wazigheid.” 

Hoop voor de toekomst

Nu is Sanne begonnen aan een zogeheten brainspotting-behandeling die uitkomst kan bieden. Dit lijkt op EMDR en de diagnose van Sanne heeft dan ook raakvlakken met PTSS, waarbij de trip een soort trauma was. Gelukkig ziet de toekomst er volgens Alderliefste hoopgevend uit. “Er is altijd genezing mogelijk, voor sommigen snel, voor sommigen door middel van een lang traject.” Veel van de klachten worden namelijk in stand gehouden door gedachten van paniek. “Degene die dit overkomt denkt: ‘Fuck, ik ben stuk, fuck, het komt nooit meer goed’,” zegt Alderliefste. “Maar met voorlichting kunnen mensen geholpen worden en uit die spiraal worden gehaald.”

"Door mijn verhaal te doen, hoop ik in ieder geval dat anderen niet zo lang hoeven te worstelen als ik.”

Sanne vond het moeilijk om te beginnen aan haar zoveelste behandeling. Het vertrouwen dat ze in de afgelopen zeven jaar is kwijtgeraakt, zal opnieuw opgebouwd moeten worden. “Ik heb een beetje een aversie gekregen voor dingen ‘moeten’ wat betreft therapie. Maar waar ik me aan vast probeer te houden, is dat er eindelijk een plan ligt. Misschien zal het mijn klachten verminderen, maar voor nu is het al een verademing dat ik weet dat het niet allemaal tussen mijn oren zit. En door mijn verhaal te doen, hoop ik in ieder geval dat anderen niet zo lang hoeven te worstelen als ik.” 

• Deel