‘Ben jij niet te knap voor een scheikundige?’ Sisters in Science doorbreken het stereotype van de exacte wetenschap

Noor, Mimi en Lotte laten met hun platform zien dat je óók een goede wetenschapper kunt zijn als je géén oude witte man in een labjas bent. “Van de 28 professors in ons instituut zijn er 3 vrouw. Dat is gewoon gênant weinig.”

Stel je eens een wetenschapper voor…
Met die opdracht wordt al decennialang onderzocht wat het stereotype beeld van een wetenschapper is. De tekeningen en omschrijvingen die eruit volgen, zijn al die tijd vrijwel onveranderd gebleven: ‘de’ wetenschapper wordt voorgesteld als oude witte man in een al net zo witte labjas. Dat is ook niet heel vreemd wanneer je bedenkt dat er sinds 1901 slechts 25 vrouwelijke wetenschappers een Nobelprijs uitgereikt hebben gekregen, tegenover 695 mannen. 

Hoog tijd om dat beeld te kantelen, vinden Noor Abdulhussain (28), Mimi den Uijl (27) en Lotte Schreuders (27). De drie jonge vrouwen zijn werkzaam in de scheikunde: Noor en Mimi als promovendus, Lotte als master docent aan de Universiteit van Amsterdam. Onder de naam Sisters in Science leggen ze hun werkende bestaan vast op Instagram en geven ze hun volgers een eerlijk kijkje in het leven van een exacte wetenschapper. 

Brandpunt+ sprak de sisters in aanloop naar 11 februari, de Internationale Dag van Vrouwen en Meisjes in de Wetenschap.

[BP+] Wat motiveerde jullie om Sisters in Science op te richten?

[Mimi] “Toen ik me als masterstudent en later als PhD’er (promovendus aan een universiteit of onderzoeksinstituut, red.) besloot toe te spitsen op de scheikunde, merkte ik dat er opmerkingen kwamen vanuit mijn omgeving. ‘Studeer jíj scheikunde? Maar je bent best knap’ of ‘Ik wist niet dat scheikundigen ook grappig kunnen zijn.”

“Als je opgroeit met een beeld van een exacte wetenschapper waarin je jezelf niet herkent en vervolgens krijg je dat soort opmerkingen, dan begin je toch te twijfelen. Ik vroeg me soms af of ik wel in deze wereld pas. Toen ik Noor en Lotte leerde kennen, merkte ik dat we allemaal tegen vooroordelen aan liepen en ons daarover frustreerden. Zo ontstond het idee om een Insta-account aan te maken waarop we laten zien wat ons vakgebied inhoudt en hoe een wetenschapper er óók uit kan zien. Dat bleek goed aan te slaan.”

"Hoe hoger je in de hiërarchie van de wetenschap komt, hoe minder vrouwen je ziet"

Als jullie op de werkvloer om je heen kijken, vormen witte mannen dan inderdaad de meerderheid?

[Noor] “Ja, de exacte wetenschappen zijn over het algemeen een door witte mannen gedomineerde wereld. Maar het hangt er vanaf waar je precies kijkt. De onderzoeksgroep van Mimi en mij bestaat bijvoorbeeld uit relatief veel vrouwen.”

[Mimi] “Als je kijkt naar de studenten, dan gaat het steeds beter. Tegenwoordig is bijna de helft van de scheikundestudenten vrouw. Maar hoe hoger je in de hiërarchie van de wetenschap komt, hoe minder vrouwen je ziet. Van de 28 professors in ons instituut zijn er 3 vrouw. Dat is gewoon gênant.”

Hoe kan dat worden verklaard?

[Lotte] “Die beeldvorming blijft volgens mij het allergrootste probleem. We groeien niet alleen op met het beeld van een wetenschapper als man, maar ook nog eens man die een loner en een soort genie is.Dat maakt dat je bij iedere carrièrestap opnieuw gaat twijfelen: pas ik hier wel tussen? En is er wel ruimte voor mijn zogenaamde ‘vrouwelijke’ eigenschappen, zoals mijn communicatieve vaardigheid?”

[Mimi] “En dan heb je nog te maken met hoe de academische wereld is georganiseerd. Als je een vaste positie wilt krijgen aan een universiteit, dan moet je eerst een jarenlange tenure track volgen waarin extreem hoge eisen worden gesteld. Er moet onderzoeksgeld worden binnengehaald, je moet een minimum aantal publicaties hebben in een select aantal wetenschappelijke tijdschriften… En soms weet je dat er slechts één vast contract te verkrijgen is voor óf jou óf je collega.”

“Ga als vrouw dan maar eens kiezen of je in die jaren een kind wilt krijgen of een carrière wilt najagen. Want als je het combineert, is de kans groot dat je die positie nét misloopt.”

[Noor] “Een oud-collega in onze onderzoeksgroep maakte bewust de keuze om in de allerlaatste fase van haar PhD zwanger te worden. Zo hoefde ze geen onderzoeksactiviteiten meer te doen als ze hoogzwanger was, maar alleen nog te schrijven.”

[Lotte] “Hoe fucked up is dat? Dat je bepaalde taken bewust gaat uitvoeren in een tijd dat je eigenlijks niets zou moeten doen.”

"Op werk ben ik in de meeste situaties de enige vrouw met een hoofddoek”

Onderzoek laat zien dat vrouwen die wél hogerop komen in de wetenschap meer prestatiegericht en competitief zijn dan hun mannelijke collega’s. Volgens de onderzoekers is dat vooral een coping-mechanisme om geaccepteerd te worden in een dominante positie. Herkennen jullie dat?

[Noor] “Ik heb eigenlijk altijd wel het gevoel gehad dat ik me meer moet bewijzen. Maar niet per se om hogerop te kunnen komen, meer om andere redenen.”

Wat zijn die redenen?

[Noor] “Mijn achternaam zegt al genoeg, dat geeft automatisch één label. En sinds ik een hoofddoek draag, is daar voor mijn gevoel nog een label bij gekomen. Ik heb altijd gevoeld dat ik me daar omheen moet vechten. Dat ik moet laten zien dat ik niet alléén een islamitische vrouw ben, maar ook een vrouw die een hogere bèta-opleiding heeft gevolgd. Op werk ben ik in de meeste situaties de enige vrouw met een hoofddoek.”

[Mimi] “Ook als je rondkijkt op het Sciencepark (de campus voor exacte wetenschappen van de UvA, red.) is het wat betreft culturele diversiteit gewoon heel… karig. Ik snap best dat wanneer je als jonge islamitische vrouw overweegt een bètastudie te gaan volgen en daar een kijkje neemt, dat je dan denkt: I’m out of here.”

"Een jongetje laten we spelen met blokken en krijgt zo de kans om zijn ruimtelijk inzicht te ontwikkelen"

Ik heb het idee dat de meeste mensen ervan uitgaan dat jongens van nature meer aanleg hebben voor bètavakken en meisjes voor alfavakken (taal, geschiedenis, maatschappijleer, red.). Is dat volstrekte onzin, of misschien toch een beetje waar?

[Mimi] “Onzin. Weet je wat het is? Als je al van baby af aan met die overtuiging wordt opgevoed, heeft dat invloed op de rest van je leven. Want dat is wat er vaak gebeurt: een jongetje laten we spelen met blokken en krijgt zo de kans om zijn ruimtelijk inzicht te ontwikkelen. Een meisje laten we spelen met een pop en wordt gestimuleerd om te zorgen en te praten.”

[Lotte] “En dat werkt dus door in hoe we ons een exacte wetenschapper voorstellen: als een man met ver ontwikkelde technische skills. Terwijl, en dat hopen we met Sisters in Science óók te laten zien, er allerlei andere vaardigheden en eigenschappen nodig zijn in dit vakgebied. Een succesvolle wetenschapper is iemand die werk en privé kan balanceren, gelukkig is, een team goed kan managen en zich bewust is van de rol die hij of zij heeft op de universiteit, in de onderzoekswereld én in de wereld daarbuiten. Of je daar goed toe in staat bent, is niet afhankelijk van je gender.”

Beeld in header: Van Harte Gefotografeerd.

• Deel