Club Lees

Club Lees las Herfst

  • 6 minuten leestijd

Het vierde boek dat we lazen met Club Lees werd gekozen door Hanneke: Herfst van Ali Smith: een veelgeprezen boek over de bijzondere vriendschap tussen Elizabeth (32) en haar buurman Daniel (101) ten tijde van de Brexit. Vijf weken lang (20 januari 2024 - 25 februari 2024) werd er meegelezen door de app-gebruikers en de andere drie clubleden. Het boek werd verrijkt met annotaties van Hanneke, waaruit mooie gesprekken ontstonden in de digitale kantlijn. Op 21 februari vond de online meetup plaats, waarin de clubleden en de lezers met elkaar in gesprek gingen. We zetten de mooiste leesmomenten op een rijtje.

Een ingewikkeld boek?

Herfst begint met een poëtische en vage ‘droom’ van Daniel, waarin hij naakt aanspoelt op een strand. Hanneke wist al dat het lastig kon zijn om door dit begin van het boek heen te komen: “Ik weet nog dat toen ik dit voor het eerst las, ik to-taal niet door het begin heen kwam,” vertelt ze de lezers in de kantlijn. Gelukkig heeft ze doorgezet, want uiteindelijk werd Herfst één van haar favoriete boeken. Clublid Noah gaf ook toe dat Herfst voor hem andere kost is dan normaal: “Ik ben het gewend dat een verhaal tussen de lijntjes blijft, en dat was in dit verhaal totaal niet.” Gelukkig hielp de uitleg in de kantlijn hem, “Normaal gesproken zou ik dit niet hebben afgelezen. Maar ik heb ook geleerd: het is oké als je bepaalde dingen niet snapt.” Hanneke beëindigt haar eerste berichtje in de kantlijn rooskleurig: “Dus mocht je nu denken, oh mijn god, wat is dit raar en abstract, alles ligt nog open! Wanhoop niet!” En deze hoopvolle woorden konden de lezers goed gebruiken!

Ingewikkeld

Daarnaast heeft Hanneke schrijver en dichter Joost Oomen ingeschakeld als literaire hulplijn, om ons handje vast te houden bij de lastigere stukken. Met zijn tips - en vooral geruststellende woorden - worden we verder op weg geholpen in het boek. Maar lang niet iedereen heeft zijn hulp nodig, want we hebben ook een hoop mee-lezers die dol zijn op moeilijke boeken. Zo zegt Jonathan: “Ik eet ze voor ontbijt”, en zijn ze voor Greta het ideale anti-stress middel.

ingewikkeld 2

Het boek blijft niet bij een enkele ‘droom’, in meerdere hoofdstukken lezen we over de bijzondere gedachtenspinsels die Daniel doormaakt. Gelukkig herkennen de lezers zich in de absurditeit die zich afspeelt in Daniels hoofd: zelf hebben ze ook de gekste dromen.dromen

Kunstenaars

De vriendschap tussen Elisabeth en Daniel ontwikkelt zich over de jaren door hun vele gesprekken over kunst, boeken en poëzie. De moeder van Elisabeth kan zich hier minder in vinden en vindt het lastig om te begrijpen. Ze noemt het ook wel ‘heel erg kunstige kunst’. Hanneke vindt dit grappig en sad tegelijk: soms kan kunst zo intimiderend zijn. Zelf herkent ze dit gevoel wel, en ervaart ze dit zelf vooral ten opzichte van  klassieke muziek en beeldende kunst: “Hebben jullie dat ook, dat je bepaalde kunstvormen eng vindt?”

Kunstenaars

Één van de kunstenaars die veel aan bod komt in het boek is Pauline Boty. Deze pop-art kunstenaar maakte collages waar Daniel helemaal verliefd op is  en Elisabeth kent Boty’s werken volledig uit het hoofd. En dat terwijl ze tijdens haar studie kunstgeschiedenis expliciet had geleerd dat er géén vrouwelijke pop-art kunstenaars bestonden... Ze besluit haar scriptie te schrijven over Pauline Boty. Haar scriptiebegeleider probeert hier echter een stokje voor te steken: het zou niet mogelijk zijn om over deze vrouw te schrijven. Dit wegcijferen van vrouwelijke kunstenaars komt vaker voor in de geschiedenis. Daarom gaat Hanneke samen met cultuurjournalist Yuki Kho naar de tentoonstelling van Hilma af Klint in het Kunstmuseum in Den Haag. Zij maakte al abstracte kunst vóórdat mannelijke schilders als Piet Mondriaan dit deden.

Brexit

Gaandeweg kom je erachter dat het boek zich afspeelt tijdens een invloedrijke gebeurtenis: de Brexit. Je leest hoe dit impact heeft op het leven in Groot-Brittannië en wat voor hoge emoties het oproept bij haar inwoners. Zo schrijft Ali Smith: “Overal in het land heerste verdriet en feestvreugde … Overal in het land hadden mensen het gevoel dat ze het goede hadden gedaan en dat andere mensen het verkeerde hadden gedaan … Overal in het land noemden mensen elkaar klootzakken.” De verscheurdheid van het land is dus goed te voelen in het boek. Om meer te weten te komen over deze tijd in Groot-Brittannië, gaat Hanneke samen met voormalig correspondent Groot-Brittannië Tim de Wit scones eten. Ook tijdens de meet-up schijnt hij extra licht op de kloof die ontstond in de maatschappij: “Zelfs op de camping werd er over geroddeld: ‘Die mensen aan de overkant hebben voor Brexit gestemd!’ of ‘Wist je dat zij tégen waren?’”.

De invloed van Brexit op de inwoners van Groot-Brittannië doet Hanneke denken aan de vele andere grenzen op de wereld waar mensen ruzie en onenigheid over voelen. Hanneke heeft zo haar bedenkingen bij deze grenzen, en vraagt de club: “Wat denken jullie, zijn grenzen dodelijk?”

brexit

Controversie

Tijdens de meet-up werd duidelijk dat mensen verschillende gevoelens  hadden over de personages in het boek. Zo vond Naaz de moeder erg onverantwoord: “Door mijn persoonlijke achtergrond vond ik het lastig om te lezen. Elisabeth’s moeder voelde zich duidelijk ongemakkelijk over de relatie tussen Elisabeth en Daniel, maar heeft er niets aan gedaan! Ze verloor haar kleine meisje uit het oog, en dat had echt fout kunnen aflopen…” Hanneke herkende dit perspectief niet, zij zag de moeder van Elisabeth juist als een obstakel in de vriendschap van Elisabeth en Daniel. Meelezer Machteld zag Daniel juist als een opa-figuur voor Elisabeth. Matthijs kan zich deze verschillen goed voorstellen, zo zegt hij:

Matthijs meet-up opmerking

Ook de vertelstijl van Ali Smith werd uitgebreid besproken tijdens de meet-up: “Ik denk dat dit is hoe een LSD-trip voelt!” vertelt Naaz. Noah laat weten dat hij gewend is om verhalen op chronologische volgorde te lezen. Voor Hanneke en Lemuël was dit boek echter een feestje: “Mijn verbeelding gaat echt aan van boeken zoals deze,” zegt Hanneke, al haar favoriete boeken hebben zo’n rare structuur. Lemuël vindt dit soort ‘puzzelboeken’ ook heerlijk! Hij werd zelfs jaloers op Ali Smith: hoe doet ze dat toch?

Ook onder de lezers heerste er verdeeldheid over Herfst. Tijdens het beoordelen van het boek in de meet-up werden er zowel 2-en als 10-en uitgedeeld. Gemiddeld kwam het boek uit op een steady 7,3.

cijfer

Het einde

In de kantlijn aan het einde van het boek en de meet-up delen veel lezers hun leeservaring. Hanneke ontving veel complimenten van lezers over haar notities - ook voor mensen die Herfst geen fantastisch boek vonden, sleepten haar opmerkingen hen er doorheen.

einde

Lees de artikelen over het boek hier terug of bekijk hier de video-items van Hanneke terug, uit de kantlijn van Herfst.