Terug naar Brandpunt+
Tel jij altijd obsessief je uren slaap? Misschien lijd je aan orthosomnia
- Artikel
- 06 apr 2021
- 5 minuten leestijd
Inmiddels weten we allemaal wel hoe belangrijk voldoende slaap is voor de gezondheid. Maar voor sommige mensen leidt die drang naar genoeg slaap zelfs tot obsessief gedrag. We spreken een somnoloog en een slaappsycholoog over deze nieuwe slaapstoornis: orthosomnia.
Je hebt van die mensen die overal goed kunnen slapen en mensen die ’s nachts uren naar het plafond liggen te turen. Uit cijfers van het CBS blijkt dat bijna een kwart van de Nederlanders van 25 jaar en ouder last heeft van slaapproblemen. Het is dan ook niet gek dat er meer dan honderd verschillende slaapstoornissen zijn.
Een vrij nieuwe slaapstoornis heet ‘orthosomnia’. Deze term werd in 2017 geïntroduceerd in een Amerikaanse casestudy. Het houdt in dat mensen een ongezonde obsessie ontwikkelen om de perfecte slaap te krijgen. Dit meten zij bijvoorbeeld met een slim horloge, een polsband of een slaap-app. Wanneer de score van zo'n gadget niet optimaal is, raken mensen bezorgd en gaan ze actief aan de slag om hun slaap te verbeteren.
Voldoende slaap
Sebastiaan Overeem is somnoloog en werkzaam bij expertisecentrum Kempenhaeghe. Hij richt zich naast de algemene slaapgeneeskunde vooral op neurologische slaapstoornissen. Orthosomnia is afgeleid van het woord orthorexia, vertelt hij me. Dat laatste is een eetstoornis waarbij er een ongezonde fixatie is op gezond eten.
Je zou misschien kunnen denken: het is toch juist goed als je hard werkt aan acht uur slaap per nacht? De Engelse neurowetenschapper Matthew Walker schreef zelfs de bestseller Why We Sleep over waarom je slaap moet zien als je superkracht. Helaas werkt het niet zo dat focussen op voldoende slaap ook meteen betekent dat je het ook echt krijgt.
Sterker nog: volgens Isabel van Schie, GZ-psycholoog bij psychologenpraktijk Slaapmakend, kun je hierdoor zelfs slapeloosheid ontwikkelen. “Hoe harder je je best doet om te slapen, hoe lastiger het wordt. Je houdt jezelf er namelijk mee wakker. Zo ontstaat er een vicieuze cirkel van machteloosheid, frustratie en stress. De slaap wordt daarmee alleen maar slechter. We slapen het beste wanneer we er eigenlijk helemaal niet mee bezig zijn.”
Eigen diagnose
Zelf heeft somnoloog Sebastiaan ook weleens mensen gesproken met orthosomnia. Hij merkt dat steeds vaker mensen hulp zoeken voor ‘slaapproblemen’ die zij zelf gediagnosticeerd hebben aan de hand van hun slaaptrackers. “Dan krijg ik een verwijzing van mensen die zeggen ‘mijn FitBit zegt dat mijn slaap verstoord is’. Na een onderzoek komt er dan een andere uitkomst uit, maar dan vertrouwen sommige mensen bijna eerder hun slaapgadget.”
Er zijn namelijk talloze snufjes op de markt die beloven je te helpen tijdens het slapen: van een zogenaamde slaaprobot die met je mee-ademt om je in slaap te sussen tot een horloge met een slaaptracker die meet hoe vaak je ’s nachts beweegt en daaruit schat in welke slaapfase je bent. Toch zijn slaapprofessionals wereldwijd sceptisch als het gaat om deze consumententechnologie. Er zijn namelijk vrijwel geen onafhankelijke onderzoeken die aantonen dat deze apparaten echt hun werk doen.
Ook de Consumentenbond waarschuwt voor deze apps en apparaten, omdat het beeld dat ze schetsen vaak misleidend is. Daardoor kunnen gebruikers onnodig ongerust worden of juist onterecht worden gerustgesteld. Hun advies luidt: koop de wearable in ieder geval niet speciaal om je slaap te meten.
Geen voorstander
Sebastiaan en Isabel zijn geen groot voorstander van de slaapgadgets die in de winkel liggen. “Op de verpakking wordt meestal aangegeven dat het geen medisch instrument is, maar mensen lezen vaak over die disclaimers heen”, vertelt Sebastiaan. “Zo’n gadget kan handig zijn om bedtijden bij te houden en inzicht te geven in je slaapgedrag. Maar het lastige is dat mensen niet weten wat ze met de informatie moeten doen. Hoe moet je er zelf voor zorgen dat die slaapscore hoger wordt? Bij een stappenteller kun je nog denken: oh, dan zet ik wat meer stappen, maar wat doe je als je een onvoldoende slaapscore krijgt? Je weet niet of het klopt, je kan het niet interpreteren en dat geeft zorgen.”
Isabel: “Bij ons praktijk Slaapmakend zijn we terughoudend als het om slaapgadgets gaat. Wij vinden het belangrijk dat mensen vertrouwen krijgen in hun slaap aan de hand van hun beleving. Voor de kwaliteit van onze slaap maakt het helemaal niet uit of we een aantal keren wakker zijn geworden in de nacht. Slaapgadgets laten je daarentegen wat anders denken.”
Kan orthosomnia ook losstaan van de gadgets? Dat je te erg gefocust bent dat je die acht uur slaap per nacht wilt halen en daardoor wakker ligt? Isabel ziet wel vaak mensen die te veel waarde hechten aan die acht uur slaap, maar vertelt dat dit iets anders is. “Dat heet psychofysiologische insomnie. Wanneer zij die acht uur niet redden, ontstaat een patroon van zorgelijke gedachten met als gevolg een verhoogd stressniveau waardoor mensen moeilijk in slaap vallen.”
Behandeling
Als je jezelf herkent in dit verhaal zou je dat slimme horloge eigenlijk ‘s avonds uit moeten doen of die slaap-app van je telefoon verwijderen. Dat is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan. Isabel legt uit dat een behandeling van slaapstoornissen in haar praktijk begint met het inzicht krijgen in je eigen slaapgedrag door middel van het bijhouden van een slaaplogboek. “Wij leren mensen minder te focussen op de uren slaap en meer op de kwaliteit van slaap. Door middel van gesprekken en thuisoefeningen leren we mensen weer gezond en met vertrouwen te slapen, zónder gebruik van apparaten of gadgets.”
We schreven eerder over slapen!
Lees: Typisch modern tikje: acht uur non-stop willen slapen. Een artikel uit New York Magazine laat zien dat in de geschiedenis van de mens de hele nacht doorslapen bepaald niet gebruikelijk is.
Lees: Drie in-slaap-val-tips die écht werken. Ideaal voor slapeloze nachten: een van onze tips is zó saai dat je vanzelf in slaap valt. Dit en nog twee andere aanraders van onze redactie-nachtuil.
