In deze prijswinnende must see geeft Mati Diop economische migratie een gezicht. En daar heb je misschien een bepaalde verwachting bij. Maar reken maar dat het eigenzinnige Atlantique anders uitpakt dan je denkt én nog dagenlang door je hoofd spookt.

Het is een keiharde realiteit in Senegal: veel jonge mannen komen niet aan werk en riskeren daarom hun leven door met kleine bootjes de Atlantische Oceaan over te steken, hopend werk te vinden in Spanje. Alleen zal een deel van hen de Spaanse kust niet eens bereiken, opgeslokt door de golven. En hun familie en geliefden? Die moeten het verlies verwerken zonder ooit een lichaam terug te zien.

Deze droevige omstandigheden inspireerde de Frans-Senegalese actrice Mati Diop (ze speelde in Claire Denis’ 35 Shots of Rum) in 2010 tot het maken van de korte film Atlantiques. Daarin volgt ze Senegalese mannen die de oversteek willen wagen. Nu, tien jaar later, keert ze terug met een langere versie: Atlantique. En met succes, de film draaide mee in de hoofdcompetitie van het filmfestival in Cannes en sleepte daar ook de Grand Prix binnen.



Diop kiest in Atlantique voor een interessante invalshoek. Eentje die ik in ieder geval nog niet eerder zag. De regisseur verlegt haar focus van emigrerende mannen naar de achtergebleven vrouwen. De jonge Ada uit de Senegalese hoofdstad Dakar is daar eentje van. Ze staat op het punt te trouwen met een rijke man, maar ze is dolverliefd op Souleiman. Een charmante jongen die samen met zijn collega-bouwvakkers al maanden geen loon ontvangt voor de bouw van een luxe wolkenkrabber. Pijnlijk detail: hun baas vertoeft ondertussen in z’n grote villa.



Zonder zijn liefje Ada op de hoogte te brengen, steekt Souleiman met z’n collega’s de oceaan over op zoek naar werk. Met de dood tot gevolg. Het laat Ada en de andere geliefden intens verdrietig achter. En dan zit Ada ook nog met dat ongewenste aanstaande huwelijk. Maar het verlies van de mannen betekent voor hun vrouwen het begin van een reeks mysterieuze gebeurtenissen die niet alleen hun levens, maar ook die van de plaatselijke politie op z’n kop zet…



Atlantique transformeert vanaf dat punt in een bovennatuurlijke film met detective-elementen. En je moet dan echt even je nuchtere, rationele, Westerse bril afzetten om daarin mee te kunnen gaan. Zo kijk je naar een sociaal-kritische film over verloren liefdes, over kloven tussen arm en rijk en de pijnlijke gevolgen van economische migratie, en zo doen ineens zombies en geesten hun intrede. Even bekruipt je bij deze genre-wissel het gevoel dat je naar een goedkope B-film kijkt.



Maar dat bovennatuurlijke is op de plek waar Atlantique zich afspeelt helemaal niet zo vreemd. En Diop gebruikt het geestenrijk en bijgeloof met een bedoeling: het presenteert voor alle slachtoffers van deze tragische realiteiten in Dakar een mogelijkheid tot wraak, verlossing en loslaten die ze anders nooit gehad zouden hebben. Klinkt misschien bizar, maar in haar film werkt het.



Echt dramatisch wordt Atlantique ondanks de zware thematiek niet. De amper huilende en licht-apathische Ada zorgt er bovendien voor dat je een emotionele afstand tot haar voelt. Maar er schuilt wel drama in de omstandigheden. En die maakt Diop nadrukkelijk voelbaar op een klein, gevoelig moment waarop je als kijker even een impressie krijgt van wat geweest had kunnen zijn als de wereld wel ideaal en eerlijk in elkaar zat…



Atlantique is een film in de categorie ‘moet je voor open staan’. Niet alleen door de sprong naar het bovennatuurlijke, maar ook door de licht-poëtische en hypnotiserende sfeer die Diop neerzet met lange shots van de eindeloze zee en stemmige, onheilspellende klanken. Een grote emotionele impact beleef je tijdens het kijken misschien niet (voortdurend), maar Diop krijgt het op haar manier voor elkaar dat de eigenzinnige film dagen later toch nog door je hoofd spookt. En economische migratie gezichten krijgt zoals ik ze nog niet eerder zag.

• Atlantique (2019)
• Cijfer: 8
• Drama, horror
• Duur: 1u, 46min
• Regie: Mati Diop
• Cast: Ibrahima Traoré, Mama Sané
  
  

• Deel