Volgens deze professor begrijpen we geen bal van Erdogan

Het is veel te makkelijk om Erdogan weg te zetten als een losgeslagen dictator, vindt de Gentse professor Dries Lesage. “De Europese frame is nu dat Erdogan de grote boeman is en de rest onschuldige vrijheidsstrijders. Daar klopt echt niks van."

Hij schreef een boek over de relatie met Turkije en de EU met de prikkelende titel Wat u niet mag weten over Turkije. Dries Lesage, hoogleraar Internationale Betrekkingen aan de Universiteit van Gent is een man die de controverse niet schuwt – en een man met een missie. Volgens hem is het de hoogste tijd om onze blik op Turkije drastisch te wijzigen. En ja, daar hoort ook een beetje meer begrip bij voor president Erdogan.

Goed, meneer Lesage. Hoe moeten we volgens u president Erdogan zien?

Volgens mij is Erdogan in de eerste plaats een hele populaire Turkse leider die een groot deel van het Turkse volk vertegenwoordigt. Hij belichaamt hun aspiraties, hun angsten en zeker ook hun identiteit. Het is een politiek leider die je moet zien in de context van een politieke machtstrijd die al meer dan honderd jaar aan de gang is in Turkije.

Maar Erdogan is ook een leider die buitengewoon wreed afrekent met mensen die hem kritisch gezind zijn. Journalisten, rechters, advocaten: ze zijn massaal in de bak gegooid.

Natuurlijk is dat zorgwekkend en dat keur ik ook ten zeerste af. Maar ook deze arrestaties moet je bekijken in het politieke spel dat al jaren gespeeld wordt in Turkije. Het is een spel van eten of gegeten worden, van gevangen nemen of gevangen genomen worden. De Turkse politiek is echt een jungle wat dat betreft. De belangrijkste hoofdrolspelers op het Turkse strijdtoneel zijn de AKP van Ergodan, de Gülen-beweging, de Kemalisten en de Koerdische beweging. Eigenlijk zijn deze groeperingen de afgelopen twintig jaar alleen maar bezig geweest om elkaar te elimineren.

Wat is volgens u het belangrijkste misverstand over Turkije en Erdogan?

Er bestaat een enorme drang vanuit het Westen om de politieke situatie in Turkije heel simpel af te schilderen, namelijk als een strijd tussen de goede en de slechte mensen. In dit verhaal is Erdogan de grote slechterik maar dat is maar een deel van het verhaal. Ook de Gülen-beweging, de PKK en de Kemalisten proberen via geweldadige en ondemocratische middelen de macht te grijpen. De PKK is bijvoorbeeld een zeer geweldadige beweging die in de loop der jaren voor maar liefst 40.000 doden heeft gezorgd. Nog veel te vaak wordt de PKK in Europa als een idealistisch clubje van vrijheidsstrijders gezien.

En als we naar de Turkse gemeenschap in Nederland kijken, snapt u dan dat het voor mensen nogal bevreemdend overkomt dat Turkse Nederlanders – vaak in Nederland geboren – massaal gaan demonstreren en met Turkse vlaggen gaan zwaaien?

De Turkse gemeenschap in Europa blijft heel sterk verbonden met Turkije. Naarmate de polarisatie toeneemt in het debat wordt die verbinding alleen maar heftiger. Dat is onvermijdelijk. De politiek in Turkije werkt hier door. Daar is geen kruid tegen gewassen. Symbolische maatregelen zoals het afnemen van de Turkse nationaliteit helpt daar helemaal niks tegen.

Ook over Fethullah Gülen en zijn aanhangers bent u nogal kritisch. U vindt het zeer plausibel dat zij achter de staatsgreep van vorig jaar zaten.

Jazeker. Niemand wijst op de ondemocratische middelen die Gülen hanteert om de macht te grijpen. Ze proberen overal te infiltreren: via het ambtenarenapparaat, de rechters, de politie. Geen enkele Europese regering zou dat accepteren. Ik vind de verklaring dat Gülen achter de staatsgreep van vorig jaar zat heel plausibel. Dat is een stuk logischer dan dat Erdogan daar zelf achter zou zitten. In dat licht is het niet zo vreemd dat de regering de bezem heeft gehaald door het overheidsapparaat. Je kunt een beweging die eropuit is om van buiten de democratische orde om de macht over te nemen niet gedogen.

Als u een gratis advies zou mogen geven aan onze heren politici: hoe moeten we dan met Erdogan omgaan?

Mijn pleidooi is om het hele politieke plaatje te zien. Als Europa geloofwaardiger wil worden richting de Turkse bevolking moeten ze wel het hele verhaal vertellen. Het gaat om een gedeelde verantwoordelijkheid. Mijn advies is dus om niet steeds uit te stralen dat Erdogan de enige boef is en dat de andere groeperingen sympathieke clubjes zijn die vrolijk hun gang mogen blijven gaan. De democratie in Turkije wordt van meerdere kanten aangevallen, en echt niet alleen door Erdogan.

• Deel