“Stop met het seksualiseren van elk lichaam”. Elsemieke (26) maakt naaktportretten

Met haar afstudeerexpositie ‘Wie mag jou naakt zien’ wil Elsemieke van Essen (26) het taboe rondom naaktheid doorbreken. “Laat mij lekker met mijn tieten rondslingeren als ik dat wil.”

Elsemieke studeert dit jaar af als fotograaf aan de kunstacademie St. Joost in Breda. Met haar afstudeerproject ‘Wie mag jou naakt zien’ hoopt ze dat naaktheid meer genormaliseerd wordt.

Hi Elsemieke, je maakt nu al zo’n vier jaar naaktportretten. Waar komt die interesse vandaan?

“Het lichaam, en dan vooral het naakte lichaam, heeft mij altijd al gefascineerd. Ik herinner me dat ik als kind bij mijn oma logeerde en ze in haar blootje in de badkamer stond met de deur open. In eerste instantie dacht ik: dat hoef ik niet te zien, maar stiekem vond ik zo’n ouder lichaam interessant. Ik vroeg me af of hoe mijn lichaam er later uit zou zien. Dat vind ik ook het mooie aan het lichaam: geen een is hetzelfde.”

Ben je zelf iemand die naar naaktstranden en nudistencampings gaat?

“Ik ga er zelf nooit naartoe, maar als ik een roadtrip maak en toevallig zou uitkomen bij een nudistencamping, dan is dat voor mij geen big deal. Ik ben heel vrij opgevoed. Bij ons thuis werd er nooit over het lichaam gesproken als iets raars of privé. Ik ben iemand die gewoon lekker topless zont, zich makkelijk omkleedt in het bijzijn van anderen en met vrienden naar de sauna gaat. Het maakt me dan niet uit of iemand man, vrouw of non-binair is, iedereen mag mijn lichaam zien. Als ik nu bijvoorbeeld bij mijn ouders logeer en aan het douchen ben, komt mijn moeder ook weleens gewoon de badkamer binnen.”

Je hebt voor je afstudeerproject twaalf portretten gemaakt. Welke boodschap wil je overbrengen?

“Eigenlijk twee dingen: allereerst dat we neutraal naar het lichaam kunnen kijken zonder het gelijk te seksualiseren. Daarnaast is gelijkwaardigheid belangrijk voor mij. Waarom mogen er geen vrouwentepels op Instagram, maar die van mannen wel? Waarom zien we in Game of Thrones wel de venusheuvel maar niet de penis? We zien veel naakt, maar het is niet altijd gelijkwaardig. Ik vind dat oneerlijk. In de kunstwereld wordt er vaak gepraat over de male gaze (vrouwen passief in beeld brengen en mannen sterk) en de female gaze (vrouwen sterk op de voorgrond zetten). Ik zie mezelf als een vrouwelijke fotograaf met een neutral gaze. Op mijn foto’s wordt iedereen gelijk behandeld.”

Ik ben het met je eens, we moeten een naakt lichaam niet gelijk seksualiseren. Maar op sommige momenten wil je misschien dat je lichaam juist als sexy of begeerlijk wordt gezien. Het lijkt me saai als we er alleen nog maar neutraal naar kunnen kijken. 

“Het is ook niet zo dat je alleen nog maar neutraal naar lichamen mag kijken. Als iets bewust seksueel is, zoals pornografie of een erotische fotoshoot, dan moet dat gewoon kunnen. Begrijp me niet verkeerd. Ik merk alleen dat het lichaam ook geseksualiseerd wordt wanneer het helemaal niet de bedoeling is. Een goed voorbeeld daarvan is het programma Gewoon Bloot, waarin kinderen naakte mensen vragen stellen. Veel mensen dachten gelijk aan seks en pedofilie, maar het is gewoon een educatief programma waarin we kinderen iets bijleren. Er gebeurt helemaal niks engs. Naaktheid is heus niet schadelijk voor kinderen.”

Het overgrote deel van de mensen die met een neutrale blik naar het lichaam kijkt: is dat wel realistisch? 

“Ik hoop het. Mijn fotoproject gaat heus de wereld niet veranderen, maar levert wel een bijdrage. Ik denk dat vooral een verandering in de beeldcultuur nodig is. Een goed voorbeeld van hoe het wel moet, is de film De Patrick van de Belgische filmmaker Tim Mielants. Dat is een film over nudisten en alle lichamen worden gelijkwaardig en in volle glorie getoond. Gedurende de film valt het je niet eens meer op dat de acteurs naakt zijn. Niet iedere film hoeft over nudisten te gaan, maar we kunnen wel meer naaktheid tonen zonder verbloeming of seksuele setting.”

Er zijn ook genoeg mensen die al dat naakt helemaal niet nodig vinden. Zij vinden dat je best wat aan de verbeelding mag overlaten. Waarom moeten we hier wel open over zijn? 

“Weet je wat ik daar gek aan vind? Die dubbele standaard. Vrouwen moeten hun shirt aanhouden en mannen hoeven dat niet. Ik hoorde over een feestje waar mannen superwild aan het dansen waren in blote bast en toen een meisje haar topje uitdeed, werd alleen zij eruit gezet. Ik vind het veel gezonder als je gewoon je lichaam mag tonen. Als je iets niet mag laten zien dan ga je jezelf ervoor schamen en dat moeten we voorkomen. Als je geen schaamte voelt, voel je meer vrijheid.”

Vind je Nederland preuts?

“Ik denk dat Nederland preutser is geworden. Alleen al die ophef over Gewoon Bloot waar we het net over hadden. In de jaren negentig keek iedereen naar Purno de Purno, dat soort programma’s zie ik niet snel terugkomen. Tegenwoordig wordt er ook raar opgekeken als je topless ligt te zonnen, terwijl dat in de jaren tachtig doodnormaal was. Al zie je nu ook dat mensen het zelf niet meer willen, omdat ze bang zijn om op social media te belanden.”

Wat is er eigenlijk mis met preuts zijn?

“Daar is niks mis mee. Je moet zelf weten hoe je omgaat met je lichaam en je moet daarin je eigen grenzen bepalen. Prima als jij je topje wilt aanhouden, maar laat mij tegelijkertijd lekker met mijn tieten rondslingeren als ik dat wil. Dat wederzijdse respect mis ik.”

Hoe ziet de toekomst wat betreft naaktheid en schaamte eruit voor Nederland?

“Ik heb hoop voor de toekomst. Onze generatie neemt een activistische positie in en laat haar stem horen. In een ideale wereld is iedereen lichaam neutraal en gelijkwaardig. Het moet prima zijn als je je lichaam wilt tonen, maar ook als je dat niet wilt.”

De expositie ‘Wie mag jou naakt zien’ is 30 juni t/m 3 juli 2022 te zien bij het AKV. St. Joost in Breda.

• Deel