Een zwarte agent die infiltreert in de Ku Klux Klan? Spike Lee verfilmde dit waargebeurde verhaal: gelikt, satirisch en rete-actueel!

Haha grappig, dacht Spike Lee toen Jordan Peele hem benaderde met de pitch ‘black man infiltrates Ku Klux Klan’. Maar het was geen grap: de komiek en Get Out-regisseur doelde op de biografie van Ron Stallworth, de zwarte agent die eind jaren zeventig met behulp van een blanke collega binnen wist te dringen tot de hoogste kringen van de plaatselijke KKK. In BlacKkKlansman zien we hoe Stallworth het telefonische contact onderhoudt en de operatie leidt, zijn blanke collega Flip Zimmerman onder de naam Stallworth de Klan-meetings bezoekt, en ze samen de plannen voor een aanslag van de enge wittemannenclub succesvol dwarsbomen. De werkelijkheid is vaak gekker dan de films.

Geen ledenpas? Geen kruisbranden!

Alle heftigheid rondom dit onwaarschijnlijke maar effectieve plan brengt de activistische filmmaker Lee met opvallend veel hilariteit. De eerste woorden van Stallworth als hij met de plaatselijke KKK-leider belt (‘I really hate those black rats’), de algemene voorwaarden van een Klan-lidmaatschap (zonder pasje geen deelname aan kruisbranden en optochten) en een memorabel fotomoment met Stallworth en de KKK ‘Grand Wizard’ David Duke (tijdens een klan-conventie of all places!): je gniffelt je suf. Maar niet zonder kiespijn, want de haat en ernst van de rechts-extremisten maakt Lee continu voelbaar. Het weglachen van de knulligheid en domheid van sommige debiele leden gaat je steeds moeilijker af. En wanneer een van de personages een angstaanjagend toekomstscenario schetst, waarin een subtielere aanpak van de KKK (de haat voor minderheden verpakt in een anti-establishmentpraatje over angst voor een veranderende wereld) leidt tot een succesvolle overname van het Witte Huis, krijg je het heel benauwd. 'America first': de shit van toen is de shit van nu. Holy f..k!

Anticlimax

De undercoveragenten worden met verve gespeeld door de charismatische John David Washington (inderdaad, de zoon van) en een verfrissende Adam Driver (nu een keer niet met z’n signature gekke randje, hoe goed hij dat ook beheerst). Ze zijn bij vlagen komisch zonder de ernst van de undercoveroperatie te verliezen. Net zoals Spike Lee de spanning van z’n hoofdplot vasthoudt door de humor op de juiste punten in te perken. En dat doen hij en cameraman Chayse Irvin (die ook Beyoncé’s Lemonade filmde, wat een baas) met stijl: gelikte shots en montage, een kleurrijke seventies-look én een prachtige danssequentie die ons en de zwarte gemeenschap in de film even laat ontsnappen aan de grauwe realiteit. Hoewel de meeste extreemrechtsen in BlacKkKlansman wel errugg eendimensionaal worden neergezet, is het gelukkig te prijzen dat Lee ook kritische vraagtekens plaatst bij de twijfelachtige aanpak van zwarte activisten. Alleen had dat ook richting de rechts-extremisten gemogen. De regisseur laat richting het einde ook wat steken vallen. De climax van de undercoveroperatie is nogal teleurstellend en de wrap-up die daarop volgt doet rommelig en onduidelijk aan. Het laatste telefoongesprek tussen Stallworth en David Duke (Topher Grace) valt bovendien volledig uit de toon. De komische noot werkt vaak, maar hier niet. Sorry, Spike.

Cannes-lieveling

Spike Lee tovert echter nog een laatste konijn uit z’n filmhoed voordat de aftiteling over het scherm rolt: een epiloog met huiveringwekkende beelden van de dodelijke aanslag in Charlottesville in 2017. Met de bekritiseerde reactie van president Trump er nog even achteraan om het drama compleet te maken. Een gemakzuchtige zet van Lee of een onmisbaar onderdeel van de boodschap van deze film? Ik ben er nog niet over uit, maar ik kan je garanderen: het maakt diepe, diepe indruk. Als de film niet duidelijk genoeg maakt dat racisme en rassenspanningen (wereldwijd!) nog aan de orde van de dag zijn, dan doet dit rake slotstuk het wel. BlacKkKlansman gooide als Grand Prix-winnaar hoge ogen in Cannes, en een Oscarnominatie voor Beste Film ligt ongetwijfeld ook in het verschiet. Mijn beste film van het jaar is het niet, maar z’n stijl, vermaak en vooral urgentie maken BlacKkKlansman wel een belangrijke must see en bovenal: voer voor discussie.
Zien dus.

• BlacKkKlansman (2018)
• Crime, biografie, satire
• Duur: 2u, 15min
• Regie: Spike Lee
• Cast:  Adam Driver, John David Washington, Laura Harrier, Topher Grace, Alec Baldwin, Robert John Burke

• Deel