Heb je wel of niet iets aan het invullen van een stemwijzer?

Het is weer druk in stemwijzerland, want de verkiezingen komen er weer aan. Maar krijg je eigenlijk wel goed stemadvies aan de hand van die paar oppervlakkige stellingen? We zochten de zin en onzin van stemwijzers voor je uit.

Nog een paar dagen voordat de gemeenteraadsverkiezingen losbarsten. Ook als je jong bent, heb je keuzes te maken. Hoewel voor sommigen allang vaststaat wat ze gaan stemmen, is het niet zo gek als je het nog niet weet. Dan is er één ding dat we massaal doen: een stemwijzer invullen. Maar is zo’n stemwijzer niet te oppervlakkig? Wat zegt een vragenlijst over jouw politieke positie? Onderzoeker Naomi Kamoen vertelt ons waarom een stemwijzer toch best nuttig kan zijn.

Eens-Neutraal-Oneens

Onomstreden is de stemwijzer zeker niet. Politici vinden dat de vragen misleidend zijn. Politicoloog Andre Krouwel noemt het zelfs ‘platte simpelheid’, omdat de stemwijzer alleen kijkt naar beloftes voor de toekomst en niet naar het verleden. En ook dit jaar zijn er gemeenten waar kritiek is op de stellingen. Dr. Naomi Kamoen van de Universiteit Tilburg doet onderzoek naar stemhulpen en snapt de kritiek op de ‘simpele formulering’ wel: “maar het doel van een stemhulp is juist om ingewikkelde thema’s te simplificeren. De formulering van zo’n stelling is een noodzakelijke keuze. Je wilt dat mensen een keuze kunnen maken over een ingewikkeld onderwerp. Het liefst zou je de burger wel zestig stellingen voorleggen, maar de realiteit is dat niemand zo’n lange vragenlijst helemaal zou afmaken. Dus ik denk niet dat het anders kan.”

Geven die stellingen dan wel echt een goed beeld over waar we staan als het zo oppervlakkig is? “Achter een stemhulp zit best een complex proces”, vertelt Kamoen. Wie bij Stemwijzer zelf gaat kijken ziet dat er een hele redactie is die de stellingen bedenkt in samenspraak met de lokale partijen en de griffie. Zo komen ze erachter wat de hot takes in een gemeente zijn. Vervolgens kunnen partijen aangeven of ze voor, neutraal of tegen een stelling zijn. Als een partij stiekem andere antwoorden geven dan in het verkiezingsprogramma staan? Daar kom je niet mee weg, want de redactie van de stemwijzer controleert of die antwoorden wel overeenkomen. Verstoppen kan niet meer.

“Mensen denken dat een stemhulp jou stemadvies wil geven, maar wat de makers van de stemhulpen eigenlijk willen is dat je na gaat denken over de politiek”, vervolgt Kamoen. “Als je het eenmaal hebt ingevuld en een uitslag krijgt, zijn er vaak allerlei opties die je nog kan bekijken. Je kan bijvoorbeeld terugkijken welke partij bij welke stelling een antwoord gaf en de toelichting zien die zij daarbij geven. Ze willen je dus betrekken bij de politiek, maar het is aan jezelf om daar wat mee te doen.”

Checkers, seekers en doubters

Kamoen vertelt dat uit onderzoek blijkt dat jongeren meer gebruik maken van stemhulpen dan andere leeftijdsgroepen. Maar de stemwijzergebruiker is veel beter in een andere categorie in te delen. Kamoen: “Uit ons onderzoek komen drie verschillende stemhulpgebruikers naar voren. De eerste groep zijn de checkers. Dat zijn mensen die eigenlijk al weten waar ze op gaan stemmen, maar het toch leuk of fijn vinden om die bevestiging te krijgen van een stemhulp. De tweede groep zijn de seekers. De naam zegt het al, dit zijn mensen die nog zoekende zijn. Deze groep weet nog niet op welke partij ze willen stemmen en zijn ook iets minder bij de politiek betrokken. De laatste groep zijn de doubters. Die lijken op de seekers, maar zijn een stuk sceptischer over de politiek. Die groep gaat misschien helemaal niet stemmen.”

Deze drie groepen zie je bij elke verkiezing terug. Er zijn echter wel verschillen tussen de verschillende soorten verkiezingen te vinden, zo bleek uit onderzoek van Kamoen. Bij landelijke verkiezingen is de groep checkers zo’n 60%, terwijl bij de gemeenteraadsverkiezingen die groep maar 37% is. Dat komt ook omdat er dan veel lokale partijen meedoen, waar mensen minder goed een beeld van hebben. De groep seekers is bij de gemeenteraadsverkiezingen bijna de helft. Dus maak je geen zorgen als je nog niet weet op wie je gaat stemmen. Je bent zeker niet de enige.

Liever iets dan niets

De stemhulpen zijn niet meer weg te denken uit de verkiezingstijd. Kamoen: “Ik denk dat we het echt nodig hebben. Het is een instrument dat we nodig hebben omdat we zelf ons niet meer verdiepen in de politiek. Dat komt ook omdat het politieke landschap hier supercomplex is geworden. In sommige gemeenten doen bijna twintig partijen mee. Dan heb je simpelweg niet de tijd om alle verkiezingsprogramma’s te lezen. Dan is een stemwijzer heel handig om toch informatie tot je te nemen.”

“Het blijkt ook uit onderzoek dat een stemhulp zorgt voor een hoger opkomstpercentage bij verkiezingen. Er zit een sterke overeenkomst tussen kennis en opkomst. Hoe groter de politieke kennis, hoe groter de kans is dat je daadwerkelijk gaat stemmen. Sterker nog, uit onderzoek blijkt dat het invullen van een stemhulp ervoor zorgt dat je meer zelfvertrouwen krijgt in je politieke keuze.” Je helpt dus niet alleen de opkomst omhoog te krikken, maar je pakt ook zelfverzekerder dat rode potlood vast.

Kamoen: “Idealiter wil je natuurlijk wel dat iedereen de verkiezingsprogramma’s leest, maar dat gebeurt niet. Een stemhulp is dan een manier om je te informeren. Een hele populaire manier zelfs." Bij de landelijke verkiezingen van 2021 vulden maar liefst 7,8 miljoen mensen de stemwijzer in. Dat is maar goed ook, want het alternatief kan zijn dat je niet gaat stemmen. Of erger: dat je gaat stemmen zonder dat je je verdiept hebt.

Dus vul die stemwijzer in, bekijk welke partij bij je past en kijk even naar de toelichtingen bij de stellingen. Zo kan je met een gerust hart over een paar dagen dat rode potlood vastpakken en er voor zorgen dat ook jouw stem in de gemeente gehoord wordt.

Beeld: Maxim de Gilder

• Deel